Læknablaðið - 15.06.1995, Blaðsíða 34

478
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
sóknum í Rangárvallasýslu. Þykir ljóst að
meingen vægrar dreyrasýki A í þessum fjöl-
skyldum hefur borist milli ættliða í að minnsta
kosti tvær aldir og er jafnframt langalgengasta
tegund dreyrasýki A hér á landi.
Fimm sjúkdómstilfelli með væga dreyrasýki
A koma fram í öðrum þremur ættum sem hver
um sig ber í sér sérstaka stökkbreytingu í geni
drejrasýki A.
Astæða er til að kanna frekar tíðni þessa
blæðingarsjúkdóms hérlendis með erfðatækni-
rannsóknum.
Inngangur
A síðasta áratugi urðu straumhvörf í rann-
sóknum á dreyrasýki A, þegar tveimur hópum
vísindamanna í sameindaerfðafræði tókst árið
1984 að einangra genið á X kynlitningi, sem
stýrir myndun á storkuþætti VIII (factor VIII)
(1). Það er skortur á þessum storkuþætti, sem
veldur mismunandi svæsnum tegundum af
dreyrasýki A (1), sem er kunnasti og kostnað-
arsamasti arfgengi blæðingarsjúkdómurinn hjá
mönnum.
Tíðni sjúkdómsins er oftast talin vera einn af
hverjum fimm þúsund karlmönnum (2). Mat á
tíðni dreyrasýki A hefur verið mjög háð því,
hvernig til hefur tekist um greiningu á vægari
tegundum sjúkdómsins. Svæsin dreyrasýki A
er auðgreind, vegna mikilla sjúkdómsein-
kenna, þegar virkni storkuþáttar VIII mælist
innan við 1%. Nokkur vanhöld verða á grein-
ingu og talningu þeirra sjúkdómstilfella, sem
eru með miðlungssvæsna dreyrasýki A og mæl-
ast með 1-4% af virkni þáttar VIII. Mest eru
vanhöld á greiningu og talningu þeirra, sem
eru með væga dreyrasýki A eða frá 5-25% af
þætti VIII. Þessi tegund er þó algengari en
hinar tvær samanlagt, þar sem vel hefur verið
unnið að greiningu (3). Hér á landi hafa greinst
dreyrasýki A gerðir, sem skipa má í þrjá ofan-
greinda flokka.
í þessu yfirliti verður gerð grein fyrir rann-
sóknum á dreyrasýki í þremur fjölskyldum,
sem staðið hafa yfir í nokkrum áföngum í rúm
25 ár. Fyrstu ítarlegu storkuþáttarrannsóknir
árið 1970 þóttu benda til að dreyrasýkin í þess-
um fjölskyldum væri von Willebrandssjúkdóm-
ur (4,5).
Storkuþáttarrannsóknir sem gerðar voru í
Svíþjóð árið 1980 (6) og árið 1982 í Kaliforníu
(7) gáfu hins vegar til kynna að um væga
dreyrasýki A væri að ræða. Við storkurann-
sóknir árið 1985 og 1987 í Danmörku á fjórum
fjölskyldum með væga dreyrasýki reyndist ein
vera með von Willebrandssjúkdóm, en hinar
þrjár voru flokkaðar með væga dreyrasýki A
(8) .
í erfðafræðideild Blóðbankans hófst árið
1988 nýr áfangi í rannsóknum á ofangreindum
þremur fjölskyldum með væga dreyrasýki A.
Notuð var erfðatækni til að kanna skerðibúta-
breytileika (RFLP) í sjálfu dreyrasýkigeninu
og aðliggjandi svæðum þess (8).
Samstarf, sem hófst árið 1991 milli erfða-
fræðideildar Blóðbankans og rannsóknarstofu
Dr. Jane Gitschiers við Howard Hughes lækn-
isfræðistofnun Kaliforníuháskóla í San
Francisco, hefur leitt til sameindagreiningar á
stökkbreytingunni, sem lá til grundvallar
dreyrasýkinni í þremur umræddum fjölskyld-
um og þremur öðrum með væga dreyrasýki A
(9) (tafla I).
Með þær niðurstöður, sem nú hafa fengist og
verið birtar (8, 9), er tímabært að gefa yfirlit
um þessar rannsóknir í Læknablaðinu. Með
því er hægt að leiðrétta fyrri sjúkdómsgreining-
ar og gefa skýra mynd af algengustu tegund af
dreyrasýki A í landinu, sem hefur haldist við í
að minnsta kosti tvær aldir samkvæmt ættar-
rannsóknum (myndir 1-3).
Blæðingareinkenni og
ættarrannsóknir
í þremur fjölskyldum A, B og C (myndir
1-3) voru 49 ættmenni, 22 karlmenn og 27
Table I. Mutarions causing mild hemophilia A in Icelandic families (9).
Family Factor VIII activity (%) Exon Nucleotide change Amino acid change
A 11-26 23 CGC -► TGC Arg -► Cys
B 9-12 23 CGC -> TGC Arg -» Cys
C 11-19 23 CGCTGC Arg -> Cys
D 6 23 ACT -* ATT Thr lle
E 4-7 16 CGT -> TGT Arg Cys
F 6 23 CGT CAT Arg -h> His