Læknablaðið - 15.03.1999, Blaðsíða 47

LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
231
lingi eða umboðsmanni hans sjúkraskrá, í heild
eða að hluta, og afhenda þeim afrit skrárinnar
sé þess óskað. Upplýsingar í sjúkraskrá, sem
hafðar eru eftir öðrum en sjúklingi sjálfum eða
heilbrigðisstarfsmönnum, skal ekki sýna hon-
um nema með samþykki þess sem upplýsing-
arnar gaf. Ef sá sem þannig hefur veitt upplýs-
ingar um sjúkling er látinn eða horfinn eða
neitar á óréttmætum grundvelli að veita sam-
þykki sitt getur landlæknir ákveðið að sjúklingi
eða umboðsmanni hans skuli veittur aðgangur
að umræddum upplýsingum, í heild eða að
hluta. Telji læknir að það þjóni ekki hagsmun-
um sjúklings að afhenda framangreindum aðil-
um afrit sjúkraskrár skal hann án tafar fram-
senda landlækni afrit sjúkraskrárinnar til frek-
ari afgreiðslu. Landlæknir skal innan átta vikna
ákveða hvort viðkomandi fái afrit sjúkraskrár-
innar. Synjun landlæknis má skjóta til úrskurð-
ar heilbrigðisráðherra.
Fyrir gildistöku laga um réttindi sjúklinga
giltu sambærileg ákvæði í læknalögum en á
þau reyndi í máli sem S höfðaði gegn yfirlækni
geðdeildar Landspítalans, Ríkisspítölunum,
landlækni og heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðuneytinu, samanber Hœstaréttardómar 1995
blaðsíðu 167.
Með dómi Hæstaréttar var viðurkenndur
réttur S til að fá upplýsingar sem um hann
höfðu verið skráðar og voru í vörslum yfir-
læknis geðdeildar Landspítalans. í dóminum
segir enn fremur að yfirlækni hafi borið að
framkvæma það með því að skila afriti allra
sjúkraskráa S til landlæknis sem skyldi ann-
ast frekari fyrirgreiðslu erindis S og afhenda
honum afrit af skrám eða hluta úr þeim með
þeim takmörkunum sem leiði af rétti ann-
arra. Sú skylda varð þó ekki lögð á landlækni
með dóminum þar sem kröfugerðin í málinu
náði ekki til þess.
2. Meðferð gagna
Af framangreindum lagaákvæðum er ljóst að
einstaklingar, sem þeim er ætlað að vemda,
geta í mörgum tilfellum sjálfir aflétt þagnar-
skyldunni. Þegar leitað er eftir læknisvottorði
sem viðkomandi ætlar að byggja rétt sinn á
fyrir dómstólum ákveður einstaklingurinn
sjálfur hvort tilteknar trúnaðarupplýsingar um
hann verði veittar. Samþykki skiptir því máli
þegar leitað er eftir trúnaðarupplýsingum sem
falla undir lagaákvæðin.
Með lagaákvæðum um þagnarskyldu er þó
ekki að öllu leyti komið í veg fyrir tiltekin
vandamál. Af réttarfarslögum leiðir að einstak-
lingur, sem leggur fram gögn í dómsmáli, sem
hafa að geyma trúnaðarupplýsingar um hann,
getur ekki komið í veg fyrir að aðrir fái aðgang
að þessum upplýsingum. Þegar læknisvottorð
er lagt fram í dómsmáli fær ekki aðeins dóm-
stóllinn, sem fjallar um málið, upplýsingar,
sem þar koma fram, um heilsufar viðkomandi
einstaklings, heldur einnig hinn aðili dóms-
málsins svo og lögmenn málsaðila ef um þá er
að ræða. Með þessu er til dæmis hugsanlegt að
viðkvæmar upplýsingar verði aðgengilegar fyrir
starfsmenn dómstólsins og þá sem vinna á lög-
mannsstofum. Einnig er dómara skylt sam-
kvæmt 1. mgr. 14. gr. laga um meðferð einka-
mála gegn greiðslu gjalds að láta þeim, sem
hafa lögvarinna hagsmuna að gæta, í té staðfest
eftirrit af málsskjölum og úr þingbók eða
dómabók. Og samkvæmt 2. mgr. 15. gr. reglu-
gerðar nr. 225/1992, sbr. 18. gr. laga um með-
ferð opinberra mála, skal héraðsdómstóll, sam-
kvæmt beiðni ríkissaksóknara, annars ákær-
anda, sakbornings eða umboðsmanns hans, láta
af hendi án endurgjalds endurrit úr þingbók eða
dómabók vegna opinbers máls. Einnig ber að
afhenda endurrit úr þingbók eða dómabók gegn
greiðslu gjalds þeim sem sýnir fram á að hann
hafi lögvarinna hagsmuna að gæta. Trúnaðar-
upplýsingar geta því einnig borist til annarra en
þeirra sem koma að dómsmálinu. Hvorki þau
lagaákvæði sem hér hefur verið vitnað til né
önnur taka sérstaklega á því hvernig hagsmunir
einstaklinga verði vemdaðir að þessu leyti.
Lagareglur geta einnig leitt til þess að upp-
lýsingar um heilsufar fari víðar. í dómi ber að
rekja helstu málavexti og þau atriði sem málsað-
ilar byggja kröfur sínar í málinu á og loks hvað
af þeim telst sannað. Þar með verður stundum
ekki komist hjá því að fram komi í dómi ýmsar
viðkvæmar upplýsingar um málsaðila. Dómar
eru færðir í dómabækur sem em opnar öllum.
Sagt er frá athyglisverðum dómsmálum í fjöl-
miðlum þar sem helstu efnisatriði em rakin.
Sjúkrasögur, heilsufarsupplýsingar og önnur
trúnaðarmál geta með þessum hætti komist til
vitundar almennings. í sumum tilvikum em þó
nöfn og önnur atriði sem benda til hver eða
hverjir eigi hlut að máli tekin út úr dómabókum
og bókstafir settir í staðinn. Það er gert í fað-
emismálum og forsjármálum svo og í ákveðnum
tegundum sakamála, til dæmis í kynferðisbrota-
málum til hlífðar þolendum. Hins vegar leysir