Læknablaðið - 15.06.1998, Blaðsíða 10

462
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
í 31 tilfelli farið beinl í opna aðgerð og var
algengasta ástæða þess grunur um steina í gall-
pípu, en einnig mikið bólgin gallblaðra eða
bráðveikir sjúklingar með gallvegasýkingu.
Tilgangur rannsóknarinnar var að athuga tíðni
fylgikvilla, athuga hversu oft snúa þurfti gall-
kögun í opna aðgerð, finna aðgerðar- og legu-
tíma og hversu fljótt sjúklingar ná upp fyrri
færni eftir aðgerð.
Niðurstöður: Sjúkraskrár voru yfirfarnar og
haft var samband við sjúklinga símleiðis. Karl-
ar voru 121 og konur 263. Aldursdreifing var
3-91 ár en meðalaldur 53,2 ár. Meðalhlutfall
bráðaaðgerða (aðgerð í kjölfar bráðainnlagnar)
var 43,9% en jókst er leið á tímabilið. Snúið
var yfir í opna aðgerð í 63 tilfellum (17,8%) af
353 sjúklingum sem gallkögun var reynd á. Or-
sakir voru margvíslegar en algengastar voru
samvextir (39,7%), óljós líffæraskipan (17%)
og blæðing (15,9%). Tíðni opnunar var 13%
við valaðgerðir (operation of choice) en 24%
við bráðaaðgerðir. Enduraðgerðar þurfti við í
3,8% tilfella, sjö voru framkvæmdar í sömu
legu og fjórar síðar. Orsakir voru blæðing
(n=4), gallleki (n=3), steinn í gallpípu (n=2),
sýking undir þind (n=l), og skaði á gallpípu
(n=l). Eitt dauðsfall (83 ára karl) varð, en
gallkögun hafði verið snúið í opna aðgerð.
Sjúklingur lést vegna blóðtappa í lungum.
Meðalaðgerðartími fyrir þá sem tókst að ljúka
gallkögun hjá var 94,9 mínútur (30-210 mín.).
Fyrir fyrstu 100 sjúklingana var aðgerðartími
99,3 mín en 85,5 mínútur hjá síðustu 100 að
meðaltali. Meðallegutími var 3,1 dagur eftir
gallkögun (frá fáeinum klukkustundum upp í
60 daga). Fyrir liggja svör um vinnutap hjá 257
manns eftir kögun. Meðallengd fjarveru var
17,6 dagar (2-187 dagar). Marktækur munur er
á lengd fjarvista eftir því hvort um bráða- eða
valaðgerð er að ræða (21,4 á móti 15 dögum).
Alyktanir: Niðurstaða okkar er sú að gall-
kaganir feli í sér litla hættu á stærri fylgikvill-
um og með aukinni færni skurðlækna minnki
líkur á alvarlegum fylgikvillum enn frekar.
Okkar mat er að þessi aðgerðartækni eigi fullan
rétt á sér hvort sem um bráðaaðgerð eða valað-
gerð er að ræða. Einnig er vert að benda á að
með styttri legutíma og styttri fjarveru frá vinnu
og daglegum athöfnum sparast gífurlegir fjár-
munir bæði fyrir einstaklinginn og samfélagið.
Inngangur
Fyrsta gallblöðrutakan með hjálp kviðsjár
(hér nefnt gallkögun) var framkvæmd í Frakk-
landi árið 1987. Síðan hefur þessi aðferð
breiðst hratt út og er nú talin valaðgerð (opera-
tion of choice) við gallsteinum. Þó aðeins séu
innan við 10 ár síðan fyrsta aðgerðin var fram-
kvæmd er hún orðin mjög örugg og stendur op-
inni aðgerð fyllilega á sporði með tilliti til ör-
yggis og tíðni fylgikvilla (1,2). Auk þess er
legutími að jafnaði styttri og fullri vinnufærni
náð á skemmri tíma eftir gallkögun. Enn er um
það deilt hvort kögun eigi rétt á sér við bráða-
aðgerðir (3-5). Gallkaganir hafa nú verið fram-
kvæmdar hérlendis frá því að fyrsta aðgerðin
var gerð á Landakotsspítala í september 1991
og hefur reynslan almennt verið góð (6).
Tilgangurinn með þessari rannsókn var að
skoða þann árangur sem náðist í okkar höndum
1991-1994. Við litum á aðgerðartíma, legutíma
og þann tíma sem tekur fólk að jafna sig. Einn-
ig skoðuðum við hlutfall bráða- og valaðgerða,
tíðni fylgikvilla og hversu oft þurfti að breyta
yfir í opna aðgerð og hvers vegna.
Efniviður og aðferðir
Sjúkraskrár þeirra, sem gengust undir gall-
blöðruaðgerð á Landspítalanum frá 17. nóvem-
ber 1991 til 30. september 1994 voru yfirfarn-
ar. Flaft var samband við þá sjúklinga sem náð-
ist til símleiðis og spurt um vinnufærni og
hugsanlega síðkomna fylgikvilla.
Samtals var framkvæmd gallaðgerð á 384
sjúklingum. Sú stefna var tekin frá upphafi að
reyna gallkögun án tillits til bráðleika eða fyrri
aðgerða. Þó var í einstaka tilfellum valið að
gera opna aðgerð strax þar sem kögun þótti
ekki koma til greina sem valkostur. Þannig var
31 sjúklingur tekinn beint til opinnar aðgerðar
og eru ástæður tíundaðar í töflu I. Hjá 353 sjúk-
lingum var aðgerð hafin með kviðsjá. Verður
hér einungis fjallað urn þann hóp. Karlar voru
103 (29,2%) og konur 250 (70,8%). Aldursbil
var frá þremur árum til 91 árs, en meðalaldur
Table I. Reasons for open surgery. (Laparoscopic cholecystec- tomy at Landspítalinn, the first 353 cases.)
Number of patients <%)
Common bile duct stone 13 (42.0)
Sepsis 6 (19.3)
Severe inflammation 3 (9.7)
Surgeons choice 3 (9.7)
Tumor in gallbladder 2 (6.5)
Other 4 (12.8)
Total 31 (100.0)