Sagnir - 01.10.1983, Síða 38

sæfarendur, er um langt skeiö tíðkuðu
komur sínar hingað norður í höf. í grein
sinni fjallar Helgi Porláksson um nokkuð,
sem vafalaust kemur ýmsum á óvart, nefni-
lega útflutning íslenskra barna til Englands
á fyrri öldum.
Eftir að hafa kynnst dálítið barnaútflutn-
ingi til Englands tökum við stórt stökk, allt
til síðari hluta 19. aldar er við lítum sem
snöggvast á dæmi um þann þátt samskipta
íslendinga við umheiminn, sem snertir er-
lend áhrif á hugsun og starf íslenskra fram-
ámanna. í grein sinni reynir Þorvaldur
Bragason meðal annars að túlka skoðanir
og viðhorf eins þeirra manna sem þátt tóku
í sjálfstæðisbaráttu íslendinga á síðari hluta
19. aldar með tilliti til þeirra skoðana og
hugmynda sem um þetta leyti voru að hasla
sér völl bæði í Englandi og á meginlandi
Evrópu. Grein Þorvaldar fjallar þannig um
áhrif erlendrar hugmyndafræði á stjórn-
málahugsun Jóns Ólafssonar, manns, sem
lengi bar mikið á í íslensku stjórnmálalífi.
Frá áhrifum erlendrar hugmyndafræði á
íslenska hugsun snúum við okkur að land-
helgismálunum, sem vissulega eru ekki ný
af nálinni í lífi íslensku þjóðarinnar. Grein
Gísla Ágústs Gunnlaugssonar fjallar um
landhelgissamninginn við Breta 1901. Þar
fáum við nokkra mynd af samskiptum við
breska ljónið um þetta leyti en um leið
mynd af stöðu íslands á taflborði alþjóða-
stjórnmála.
í grein sinni um lokun íslandsbanka
fjallar Sumarliði ísleifsson um afdrif stofn-
unar, sem hafði haft víðtæk áhrif á íslenskt
efnahagslíf á öndverðri 20. öld. Starfsemi
íslandsbanka fyrir tilstilli erlends fjármagns
markaði að mörgu leyti tímamót í íslenskri
hagsögu og lagði grunninn að ýmsum þeim
framförum sem einkenndu íslenskt þjóð-
félag á fyrstu áratugum þessarar aldar.
Sumarliði fjallar um endalok þessarar
stofnunar, sem fært hafði erlent fjármagn
inn í landið og þannig styrkt efnahagsleg
samskipti íslendinga við umheiminn.
Sjálfstæðisbaráttan og samskiptin við
Dani eru sá þáttur sem einna mest rúm
36
hefur hlotið í umfjöllun íslenskra sagnfræð-
inga fram að þessu. Grein Ólafs Ásgeirs-
sonar um lögskilnaðarmenn og lýðveldis-
stofnunina 1944 fjallar með vissum hætti um
lokaþátt sjálfstæðisbaráttunnar.
Einn þeirra íslensku sagnfræðinga, sem
hafa Iátið sig samskipti íslendinga við aðrar
þjóðir miklu varða, er Þór Whitehead.
Hann vinnur nú meðal annars að útgáfu rit-
raðar um sögu Islendinga í seinni heims-
styrjöld. í viðtali Sagna við Þór er meðal
annars vikið að ýmsum þáttum varðandi
samskipti íslendinga við stórþjóðir austan
hafs og vestan.
Rúm 1100 ár eru nú liðin síðan norrænir
bændur stigu á skipsfjöl og héldu til fjar-
lægrar eyju norður við íshaf. Um aldir var
þessi eyja að mörgu leyti einangruð, þó
aldrei svo að ekki væri um að ræða sam-
skipti af einu og öðru tæi við aðrar þjóðir. í
dag skipa Islendingar sess í samfélagi
þjóða, sem í raun eiga sér það helst sameig-
inlegt að vilja forðast gereyðingu hel-
sprengjunnar. Örlög íslensku þjóðarinnar
og framtíð eru í ríkari mæli en áður samofin
örlögum og framtíð annarra þjóða, sem
byggja gjörvalla þessa jörð. Erlend áhrif og
samskipti við aðrar þjóðir hafa aldrei verið
meiri en nú á atómöld. Það er vissulega þess
virði að skyggnast sem snöggvast til baka og
athuga nokkur dæmi um það hvernig ísland
hefur með einum og öðrum hætti tengst
umheiminum á hinum ýmsu tímum.
Barði Valdimarsson
Gísli Kristjánsson
Ólafur Ásgeirsson
Valdimar Unnar Valdimarsson