Sagnir - 01.10.1983, Side 49

Helgi Þorláksson:
Utflutningur íslenskra
barna til Englands
á miðöldum
Á15. og 16. öld voru íslensk börn flutt til Englands.
Framan af 15. öld hét að þeim væri rænt á Islandi
eða þau væru seld þaðan en síðar var viðkvæðið að
foreldrarnir gæfu þau.
Enskir mannræningjar?
Á 17. öld bar oft við að Islendingar tækju
sér far með enskum duggum til Englands,
einn þeirra var td. Jón Indíafari. Sumif fóru
til að sjá sig um í heiminum eins og Jón
gerði, sumir fluttu varning milli landa og
einnig voru sakamenn sem flúðu réttvísina
og áttu þeir víst fæstir afturkvæmt. Þannig
var þetta líklega einnig á 15. og 16. öld og
Carus-Wilson og Björn Þorsteinsson (Bf>)
segja okkur að íslendingar séu nefndir víða
á Englandi á þessum tíma.1
Björn Þorsteinsson hefur dregið fram
athyglisverða skýrslu um útlendinga bú-
setta í Bristol árið 1484, þá sem voru í þjón-
ustu borgara þar; þeir eru taldir vera 51, þar
af 49 íslendingar og eru sveinar, þjónar og
þjónustustúlkur borgara í staðnum, þám.
ýmissa íslandskaupnianna (sjá mynd).
Björn telur hætt við að ekki hafi allir þessir
íslendingar slegist í för með Englendingum
af fúsum og frjálsum vilja. Máli sínu til
áréttingar bendir hann á að Bristólmenn
hertóku 11 Hansakaupmenn í Hafnarfirði
árið 1486 og seldu þá ásamt öðru herfangi í
Galway á írlandi.2
Ásakanir á hendur Englendingum fyrir
mannrán á íslandi komu fram árin 1425,
1432 og 1533. Árið 1425 áttu þeir að hafa
rænt „fjölda fólks, börnum og unglingum“
á íslandi.3 Árið 1432 fellst Englakóngur á
að þegnar sínir skili fólki sem þeir hafi flutt
brott úr ríkjum Dana, Svía og Norðmanna
„en sérstaklega frá löndunum íslandi, Finn-
mörku og Hálogalandi" og að þetta fólk
„hljóti hæfileg laun erfiðis síns og þrældóms
. . .“4 Loks segir í dómi alþingis frá 1533,
um landsnauðsynjar, að duggarar „ræni
bæði fé og fólki 'ourt af þessu fátæka landi“
en þetta fær nokkurn stuðning af kæru á
hendur duggurum við ísland frá 1535 fyrir
að ræna fólki (þrælum) og fé í Orkneyjum.5
Vel er líklegt að yfirvöld hafi kallað það
rán ef vinnumaður kom sér í skip án þess að
kveðja; vinnuafl var takmarkað lengi vel
eftir pláguna miklu 1402-04 (svarta dauða)6
og pláguna síðari 1494-95 og var því
bændum mikið áhyggjuefni ef vinnumenn
stukku úr landi. í Lönguréttarbót, sem
alþingi mun hafa samþykkt árið 1451, er
lagt blátt bann við að útlendingar flytji aðra
úr landi en þá sem vilji fara pílagrtmsför „til
heilagra staða eða til Noregs en hver sem
öðruvís burt flytur eða kaupir fólk af land-
inu“ sé stórsekur.7 Ekki er ljóst hvað
„kaupir“ merkirþarna. Erátt viðkaupgjald
47