Læknablaðið

Volume

Læknablaðið - 15.02.1999, Page 33

Læknablaðið - 15.02.1999, Page 33
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85 127 milli vanlíðunar (distress/bother) vegna getu- leysisins og þess að hvaða marki getuleysið hafði áhrif á almenn lífsgæði (10). Þó að þetta hljómi ef til vill ekki eins og nein ný sannindi er athyglisvert að ekki hafa allar rannsóknar- niðurstöður verið samhljóða um þetta samband (11,12). Ein skýring sem bent hefur verið á til að útskýra þennan skort á sambandi milli van- líðunar og lífsgæða er að hefðbundnar aðferðir til að meta lífsgæði kunni að vera illa til þess fallnar að meta áhrif einstakra einkenna á al- menna vellíðan (12). I sænsku rannsóknunum var stuðst við nýja þriggja þrepa nálgun á lífs- gæðamati (3,13). I stað hefðbundinna lífsgæða- prófa sem byggja á útreikningum meðalgilda margra einkenna var hvert einkenni skoðað fyrir sig og athugað að hve miklu leyti það hrjáði sjúklinginn. Að lokum var sambandið milli vanlíðunar og almennra lífsgæða skoðað. Hvað á að greiða með skattpeningum? I dag stöndum við frammi fyrir nýju „vanda- máli“. Sífellt fleiri lyf og læknisaðgerðir koma á markaðinn sem geta verið afgerandi fyrir lífs- gæði tiltölulega þröngs hóps en geta aukið lífs- gæðin örlítið fyrir mjög marga. Dæmi um slíkt eru töflur sem auka limstífni (og hugsanlega lrka kynlífsnautn bæði hjá körlum og konum), megrunarlyf og lýtalækningar. Fáum dettur í hug að samfélaginu beri að greiða niður and- litslyftingar fyrir alla en flestir eru vonandi sammála því að rétt sé að greiða niður lýtaað- gerðir sem miða að því að reyna að lagfæra verulega útlitsgalla eða endurbyggja brjóst kvenna sem farið hafa í krabbameinsaðgerð. Eins kemur líklega fáum til hugar að krefja samfélagið um niðurgreidd lyf til að ná af sér þessum fimm aukakílóum, en flest ættum við að geta verið sammála um að greiða niður slfk lyf fyrir mann sem hefur í mörg ár barist við að reyna að ná af sér 50 aukakílóum. Að sama skapi er vafasamt að samfélagið greiði niður lyf á borð við Viagra fyrir karla eða konur sem vilja nota lyfið til að auka samfaranautn sína eða ná aftur þessari steinhörðu limstífni sem er aðeins farin að dala, þó ennþá sé ekkert því til fyrirstöðu að hafa samfarir. Hins vegar er það afar undarlegt ef samfélagið greiðir ekki niður lyf og hjálpartæki fyrir karla sem verða getu- lausir eftir krabbameinsaðgerðir, vegna sykur- sýki eða mænuskaða. Ekki er svo að skilja að allir getulausir karl- menn sem komnir eru yfir sextugt muni not- færa sér niðurgreidd lyf við getuleysi þó þau standi til boða. I sænsku rannsóknunum sem vitnað er til í þessari grein skiptust aldraðir getulausir karlmenn í tvo hópa. Annars vegar voru þeir sem virtist standa nokkuð á sama um getuleysi sitt og hins vegar hinir sem liðu vegna þess. Þessir hópar voru nokkurn veginn jafn stórir. Þær raddir heyrast gjarnan í umræðunni um niðurgreiðslu meðferða vegna getuleysis að hver sem er geti logið til um ástandið til að fá meðferðina niðurgreidda. Umfang vandans er þó ekki eins stórt og sumir ætla, því með þeirri greiningartækni sem nú er fyrir hendi og virkri samvinnu þeirra sem hafa sérhæft sig í grein- ingu getuleysis er hægt að greina hafrana frá sauðunum. Fáir ef nokkrir karlar sem ekki eru raunverulega getulausir koma til með að leggja sig undir smásjá sérfróðra aðila í þeim tilgangi einum að spara peninga, að því gefnu að lyfið sé öllum aðgengilegt á markaðsverði. Til þess er málið of viðkvæmt. En sé einhver vafi á ferðinni eru til leiðir til að úrskurða í málinu (5,7,8). Niðurstaða Ljóst er að varla er mögulegt að greiða niður dýr lyf eins og Viagra fyrir alla sem hugsanlega hefðu áhuga á að nota það til að auka kynlífs- nautn eða bæta aðeins frammistöðu sína í kyn- lífi. Hins vegar er Ijóst að hópur karla sem orð- inn er getulaus, meðal annars vegna sjúkdóma, meðferða eða slysfara, hlýtur að eiga rétt á nið- urgreiddri meðferð. Lausnin er fólgin í þróun skilvirkrar greiningartækni. Getuleysi sem or- sakast af skurðaðgerð gegn krabbameini í blöðruhálskirtli hefur líklega svipuð áhrif á sálræna líðan margar karla og brottnám brjósts vegna brjóstakrabbameinsaðgerðar hefur á lífs- gæði margra kvenna. Ef við erum sammála um að greiða niður lýtalæknismeðferð til að byggja upp brjóst er tæplega siðferðilega rökrétt að neita að greiða niður meðferð sem dregur úr neikvæðum áhrifum aukaverkana meðferðar við krabbameini í blöðruhálskirtli, eða eykur lífsgæði karla sem verða getulausir í kjölfar sjúkdóma eða slysa. HEIMILDIR 1. Helgason ÁR, Adolfsson J, Dickman P, Arver S, Fredrikson M, Göthberg M, Steineck G. Sexual desire, erection, orgasm and ejaculatory functions and their importance to
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108

x

Læknablaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Læknablaðið
https://timarit.is/publication/986

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.