Sagnir - 01.06.2007, Blaðsíða 92

Sagnir og sóknarfærin!
væri hægt að velta upp nýjum skoðunum innan fræðigreinarinnar og
taka gagnrýna afstöðu til þess sem er að gerast í kringum okkur. Ég er
viss um að umfjöllun af þessu tagi myndi hafa þroskandi áhrif á allt
fræðastarf nemenda og reyndar allra lesenda ritsins.
I fimmta lagi myndi ég heíja undirbúning að Sögnum fyrr, vera jafnvel
með tvö hefti í takinu hverju sinni - tvær ritstjómir sem væm skipaðar
yngri og eldri nemendum. Yngri hópurinn fengi tvö ár til að vinna sitt
efni og sá eldri skilaði sínu verki í lok tveggja ára tímans. Með þessu
móti væri hægt að tryggja mun vandaðri efnismeðferð, viðfangsefni
sem hægt væri að vinna á löngu tímabili yrði fastur liður á síðum Sagna
og meiri samfella fengist i alla hugmyndavinnu ritsins. Hægt væri að
hugsa sér þessa vinnu í meiri tengslum við netið - þar færi fram kynning
efnis og mótunarvinna þess. Síðan yrði „hráefnið“ fært yfir í ritið sjálft
í fyllingu tímans og unnið sérstaklega fyrir lesendur Sagna. Þannig
myndi starf ritstjóra og/eða ritstjómar standa allt árið - efni yrði útfært
og kallað eftir viðbrögðum frá nemendum, kennumm eða áhugafólki
um sögu og lesendum Sagna og síðan unnið markvisst inn í blaðið.
Þessi nettenging Sagna byði ekki aðeins upp á það að kallað væri eftir
efni frá lesendum tímaritsins - skoðanskiptum um menn og málefni
- heldur gæfist þar upplagt tækifæri til að markaðssetja tímaritið og
annað sagnfræðilegt efni. Ekki er að spyrja að því að þessi leið myndi
styrkja allt innra starf tímaritsins og efla þá sem standa að því. Um væri
að ræða að nemendur fengju sannkallaða miðlunarreynslu á þessu stigi
námsins.
Hafa ber í huga að nú á tímum er mjög auðvelt að bæði hljóðvarpa og
sjónvarpa efni á netinu og hin nýja menningarmiðlunarbraut á M. A.-stigi
sagnfræðiskorar undir forystu Eggerts Þórs Bemharðssonar dósents býr
bæði yfir tækjakosti og þekkingu til að vinna slík verk. Vel mætti hugsa
sér að brautin kæmi með markvissum hætti inn í vinnu Sagna þegar góð
reynsla er komin á starf hennar. Ég vil nefna eitt dæmi í þessu sambandi
um hugsanlegan efnivið: Út er gefin ný bók eftir þekktan sagnfræðing.
Tveir nemendur em fengnir til að lesa verkið og ræða um kosti þess
og galla í Sagna-sjónvarpi á heimasíðu ritsins. Eftir slíkar samræður
er höfundur leiddur í salinn og hann blandar sér í samtal nemendanna
og úr þessu gæti orðið áhugaverður gjömingur sem tengist fræðum
og umræðum um þau. Síðan væri hægt að vinna efni upp úr þessari
þáttargerð sem myndi skila sér inn á síður Sagna við fyrsta tækifæri.
Ég sé líka fyrir mér að aðstandendur vefs af þessu tagi gætu tekið að
sér verkefni fyrir þóknun, til dæmis að halda til haga upplýsingum
um þá sagnfræðinema sem útskrifast þannig að hið nýútgefna stéttatal
Sagnfræðingafélags Islands endumýist árlega með slíku viðbótarefni.
Skorin, Sögufélag og Sagnfærðingafélag Islands myndi kosta vinnslu og
viðhalds þessa gagnagmnns. Hægt væri að búa til annan gagnagmnn um
sértækt efni, til dæmis birtar greinar íslenskra sagnfræðinga í erlendum
fagtímaritum og fleira mætti nefna af svipuðum toga. Verkefnin em nær
óþrjótandi á vettvangi sagnfræðinnar.
Hugmyndir
Hafa ber í huga að hér að framan hef ég aðeins viðrað hugmyndir sem
ég held að gætu komið að gagni, hugmyndir sem myndu auka það erindi
sem tímarit eins og Sagnir ætti við samtímann. Allt of oft finnst manni
fagtímaritin skorta markvisst erindi við samfélagið og fyrir bragðið
missa þau marks - lesendumir hætta að leita eftir efni á þeim slóðum.
Þetta er stóri vandi allra fagtímarita en Sagnir standa vel að vígi þar sem
hópurinn sem tengist tímaritinu er áhugasamur, öflugur og ijölmennur.
