Sagnir - 01.06.2007, Blaðsíða 75

Ahrif kristniboðs á samfélag og menningu í Pókothéraði, 1978-2006
Enn þann dag í dag eru lögin í gildi og orðalag nánast óbreytt. Sjá
má að tilgangur sambandsins er að reka kristniboð erlendis meðal
þeirra sem ekki játa kristna trú og þeir einir eru sendir á vettvang sem
játa evangelísk-lúterska trú. Einnig er stuðlað að kristniboðsstarfi
innanlands.
Samanburður á nýlendukristniboði og því
nýja
Stefna nýlendustjóma í Austur-Afríku var að þróa löndin að evrópskri
fyrirmynd og því áttu öll afrísk einkenni að víkja. Hinir sérstöku
trúarsiðir og menning vom nær óaðskiljanlegir þættir á þessum tíma í
Afríku og því mættu nýlenduveldin töluverðri mótspymu þegar hrinda
átti slíkum hugmyndum í framkvæmd.3
Á nýlendutímabilinu, sem hófst árið 1885, varð menning i Kenýu
fyrir miklu áreiti af hálfú Breta og var þjóðin neydd til að laga sig
að nýjum aðstæðum. Miklir þurrkar vom f Kenýu á ámnum 1898-
1901 og nýtti nýlendustjómin sér það. Gegn aðstoð við mataröflun
krafðist nýlendustjómin hollustu við kristniboða eða vinnuafls í
þágu nýlendunnar. Þessar aðgerðir stuðluðu að auknum áhrifúm
nýlenduherranna yfir innfæddum.4
Kristniboðar vom ákafir talsmenn vestrænnar menningar og vom þeir
harðir á skoðunum sínum um afríska trú. Hún átti ekki við. Á sama tíma
og kristniboðar töldu að trú og menning væm aðskildir þættir reyndu
þeir að snúa Afríkumönnum að vestrænum lífsstíl. Því var ráðist á
þau gmndvallargildi sem héldu afrískum þjóðfélögum saman. Margir
afrískir höfðingjar áttuðu sig á hvað var að gerast og þráuðust við að
fá kristniboða inn á sín áhrifasvæði. Þeir töldu að kristniboðar ógnuðu
valdi þeirra þar sem kristniboðar vom á móti andatrú, yfimáttúmlegum
hlutum, göldmm og fómum. Með kristniboði veiktu þeir vald presta og
töframanna.5
Innfæddir bmgðust við þessum árásum á ýmsan hátt. Þeir sem ekki
vildu gerast trúskiptingar ögraðu kristniboðum og nýlenduhermm
með því að iðka trú sína og stunda helgiathafnir áffam, annað hvort
opinberlega eða í leyni. Þeir sem tóku hins vegar kristna trú gerðu það
ekki allir af heilum hug því þeir ögmðu nýlendustefnunni með því
að flytja ýmsa heiðna siði inn í kristnina. Það var ekki vel séð. Með
ögmn við nýlendustjóm varð til blanda af hugmyndastefnum. Margar
hreyfingar spmttu upp til að mótmæla nýlendustefnunni og þeirri ógn
sem steðjaði að gömlum gildum. Þá leituðu innfæddir til guða sinna
og forfeðra í von um hjálp. í Austur-Affíku, sérstaklega í Kenýu, létu
töframenn til sín taka og reyndu að styrkja fólk andlega í baráttu sinni.6
Baráttan hélt áfram í mörg ár og snemma á fjórða áratugnum fór hún
smám saman að taka á sig mynd óeirða. Ráðist var á kristniboðsskóla,
reynt var að koma í veg fyrir að prestar gætu prédikað og kristniboðar
vom jafnvel myrtir.7 Þrátt fyrir að kristniboðar hafi boðað trú sína af
miklum eldmóði og tekist að kristna töluverðan fjölda heimamanna, þá
dó hin hefðbundna andatrú Afríkumanna ekki út heldur lifði góðu lífi
og gerir enn á nokkmm afskekktum stöðum.8 Þar má nefna starfssvæði
íslenskra kristniboða í Pókothéraði.9
Aðferðir nútíma kristniboða em með öðmm hætti en á tímum
nýlendustjómar. Hjúkmn og kennsla eiga að vísu ennþá stóran þátt í
starfsaðferðum þeirra en trúboðið sjálft er ekki eins tengt boðvaldi og
áður því lögð er áhersla á val innfæddra. Þá em störf kristniboða í dag
oft tengd alþjóðlegu hjálparstarfi
Krístniboöar á vettvangi
Kristniboðar ráða sig til starfa hjá Sambandi íslenskra kristniboða í
ákveðinn árafjölda í senn. Fyrsta starfstímabilið er fjögur ár. Ástæðan
fyrir þessu er að langan tíma tekur að setja sig inn í kristniboðsstarfið.
