Sagnir - 01.06.2007, Qupperneq 21

Stríðið kemur til Eyja
| ' ~ "
i C 5 Vélbyssuhrciður « --
Skotfærageymsla
Herbúðimar á Urðum Hcrskálar Breta ’ / Hcrskálar Bandarikjamanna
" ' ' • / , j ' 7"
Herbúðirnar á Urðum.
hermanna. Því sé ekki erfitt að ímynda sér að ef flugmenn sæju þá úr
lofiti myndu þeir fyrst og fremst beina sprengjum sínum að þeim. Segir
greinarhöfundur að það verði að endurbæta skurðina og hægt sé að tyrfa
þá án mikils kostnaðar.45
Vopnuð skip
Sjaldgæft var að inn í höfhina kæmu vopnaðir bátar bandamanna en
oft sáust herskip fyrir utan eyjamar.46 Þó vom þeir að staðaldri með
„torpedobáta“ (sem áttu að fara á móti kafbátum ef þeir birtust við
eyjamar) og minnir Magga á Felli að þeir hafi verið fjórir talsins47 en
Jens Kristinsson segir þá hafa verið tvo.48 Jón í Sjólyst man eftir að hafa
séð 5-6 norsk skip rétt fyrir utan innsiglinguna einn daginn, er hann
var við lundaveiðar í Ystakletti. Taldi hann þau hafa verið í kafbátaleit
en verið í vari til skrafs og ráðagerða þegar hann rak augun í þau, því
talstöðvarbannið átti við Norðmenn líkt og aðra.49
Svenni á Múla man ekki eftir mörgum vopnuðum skipum í höfhinni
en sagði að eitt sinn hefði komið gríðarstórt skip með fjölda hermanna
um borð. Útfararstjórinn, sem hafiði haft lítið að gera undanfarið, á þá
að hafa haft á orði við Svenna: „Það væri ekki lítið að gera hjá mér ef
þetta skip færist héma.”50
Sirrý ffá Gíslholti hafði ólíka skoðun á komu þessa skipa en
útfararstjórinn því hún kallaði þau „súkkulaðiskip." Hún sá í hendi sér
að hermennimir myndu nú fá nýjar birgðir af súkkulaði sem þeir vom
duglegir að gefa bömunum. Átti Sirrý heimangengt í slíkan fjársjóð, því
nokkrir hermannanna vom miklir vinir fjölskyldu hennar. „Eg var líka
mjög vinsæl hjá krökkunum í bekknum eftir slíkar heimsóknir“ bætti
hún við.51
Skaftfellingur bjargar þýskri kafbátaáhöfn
Skömmu eftir miðnætti 19. ágúst 1942 lagði Skaftellingur af stað
ffiá Vestmannaeyjahöfn áleiðis til Fleetwood. Skipstjóri var Páll
Þorbjömsson. Klukkan fjögur að morgni 20. ágúst flýgur bresk eða
bandarísk flugvél yfir skipið í tvigang og sendir mors-merki sem Páll
og Andrés Gestsson háseti ná ekki að ráða ffiam úr. Em þeir sammála
um að liklega sé flugvélin að gera þeim viðvart um eitthvað framundan.
Litlu síðar sjá þeir eitthvað á stjómborða er líktist helst björgunarbáti.
Þegar nær dregur sjá þeir þó að þama er kafbátur og það sem þeir héldu
vera björgunarbát var tum kafbátsins. Kafbáturinn sigldi í veg fyrir
Skaftfelling og veifuðu skipverjar hans rauðum fána sem beiðni um
hjálp.
Augljóst var að skotið hafði verið á kafbátinn því hann var
stórlaskaður. Hafði kafbáturinn (JJ-464) lent í skotárás bandarískrar
Catalina-flugvélar sem olli því að hann gat ekki kafað. Páll sendir
Andrés til að láta mannskapinn um borð vita og gerir hann það. Þegar
Andrés kemur upp aftur sér hann að einn Þjóðverjanna er að fikta við
vélbyssu kafbátsins en annars hreyfðu Þjóðverjamir sig ekki. Sáu
þeir ekki enn, þegar þama er komið, hverrar þjóðar kafbáturinn var.
Skipverjar á SkaftfeUingi koma nú upp í stýrishús og bregður við þá sjón
sem blasir við þeim, kafbátur kominn upp að hlið Skaftfellings.
Ljóst er að skipstjórinn vill að áhöfn sinni sé bjargað um borð í
SkaftfeUing og veltir áhöfn þess síðamefnda fyrir sér hvemig best
væri að fara að því. Eftir nokkrar vangaveltur er reynt að kasta línu
yfir í kafbátinn en áhöfn hans sýnir engin viðbrögð við þeirri tilraun.
Skyndilega taka þeir upp á „þeim fjára að kasta sér í sjóinn.”52 Er þá
kastað til þeirra kastlínum og björgunarhringum og ná þeir að hjálpa
einhveijum um borð. Páll skipar áhöfh sinni að leita á Þjóðverjunum
en fljótlega fara þeir sem komnir em um borð í Skaftelling að hjálpa
íslensku mönnunum við að hífa hina upp úr sjónum og er þá hætt að leita
að vopnum á þeim þýsku. Einn þeirra var flugmaður sem kafbáturinn
hafði bjargað og stillir hann sér upp við hliðina á Andrési Gestssyni og
aðstoðar hann við að ferja mennina um borð. Þetta var seinunnið verk
því mennimir vom tíndir upp úr sjónum einn og einn auk þess sem
Þjóðverjamir vom rúmlega 50 talsins. Björgunin stóð því yfir í 2 til 3
klukkutíma.
Meðan á björguninni stóð flaug flugvél yfir og töldu áhafnarmeðlimir
SkaftfelUngs að þá væri þeim óhætt. Reyndar virðast flugmenn vélarinnar
hafa misskilið það, sem var að gerast i sjónum fyrir neðan þá, því þeir
sendu skeyti til stjómstöðvar bandamanna á íslandi þess efnis að þýsk
kafbátaáhöfn hafi hertekið Skaftfelling og því verði að hafa hraðann
á. Fljótlega vom tvö bresk herskip send á vettvang. Þegar bresku
tundurspillamir mættu Skaftfellingi, sem þá var á leið til Englands,
stöðvuðu þeir skipið og tóku Þjóðverjana til fanga. Skaftfellingur sigldi
til Fleetwood og var skipstjórinn sendur í langar yfirheyrslur vegna
þessa máls en var að endingu sleppt.53
Arctic
Skútan Arctic hafði siglt til Vigo á Spáni 1942 og þar höfðu Þjóðveijar
komið að máli við skipstjórann og beðið hann að senda þeim upplýsingar
um veður og annað sem gæti nýst Þjóðverjum í stríðsbrölti sínu á
Atlantshafi. Ef skipstjóri yrði ekki við þessu yrði skipinu hreinlega
sökkt. Skipstjórinn bar þetta undir loftskeytamann skipsins og eftir
ráðleggingar frá ræðismanni íslands í Vigo ákváðu þeir að hætta ekki á
neitt annað og samþykktu að ganga að þessu. Loftskeytamaðurinn sendi
nokkur ónákvæm skeyti á leiðinni heim til íslands því honum var illa
Sagnir -17