Sagnir - 01.10.1983, Page 37

ISLAND OG UMHEIMURINN
Fyrstu mennirnir, sem tóku sér bólfestu
á Islandi, höfðu verið fóstraðir í löndunum
handan hafsins. í æðum þeirra rann blóð
norrænna og keltneskra kynstofna. í vega-
nesti frá föðurlandinu höfðu landnáms-
mennirnir ýmis rótgróin viðhorf og trúar-
hugmyndir, sem hlutu að setja svip sinn á
það samfélag sem hér festi rætur. Þannig
var íslenska þjóðveldið öðrum þræði af-
sprengi ýmissa þeirra viðhorfa sem ríkjandi
voru handan Atlantsála, viðhorfa, sem
löguð voru að hinum sérstöku aðstæðum,
sem landnám íslands hafði skapað.
Á þjóðveldistímanum var ísland ekki
með öllu einangrað þótt fjarlægðir til ann-
arra mannfélaga væru miklar og samgöngur
oft strjálar. Verslunarsamskipti og ýmis
önnur tengsl við aðrar þjóðir snertu á
margan hátt líf þess fólks sem á íslandi
þreifst. Hið fámenna samfélag sem hér háði
sína lífsbaráttu var heldur ekki með öllu
látið afskiptalaust af stórhöfðingjum ann-
arra landa og í kjölfarið á fjörbroti þjóð-
veldisins komu erlend yfirráð.
Á tímum aldalangrar erlendrar yfir-
drottnunar var íslenska þjóðin aldrei ein
nieð sjálfri sér í landi sínu. Margvísleg sam-
skipti við annarra þjóða kvikindi, yfir-
drottnara og aðra, settu um aldir meiri og
minni svip á líf mörlandans. Útlendir fiski-
ntenn sóttu á gjöful íslandsmið, erlendir
menningarstraumar reyndu að brjóta sér
leið til hins harðbýla lands í norðri, yfir-
drottnun herraþjóðarinnar bar keim af
þeim hugmyndum, sem ríkjandi voru á
hverjum tíma víða um lönd.
Þannig var ísland, þrátt fyrir landfræði-
lega einangrun, um aldir hluti af stærri
heild. Samskipti við umheiminn settu ávallt
meiri eða minni svip á líf fólksins, sem
þraukaði á afskekktri eyju nærri alfaraleið
ísbjarnanna. Saga íslendinga er öðrum
þræði sagan af samskiptum þeirra við aðrar
þjóðir.
Samskipti íslendinga við umheiminn hafa
í gegnum aldirnar verið af mörgum toga
spunnin, allt frá útflutningi íslenskrar
skáldagáfu á þjóðveldisöld til áhrifa er-
lendrar hersetu á efnahag íslendinga á
atómöld. Hin margvíslegu samskipti við
aðrar þjóðir hafa verið viðameiri en svo að
tæpt verði á því allrahelsta á nokkrum
tugum blaðsíðna. Hér á eftir verður einung-
is drepið niður fæti á ýmsum skeiðum ís-
landssögunnar og varpað örlitlu ljósi á
nokkur atriði, sem snerta á einn og annan
hátt samneyti íslendinga við þjóðir í austri
og vestri. Ætlunin er að gefa örlitla hug-
mynd um þau samskipti, sem íslendingar
hafa frá fyrstu tíð haft við aðrar þjóðir, og
lýsa broti af þeim áhrifum, sem slík sam-
skipti hafa haft á líf og hugsun fólksins í
þessu landi.
Við byrjum á grein eftir Björn Þorsteins-
son um utanríkismál á fyrstu öldum íslands-
byggðar og fáum þar nokkra mynd af því
hvers eðlis samneyti íslendinga var við
aðrar þjóðir á þjóðveldisöld, „gullöld
íslendinga" sem ýmsir hafa kallað.
Frá utanríkismálum íslendinga á þjóð-
veldisöld hverfum við að einum þætti þeirra
samskipta sem íslendingar áttu við enska
35