Sagnir - 01.06.1992, Síða 58

landi en nítjándualdarskáldverkin en
ekki slitið ævintýrafjöðrina úr hatti
þess. Eitt er víst að með mörgum les-
enda Nonnabóka kviknaði þorsti til ís-
landsfarar sem enn hefur ekki verið
svalað til fulls.
Flótti frá siðmenningunni
Svo virðist sem söguheimurinn hafi
átt mestan þátt í því að lokka Þjóð-
verja til eyjarinnar norðlægu á þess-
um árum. Svo var um skiptinemana
og norrænufræðingana sem héldu
uppi íslandsvinafélaginu „Vereinig-
ung der Islandfreunde" og marga
fleiri. Jafnvel þeir, sem enga menntun
höfðu í norrænum fræðum en komu
hingað til náttúruskoðunar, höfðu
sögurnar með í farteski hugans. List-
málarinn Theodor Wedepohl, sem
hingað kom sumarið 1926 vopnaður
penslum og striga, spurði sjálfan sig
að því hvort það hafi verið „bernsku-
ást sín á norrænum sagnaheimi" sem
dró hann til íslands.6 Þegar fjall-
göngumaðurinn Max Ebeling stóð á
tindi Eyjafjallajökuls bjarta vornótt
og virti fyrir sér fjallasýnina þótti
honum sem „opnaðist í logum Val-
höll, himnaskáli Óðins með sínum
gullnu þökum.“7
Önnur ástæða þess að Þjóðverjar
lögðu land undir fót og sóttu ísland
heim á ekki síður við í dag en þá:
flótti frá siðmenningunni.8 Þéttbýli
hafði vaxið hraðar í Þýskalandi en
annarsstaðar. Þrengsli stórborga,
þaulræktað land og þéttsetnar sveitir
voru farin að þrúga íbúana, þar sem
„hver blettur [var] nýttur, hvert engi
útmælt eftir kúnstarinnar reglum,
skógurinn ræktaður, árbakkar jafnað-
ir og fegurstu fjallshlíðar þaktar
skrauthýsum og görðum."9
Þessi flótti átti sér líka rætur í and-
rúmslofti eftirstríðsáranna. Eftir
eyðileggingu stríðsins, þar sem nú-
tímatæknin hafði verið nrisnotuð svo
eftirminnilega, tók fjöldi fólks að
missa trúna á framfarir og nútíma.
Það sem einstaka rithöfundar höfðu
bent á áður fékk nú hljómgrunn
meðal fólksins undir nafninu „sið-
menningarsvartsýni“, Kulturpessimis-
ntus. Andúð á borgum og borgara-
legum lifnaðarháttum óx ásamt dýrk-
un á sveit og hreinni náttúru. Fólk
þráði að ganga ótroðna stigu í
ósnortinni náttúru, burtu frá skarkala
siðmenningarinnar. Hvaða land var
heppilegra til þess en ísland með
sveitum sínum og öræfum?
Hér hefur ferðamaðurinn nýtt
land, hér finnur hann enga veit-
ingastaði, enga skála, næstum ekk-
Alexandcr Jóhannesson háskólarektor
menntaðist í Þýskalandi í upphafi aldarinn-
ar. Hann var traustasti Þýskalandsvinur
millistríðsárana á íslandi, var nt.a. formað-
ur Germaníu um skeið og átti þátt í að
beina straumi íslenskra námsmanna frá
Danmörku til Þýskalands. Þegar íslandsv-
inafélagið þýska rambaði á barmi gjaldþrots
í verðbólguöngþveitinu Í922-23 stóð hann
fyrir söfnun til þvi til styrktar meðal ís-
lenskra Þýskalandsvina.
ert fólk og ótruflaður af bílflauti,
bensínfnyk og útvarpssuði getur
hann látið stórkostlega náttúru ís-
lands gagntaka líkama og sál.10
Svo ritaði þýskur göngugarpur árið
1930. Anna von Eckhel lýsti útþránni
á nokkuð upphafinn hátt en jafnframt
átakanlegar en nokkur annar:
Thule! Að anda að sér sjávarlofti -
stormlofti -, lind upprunalegs lífs!
Þetta langþreytta, ringlaða stór-
borgarfólk með sitt útslitna sálar-
tetur - hjá mörgum þeirra er þetta
land ekkert annað en bókmennta-
legt mósaíkmynstur! - Þetta fólk
sem býr svo fjarri, svo fjarri þess-
um uppsprettum heilinda og
heilsu, eins og tugthúslimurinn ber
fangamarkið ber það í ásjónu sinni
þrána eftir því týnda æskulandi,
því óspjallaða landi sálarinnar —
Thule, land mitt, hvar ertu?11
Ein ástæða íslandsheimsókna var
enn þýskari í eðli sínu: göngugleðin.
Margir þeirra sem hingað komu voru
vanir Alpagöngumenn og komu
framar öðru til að kynnast annars
konar náttúru á tveimur jafnfljótum.
Þjóðverjar örkuðu hér um fjöll og
firnindi, oft á tíðum leiðir sem ís-
lendingum dytti ekki í hug að fara
nema brýnt erindi bæri til og þá alls
ekki nema ríðandi. Þýskir stúdentar,
sem hér námu norræn fræði, lásu að-
eins á veturna en gengu gjarnan um
landið á sumrin. Meðal þeirra voru
Reinhard Prinz, Walter Lorenz og
Hans Kuhn sem gengu saman norður
yfir Kjöl 1923, fyrsta surnar sitt á ís-
landi.12 Sex árum síðar gekk sá síðast-
nefndi einn síns liðs yfir Sprengisand
og var sá fyrsti sem hafði það af
hjálparlaust, svo vitað sé. Tveir fs-
lendingar höfðu reynt það á undan
honurn en báðum þurft að bjarga.13
Tína mætti til fjölmarga þýska
göngugarpa sem komu hingað ýmist
aðallega til að ganga eða höfðu rann-
sóknir á náttúru og norrænum fræð-
um að meginmarkmiði.
íslendingar: Gestrisnir og
gáfaðir en góðir með sig
Þjóðverjar sem gáfu sér tíma til að
kynnast íslendingum uppgötvuðu
fljótt að þjóðirnar voru um margt
ólíkar í hugsun og háttum. Sumir
þeirra gerðu tilraun til að lýsa þjóðar-
sálinni með öllum sínum sérkennum
en fleiri létu sér nægja að skjóta at-
hugasemdum inn í ferðasögur sínar.
Hér hafði auðvitað hver sína skoðun
en um margt voru gestirnir sammála.
Svo var um hrifningu þeirra á
menntun og menningarstigi almenn-
ings. Þeim þóttu íslendingar víðlesn-
ir og vel að sér í heimsmálunum og
bókasöfn heimilanna vöktu mikla að-
dáun.14 “Bókafjöldinn úti um allt
vakti furðu mína og einu sinni hitti
ég jafnvel bónda sem hafði kennt
56 SAGNIR