Sagnir - 01.10.1983, Síða 33

functional element" sem eitt af gildum
sagnfræðinnar:
Quite simply, human-society needs history;
the sophisticated societies of our own day
need a lot of history. We are all constantly
calling upon history, constantly making his-
torical judgements [—].25
Annað atriði sem Marwick nefnir er að
það er hreinlega ekki hægt að vera sögu-
laus:
[—] it is only through knowledge of its history
that a society can have knowledge of itself.
As a man without memory and self-know-
ledge is a man adrift, so a society without
memory (or more correctly, without recol-
lection) and self-knowledge would be a so-
ciety adrift.2'’
Og þriðja atriðið sem hann nefnir er það
að söguþekking sé nauðsynleg til skilnings
á þjóðfélagi okkar, hún sé nauðsynleg til að
við fáum hlutunum breytt og hún hjálpi
okkur að skilja sjálf okkur og heiminn í
heild:
Those who ignore history, said Professor
Lévi-Strauss, condemn themselves to not
knowing the present, because historical
development alone permits us to weigh and
to evaluate in their respective relations the
elements of the present. [—. Marwick
sjálfur:] If there is to be any possibility of
changing „the way things have always been
done" there must be reasoned appraisal of
how and why they came to be done in this
way. But in a developed society the need
arises too for an understanding of the relat-
ionship of one's own society to other socie-
ties, of the place of one's own culture relative
to a wider ci vilisation and to all civilisations.27
Þegar á heildina er litið má sundurliða
rök ofangreindra sagnfræðinga, og annarra
sem eru sömu skoðunar, niður í nokkur
atriði:
1) Við erunt stöðugt að nota sögubekkingu
okkar í umræðum og dómum um menn og
málefni.28
2) Sagnfræðin skýrir hvers vegna þjóðfélagið
og hlutirnir í kringum okkur eru svona eins
og þeir eru í dag og hvernig það gerðist.29
3) Sagnfræðin víkkar sjóndeildarhring okkar
og skilning, sýnir okkur þjóðfélög ólík
okkar, skerpir skilning á umhverfi okkar og
okkur sjálfum.30
4) Þekking og skiiningur á þjóðfélagi okkar og
öðrum þjóðfélögum gerir okkur færari um
að gagnrýna hluti og hafa áhrif á gang
mála.31
5) Hreinlega ekki hægt að vera sögulaus, án
sögu erum við eins og maður sem hefur misst
minnið.32
Eins og Gunnar Karlsson bendir á í grein
sinni „Markmið sögukennslu“ í Sögu 1982,
þá hlýtur réttlæting allra söguiðkana að
vera að miklu leyti undir því komin hvort
við finnum sögunni eitthvert markvert hlut-
verk í skólunum.33 Ef við föllumst á að
rökin hér á undan séu góð og gild þá hlýtur
sagan að eiga erindi í skólana. Hvort sem
hún er kennd sér eða með öðrum greinum
undir heitinu samfélagsfræði.
En þá má spyrja, eins og Helgi Skúli
Kjartansson í grein sinni í Sögnum 1980,
hvort hún þjóni þeim tilgangi jafnvel eða
betur en aðrar greinar. Það er ekki ætlun
mín að reyna að svara þeirri spurningu en til
frekari fróðleiks vísa ég í sögukennslu-
þemað hér í blaðinu.
Gunnar Karlsson kemur inn á það í
áðurnefndri grein hver tilgangur sögu-
kennslunnar gæti verið.34 Ég ætla ekki að
fara að rekja þær hugleiðingar Gunnars en
bendi á að þær felast að miklu leyti í því sem
talað var um hér í B-liðnum.
C. Samband sagnfræði og vísinda.
Eitt gildi sagnfræðinnar er það að hún
tengist öðrum vísindagreinum og er með
vissum hætti grundvöllur þeirra. Magnús
Már Lárusson segir til dæmis að sagnfræðin
hafi stuðning af öðrum fræðigreinum og að
allar aðrar fræðigreinar verði „að hafa
stuðning af framsetningu og forðabúri sagn-
31