Sagnir - 01.06.2007, Qupperneq 26

Frá Memel til Melrakkasléttu
rTíJHeiit v«r*
áac-*U rk
o* viAa ,
ib\f. *í-r\i*V.lefa «túlkuoul9
'.•oivuja friinar *S larr* mA(!9
i Þn-r þnfiiít m#ð. «%
• . i . n l* . m* .. m •%it mm . *-*
tiijg^uin. on noVVrum Jmrnt,
>-m lí-r.tu * táVart Kt-tmilom,
vx>t»i þar JftJJ*. t»rif0o8
ur. Þar ktr.m þxr róAtt tí| i|
kvcnm»rm*l»uj hclmlh hc£|
þriíið rvn ra>kfl«fif
Yfirleitt virðist vera gagnkvæm ánægja með ráðningu þýska fólksins og víða gengur því, sérstaklega
stúlkunum, vonum framar að læra málið. Þær þykja þrifnar með afbrigðum, en nokkrum
þeirra, sem lentu á lakari heimilum þótti þar heldur lítill þrifnaður. Þar sem þær réðu sig á
kvenmannslaus heimili hafa þær víða þrifið svo rækilega til að orð fer af í sveitunum.
Hvernig var fólkið flutt til íslands?
Esja, annað stóra strandferðaskip þess tíma, var sent til Þýskalands til
að sækja stóran hluta af fólkinu. Esjan kom til Reykjavíkur 8. júní 1949
og voru 184 fullorðnir þýskir landbúnaðarverkamenn með skipinu til
landsins en ein þýsk hjón höfðu bamið sitt með sér svo heildartalan
yfir Þjóðverja um borð var 185.21 Enn var eftir að flytja 130 manns
til landsins. Var erfitt að gera áætlun um flutninga fólksins þar sem
afgreiðsla pappíra, sérstaklega frá hemámsyfirvöldum, var stopul. Var
gripið til þess ráðs að senda fólkið til Islands með togumm, sem lönduðu
ísfiski í Cuxhaven og Bremerhaven.
Móttökur við komuna
Eftir að Esjan lagðist að bryggju var ekið með fólkið suður á
„Flugvallarhótelið“ sem vora nokkrir braggar í Nauthólsvíkinni
innréttaðir sem hótel. Næsta dag fór allt fólkið i gegnumlýsingu og
blóðrannsókn. Viðmót bæjarbúa einkenndist af forvitni en líka bæði
af andúð og vinsemd. Þýsk stúlka fór í verslun í bænum til að kaupa
sér vinnusvuntu úr plasti. Þegar hún ætlaði að borga svuntuna sagðist
afgreiðslustúlkan ætla að borga hana sjálf og gefa henni svuntuna.22 Ilse
Wallmann sem kom með Esjunni var ásamt nokkram öðram stúlkum á
gangi í miðbænum þegar maður stillti sér upp íyrir framan þær og talaði
reiðilega til þeirra og endaði mál sitt á því að skyrpa fyrir framan þær.
Hún sagði svo frá:
Við flúðum dauðskelkaðar undan honum inn um næstu
dyr. Fyrir tilviljun reyndist það vera inngangurinn að
22 - SAGNIR
Hótel Borg, fínasta stað í Reykjavík á þeim tima. [Ilse
og vinkonur hennar áttu nánast enga peninga en ákváðu
samt að panta sér tvo kaffibolla til að skipta á milli sín.]
Eftir svolitla stund kom þjónninn aftur og dekkaði borð
fyrir fjóra. Stuttu seinna kom hann með tvö föt með
brauði og loks með risafat með alls kyns smákökum.
Eg hafði ekki séð kökur í langan tíma. „Þetta pöntuðum
við ekki,“ sagði ég á ensku. „Das ist alles in Ordnung,"
svaraði þjónninn á þýsku. Ég veit enn þann dag í dag
ekki hver borgaði fyrir matinn.23
Kaup og kjör
Árslaun þýska fólksins vora 6.000 krónur fyrir karlmenn við ráðningu
en 4.800 krónur fyrir konur auk fæðis og húsnæðis svo og fargjalds frá
Þýskalandi. Nú vaknar sú spuming hvemig þetta kaup samsvaraði þeim
kaupgreiðslum sem íslensku verkafólki var greitt til sveita. Árið 1949
birtist í Búnaðarritinu eftirfarandi tafla um vikukaup kaupamanna og
kaupakvenna á áranum 1947 og 1948:
Tafla 2
Vikukaup kaupamanna og kaupakvenna
órin 1947-1948, aukfœðis og húsnœðis
Kaupamenn Kaupakonur
ívorvinnu kr. 300-350 kr. 125-150