Sagnir - 01.06.2007, Síða 91

frœði og vísindi. Hér er mikill vandi á ferð sem nauðsynlegt er að
bregðast við með öllum tiltœkum ráðum.
Staða frœðitímarita á markaði býður upp á sóknarfœri. Að rninni
hyggju er nefnilega um einstakt tœkifœri að rœða - allt að þvi sögulegt
tœkifœri - fyrir hugmyndaríkt fólk til að stökkva fram og láta að sér
kveða á þessu sviði. Ég held að Sagnir geti nýtt sér það fœri sem nú
virðist standa árœðnu fólki opið, enda á tímaritið langa og farsœla
sögu að baki þar sem fjöldi ungra sagnfrœðinga Itefur unnið sín
fyrstu afrek á opinberum vettvangi. Tímaritið er þvi kjörið tilþess að
hreyfa við stöðnuðu eða íhaldsömu andrúmslofti frœðitímaritanna.
Framtíðin -fimm punktar
Til þess að ræða þau tækifæri, sem ég held að liggi fyrir fótum núverandi
og tilvonandi ritstjóra Sagna, ætla ég að fara nokkrum orðum um þær
leiðir sem ég held að komi til greina þegar hugað er að útgáfu rits af
þessu tagi. I upptalningu minni felst einnig ákveðin gagnrýni á það
hvemig að útgáfu Sagna hefur verið staðið á undanfömum ámm. Eg tek
það þó skýrt fram, áður en lengra er haldið, að ég hef jafnan haft ánægju
af því að fýlgjast með útgáfu tímaritsins og tel að það hafi auðgað
fræðasamfélagið með starfsemi sinni. Atriðin sem hér verða nefnd til
sögunnar em fyrst og ffemst hugmyndir sem tengjast þeim tækifæmm
sem ég held að aðstandendur Sagna geti nýtt sér á næstu ámm. Ég hef
svo hugsað mér að nota atriðin fimm, sem rakin verða í ritdóminum,
sem mælikvarða á þann árgang Sagna sem hér er til umfjöllunar, jafnvel
þó að það verði með óbeinum hætti.
I fyrsta lagi finnst mér ekki skynsamlegt að birta eingöngu greinar sem
ritstjórar ná að lokka ffá nemendum ár hvert. Best er að gera tilraun
til að byggja upp þematengt efni sem nær til einhvers hluta blaðsins
en útilokar þó ekki annað fjölbreytt efni sem talið er hæfa ritinu. Með
þemanálguninni gefst færi á að fylgja efninu úr hlaði með inngangsgrein
sem sérffæðingi á því sviði (nemanda eða kennara) er falið að vinna.
Eins og sýnt verður ffam á hér á eftir þá þarf þemað ekki nauðsynlega
að vera þröngt skilgreint, þvert á móti er hægt að spyrða saman greinum
sem tengjast lauslega ef þær eru tengdar með vel sömdu inngangsefni.
Að auki er auðvelt að vinna þemaefni áfram, til dæmis að taka viðtöl
við fólk sem þekkir til á sviðinu, eða leggja fyrir það fyrirfram ákveðnar
spumingar sem það svarar skriflega, fá þá sem skrifa greinar í ritið og
tengjast þemanu til þess að setjast niður og ræða um meginálitamálin,
sem þar er að finna, og tengja loks þemað við skoðanir annarra nemenda
á viðfangsefninu (ef aðstæður leyfa). Óþarft er að taka í hvert skipti inn
alla þessa þætti, í stað þess er ráðlegt að velja úr einn eða fleiri eftir eðli
efnis og umfjöllunar með það í huga að skapa trúverðuga heild og gefa
ritinu svipmikið yfirbragð og kraffmikla stefnu.
Aðalatriðið í sambandi við hugmyndina sem hér er reifuð er að birta
ekki eingöngu „hráar“ greinar og án þess að þeim séu gerð meiri skil
í ritinu. Það em nefnilega mikil verðmæti fólgin í þeim efnivið sem
Sagnir birta að jafnaði en mér hefur á stundum fundist vanta að ritstjórar
nýti hann til frekari úrvinnslu - taki efniviðinn út fyrir markaðan ramma
greinanna og vinni með þau rök sem þar er að finna. Þetta álit læt ég í
ljósi vegna þess að mér finnst oft að greinamar, sem birtast í Sögnum,
standi tæplega undir eðlilegum kröfum til birts efnis nema að þær fái
meiri stuðning af öðmm greinum eða sérstaklega unnu efni - ef til vill
af ritstjóminni allri.
I öðm lagi finnst mér oft vanta í tímaritið meiri „samtíma“, sterkari
skírskotun til þess sem er að gerast í sagnfræði á sviði faglegrar umræðu,
bókaútgáfu eða atburða sem tengjast henni á einn eða annan hátt. Ég get
nefnt sem dæmi að tímaritið Frjáls verslun er með þátt í sínu blaðið sem
byggist á stuttum fréttum af atburðum tengdu viöskiptalífinu. Þetta em
Sagnir og sóknarfærin!
léttar og oft forvitnilegar fréttir prýddar myndum af vettvangi dagsins.