Meðal þess sem nýir kristniboðar þurfa að læra er tungumál innfæddra;
þeir verða að kynnast siðum og menningu landsins sem farið er til og
setja sig inn í starfshætti samstarfskirkna. Eftir fyrsta starfstímabilið
er algengt að kristniboðar haldi áfram, en þá í þrjú ár. Einnig þekkist
að starfsmenn geri sex ára samning en þá koma þeir heim á tveggja
ára fresti í þrjá mánuði í senn. Þegar kristniboðar em heima í fríum
heimsækja þeir innlend kristniboðsfélög og segja frá starfi sínu.10
Starf íslenskra kristniboða í Kenýu miðar ekki að því að innfæddir
gerist trúskiptingar strax. Líklegt er að reynsla frá nýlendutimanum hafi
kennt kristniboðum að það er á valdi innfæddra hvort þeir gerist kristnir
eða ekki. Því má heldur ekki gleyma að íslenskir kristniboðar verða
sjálfir að aðlagast menningu og starfsháttum á ýmsum sviðum. Að
mörgu leyti er um „vömskipti” menningar að ræða. Kristniboðar flytja
til dæmis tónlistarhefð innfæddra hingað heim, ýmislegt úr matargerð
og fleira. Gefinn hefúr verið út geisladiskur með Kangakvartettinum, en
á honum em lög frá Kenýu í flutningi íslenskra ungmenna sem ólust upp
í landinu á meðan foreldrar þeirra vom þar við kristniboðsstörf. Þetta er
dæmi um gagnvirka menningarmiðlun.
Til að byija með fá kristniboðar sérstaka fræðslu um land og þjóð,
sem kemur þeim að notum við kristniboðsstörf. Þeir læra um sögu,
aðstæður og menningu þeirrar þjóðar eða þjóðflokks sem farið er til.
Oft em það hjón sem fara út til kristniboðsstarfa. Stundum fer þriðji
aðili með, t.d. hjúkmnarfræðingur. Þegar á áfangastað er komið verða
kristniboðamir oft að slá upp tjaldi til að búa í þar til byggt hefúr verið
hús eða kofi. Kristniboðamir fara þá að vinna að heilbrigðismálum og
boða kristna trú samhliða störfúm sínum. Heimamenn gera sér ekki
alltaf grein fyrir afleiðingum þess að drekka óhreint vatn, borða án
þess að þrífa hendur, losa úrgang á víðavangi og hætta bijóstagjöf of
snemma, en allir þessir þættir geta valdið mishættulegum sjúkdómum.
Þó að fólk taki kannski ekki kristna trú samhliða almennri fræðslu þá
gefúr viðvera kristniboðanna möguleika á breyttum og ef til vill bættum
lífsskilyrðum með aukinni heilsugæslu.
Kristniboðar reyna einnig að uppfræða heimamenn um neikvæð áhrif
þeirra siða sem hættulegir em lífi og limum fólks, svo sem umskum.
Þá má ekki gleyma að á sumum stöðum em byggð sérstök sjúkraskýli
og skólar. I skólunum er kennd bók- og verkmenntun. Unglingum er til
dæmis kennt að tileinka sér nýjungar í jarðrækt sem þeir kenna síðan
heimilisfólki sínu. Þetta getur verið mjög þýðingarmikið þar sem það
gerir Ijölskyldum kleift að vera með ömggar fæðubirgðir allan ársins
hring þrátt fyrir óvænt eða sveiflukennd veðurskilyrði. Bmnnar em
einnig grafnir á mörgum stöðum en aðgangur að hreinu vatni getur
skilið milli lífs og dauða.11 Það má velta því fyrir sér hvort innfæddir
kæmu að hlusta á boðskap kristniboðanna í jafn miklum mæli og raun
ber vitni, ef ekki væri fyrir þá þjónustu og hagnýtu fræðslu, sem þeir
veita. Ef trúin væri það eina sem kristniboðar hefðu fram að færa væri
ekki víst að þeir næðu svo vel til heimamanna með boðskap sinn.
Kristniboð í Pókot
Árið 1977 barst Sambandi íslenskra kristniboða beiðni frá Norska
lúterska kristniboðssambandinu um að leggja sér lið í Kenýu. Þessi mál
vom rædd á kristniboðsþingi hér á landi sama ár og var ákveðið að
senda islenska kristniboða til starfa þangað. Það varð því úr að haustið
1978 fóm íslenskir kristniboðar til Kenýu á vegum Sambands íslenskra
kristniboða. Fyrstu kristniboðamir þar vom hjónin Skúli Svavarsson og
Kjellmn Langdal en þau hafa starfað þar í nokkmm lotum allt ffam á
þennan dag. Ákveðið var að heija starfið meðal Pókotþjóðflokksins í
Pókothéraði því þar höfðu kristniboðar ekki starfað áður. Á svipuðum
tíma og íslensku kristniboðamir komu til svæðisins byggðu norskir
kristniboðar sína fyrstu kristniboðsstöð í Pókot.12 Hér var því um
brautryðjendastarf Norðmanna og Islendinga að ræða.
íslendingar byggðu kristniboðsstöð á svæði sem kallast Cheparería.
Heimamenn vom fusir til að hjálpa við uppbyggingu stöðvarinnar
og á hverjum morgni vom haldnar hugleiðingar með þeim. Ymsar
spumingar vöknuðu hjá heimamönnum og því var ákveðið að halda
Sagnir - Jl