Eg er þess fullviss að aðrir, sem myndu leggja hausinn í bleyti, kæmu
upp með önnur úrræði til að hleypa auknum þrótti í almenna umræðu
um sagnfræði og sagnfræðinám á háskólastigi. Ég minni á, i þessu
88 - SAGNIR
sambandi, að tvö vefrit hafa verið starfandi á undanfömum ámm sem
sagnfræðinemar hafa stýrt og mótað. Hér er um að ræða Kviksögu,
sem var beintengt Kistunni og fór stómm um ýmis erfið viðfangsefni
í hugvísindum árið 2005, og svo aftur Hugsandi sem sagnfræðinemar
komu á fór árið 2006. Þessi vefrit héldu á tímabili uppi kröftugri
umræðu um fræði og vísindi sem vom krydduð mjög gagnrýnu viðhorfi
til manna og málefna. Með öðmm orðum, það er hægt að skerpa á
allri umræðu sem tengist sagnfræði sem fræða- og kennslugreinar og
sagnfræðinemar geta verið þar virkir.
26. árgangur Sagna árið 2006
Ef ég byrja á því að bera saman efni síðasta árgangs Sagna, hins 26.
frá árinu 2006 sem þeir félagar Andri Steinn Snæbjömsson, Jón Skafti
Gestsson og Kristbjöm Helgi Bjömsson, ritstýrðu við þessar tillögur,
þá kemur í ljós að þeir hafa fetað frekar hefðbundna leið í uppbyggingu
sína á ritinu, leið sem margir fyrri ritstjórar Sagna hafa ratað. í
„Ritstjómarspjalli" segir svo frá: „Að venju er hér að finna safn greina
um ólík efni...“, og svo em taldir upp þeir efnisflokkar sem em teknir
til umfjöllunar i ritinu. Sagt er frá viðtali sem tekið var við brasilíska
fræðimanninn Patricia Pires Boulhosa sem hefur rannsakað Gamla
sáttmála og yngt hann upp um 200 ár. Það efni er til fyrirmyndar enda
vakti doktorsritgerð Boulhosa um sáttmálann verðskuldaða athygli og
ritstjóm Sagna leggur þar lóð á vogaskálamar með umfjöllun sinni.
Fram kemur í pisli ritstjóra að heimasíða Sagna sé virk og hafi aðallega
að geyma pdf-skjöl gamalla árganga. Það er góðra gjalda vert en hægt
er að sjá fyrir sér að heimasíðan sé nýtt með mun meira afgerandi hætti í
framtíðinni eins og drepið var á hér að framan. Ritstjóramir benda einnig
á að þeir hafi staðið fyrir málþingi um efni síðasta blaðs og rætt þá um
„pólitík og sagnfræði". Allt er þetta hið besta mál og sýnir ákveðna
viðleitni til að tengja fræðigreinina samtímaumræðu í landinu.
Það er skemmst frá því að segja að nær allar greinamar em áhugaverðar
og sumar meira að segja frumlegar og skemmtilegar - standast
ágætlega fræðilega rýni. En ég er þeirrar skoðunar að það hefði
verið hægt að klæða þær meira afgerandi búningi í tímaritinu sjálfu.
Ritstjóramir hefðu til dæmis getað sett greinamar sem fjalla um
Búastríðið, Kúbu, spænska borgarastríðið, Grænland á miðöldum og
Albaníu í áhugvert samhengi og leitast við að svara spumingum sem
tengjst ritun mannkynssögu, hnattrænnar sögu eða því sem nefndist
transnational sagnfræði. Greinamar bjóða allar upp á slíka nálgun og
það hefði meira að segja skerpt áherslur þeirra ef slík efiiisafmörkun
hefði legið fyrir strax í upphafi. Þar hefði til dæmis verið hægt að taka
til umfjöllunar þrjú mikilvæg umfjöllunarefni, nefnilega þjóðarsögu,
yfirlitssögu og trans-hugtakið og hvemig þau hafa nýst við rannsóknir
sagnfræðinga. Síðastnefnda hugtakið hefur haft gríðarlega mikil áhrif
á ffæðiumræðuna í heiminum hin síðari ár. Hugtakið „transnational"
dregur fram óljós skil á milli föðurlandsins og nýja landsins, ef dæmi er
tekið af innflytjendarannsóknum, og þeirrar menningar sem einkennir
bæði svæði - þess sem er framandi og þess sem er kunnuglegt. í þessu
sambandi hefur verið rætt um „transnational space“ sem gefur til
kynna að innflytjandinn lítur ekki á sig sem íbúa eins lands heldur sem
einstakling með margþætt alþjóðleg tengsl. Þessi staðreynd hefur skapað
margvísleg vandamál sem nútímafræðimenn leggja áherslu á að taka
með í reikninginn og leysa. Þunginn í innflytjendarannsóknum færist
því yfir á hugarheim innflytjenda og hvemig þeir upplifðu breytingamar
og hvemig hugsun þeirra mótaði samfélögin.
Um þjóðarsögu og yfirlitssögu ætla ég ekki að ijölyrða en hvort tveggja
hefði getað skapað ramma um áðumefnda efnisflokka og skapað
forvitnilega umræðu. Báðir hafa þeir verið hugleiknirhópi sagnfræðinga
hér á landi og ritstjómm hefði verið í lófa lagið að tengja efni greinanna