Sagnfræðin er stórt fag og oft mikið um að vera á vegum þeirra félaga
og hópa sem tilheyra því. Það væri mjög auðvelt að búa til efni sem
myndi létta tímaritið og sýna starfsemina á meiri mannlegum nótum, til
dæmis með völdum myndasíðum fremst í ritinu.
Ég er einnig að kalla eftir meim unnu efni af hendi nemenda í
sagnfræðiskor - að ritstjórar fái efnilega nemendur og áhugasama
til þess að skrifa og vinna létt og viðráðanlegt efni sérstaklega fyrir
blaðið; að taka fyrir bók eða bækur sem nýlega hafa komið út; að
ræða námsframboð, einstök námskeið eða tilraunir í kennslu; fjalla um
menntun á háskólastigi og þróun hennar frá öllum hliðum hér heima
og erlendis; að nemendur sjálfir setjist niður og ræði sín á milli það
sem helst er í deiglunni að þeirra mati; að fá nemendur sem leggja
stund á framhaldsnám við erlenda háskóla til að segja álit sitt á sínu
gamla og nýja fræðaumhverfi, taka markviss viðtöl við kennara og aðra
sérfræðinga um efni sem er efst á baugi í sagnfræðinni og svona mætti
lengi telja.
Efni af þessu tagi gæti þróast hægt og bítandi og orðið fastur liður
í Sögnum og hugsanlega væri hægt að tengja það námskeiðahaldinu í
skorinni. Það mætti semja við kennara um að koma að þessari vinnslu
innan námskeiðanna (til dæmis grunnámskeiðanna). Hér eru tækifærin
óteljandi og efnið sem þannig yrði skapað myndi lyfta ritinu upp með
afgerandi hætti.
I þriðja lagi myndi ég leggja til að áhverju ári yrði ráðist í félagsfræðilega
könnun sem tengdist náminu í sagnfræðiskor, fræðastarfinu í landinu
eða öðrum málefnum sem snerta líf og störf nemenda. Slík verk er hægt
að vinna á hagfelldan hátt án mikils tilkostnaðar, þau eru orðin mun
auðveldari viðfangs en hér á árum áður vegna tölvupóstsambands milli
nemenda, kennara og annarra fræðimanna. En mikilvægt er að vanda
til verka og ég bendi enn á þann möguleika að nemendur, sem tækju
svona verkefni að sér, gerðu það undir leiðsögn kennara við skorina og
fengju einingar fyrir verkið. Hér væru unnar kannanir sem nemendur
sjálfir teldu brýnar og gætu haft upplýsandi og stefnumótandi áhrif á
samfélagið allt í Háskóla Islands.
Nemendur þekkja vel til kennslukannana. Flestir eru nánast ófáanlegir
til að taka þær vegna þess að þeir finna að þær hafa engin áhrif. Það
er farið með þær eins og mannsmorð þar sem kennarinn einn er til
frásagnar um útkomuna. Til skamms tíma hafði jafnvel skorarformaður
ekki aðgang að þeim (það mun víst vera breytt) þannig að það var undir
hælinn lagt hvemig þær nýtast. I erlendum háskólum, til dæmis víða í
Bandaríkjunum, eru kennslukannanir af þessu tagi birtar opinberlega,
þær em hugsaðar sem leiðbeinandi efni fyrir bæði nemendur, kennara
og deildimar sem kennamir vinna við. Aðstandendur Sagna þyrftu að
stefna að því að tryggja að kannanir, sem ynnar yrðu á þeirra vegum,
væm vandaðar og kæmu hagsmunum þeirra að góðum notum.
I íjórða lagi myndi ég telja mjög æskilegt að ristjórar Sagna reyndu að
beina sjónum lesenda sinna inn á við að faginu; að hugmyndafræðilegum
viðfangsefnum sagnfræðinnar. Mér finnst töluvert vanta á að höfundar
og ritstjórar Sagna taki skipulega fyrir hugmyndafræði fagsins og ræði
opinskátt um aðferðir og leiðir við sagnfræðigreiningu. Oft má sjá að
greinar bjóði upp á slíka umfjöllun en höfundar sneiði hjá henni af
einhverjum ástæðum. Hér þarf að koma til kasta ritstjóra, þeir þurfa
að taka af skarið og hvetja höfunda til að ræða á málefnalegan hátt um
gmndvöll sinnar sagnfræðiiðkunar.
Auðvitað er hugmynda- og aðferðafræðilegt efni erfitt umfjöllunarefni
sem fólk hefur misjafnan áhuga á en ef vel er á málum haldið getur slík
umræða haft góð áhrif á hugmyndir lesenda um fagið. í þessu sambandi
Sagnir - 87