Flóra: tímarit um íslenzka grasafræði - 01.03.1965, Page 11

Suðu'rlandi. Steindór Steindórsson telur jöklasóleyjuna með miðsvæða-
tegundunum, og eru aðalmiðsvæði hennar þrjú fyrstnefnd svæði.
Er ekki að efa það, að á þessum svæðum hefur jöklasóleyjan lifað
ísaldirnar, og víst eru fáar plöntur líklegri til þess en einmitt hún.
Jöklasóleyjan er því efalaust með allra elztu borgurum í plönturíki
landsins.
Utan íslands vex jöklasóleyjan á Grænlandi austanverðu, í Skand-
inavíu, Færeyjum, Jan Mayen, Svalbarða, Finnlandi og Norður-Rúss-
landi, en auk þess í Alpafjöllum, Pyreneafjöllum og Snæfjöllum á
Spáni. í fjöllum Asíu vex önnur náskyld tegund (R. kamchaticus). Á
Norðaustur-Grænlandi og á Svalbarða fer jöklasóleyjan fast að sjávar-
máli, en flytur sig yfirleitt því hærra í fjöllin, sem sunnar dregur. Hér-
lendis vex hún einna lægst á Vestfjörðum, eða ofan í 300 m h., en
hæstu lágmörk hennar hér, sem mæld liafa verið, eru við innan-
verðan Eyjafjörð, í um það bil 800 m h. Hæst hefur hún fundizt hér
á landi í Kerlingu við Eyjafjörð, í 1535 m h. en sennilega vex hún
talsvert hærra t. d. í Snæfelli eystra. í Noregi fer hún hæst í Galdhöpigg-
en, 2370 m, en í Alpafjöllum hefur hún fundizt á Finsteraarhorn, í
4275 m h. og þar með hærra en nokkur önnur blómplanta þar.
Margur skyldi halda, að íslendingar hefðu skrýtt þessa merkis-
plöntu, jöklasóleyjuna, mörgum og merkilegum nöfnum, hver á sína
mállýzku. Sú er þó ekki raunin. Þegar sleppt er nafninu ísa-smjör-
blómstur, sem Hjaltalín gaf tegundinni sem íslenzkt fræðiheiti, og
greinilega er bein þýðing á hinu danska nafni hennar, er mér ekki
kunnugt um nema eitt annað nafn á tegundinni þ. e. nafnið dverg-
sóley, sem bæði Hjaltalín og Grönlund nota. Hvort dvergsóleyjarnafn-
ið hefur nokkru sinni verið fast bundið við þessa tegund, er hins veg-
ar erfitt að fullyrða, enda getur það á engan hátt talizt vera réttnefni.
Það virðist og hafa verið skoðun Stefáns Stefánssonar, sem sjá má af
því að hann setti dvergsóleyjarnafnið á aðra sóleyjartegund (R. pyg-
maeus), sem vissulega verðskuldar það miklu fremur. Nafnið jökla-
sóley kemur, mér vitanlega, fyrst fyrir í Flóru Stefáns, og þykir mér
því líklegast að Stefán hafi búið það til eftir latneska nafninu, sem
Linne gaf tegundinni, þ. e. Ranunculus glacialis. Er það í samræmi
við ýmsar aðrar nafngiftir Stefáns, eins og t. d. jöklaklukka. Niður-
staðan verður því sú, að jöklasóleyjan eigi sér tæplega nokkurt upp-
runalegt íslenzkt nafn, en það bendir ótvírætt til þess, að hún hafi
verið lítt kunn almenningi í landinu. Þetta er ef til vill skiljanlegt,
þegar þess er gætt, að fjallaferðir voru hér mjög lítið stundaðar af al-
menningi, allt fram á þessa öld. Þar við bætist og, að jöklasóleyjan var
TÍMARIT UM ÍSLENZKA GRASAFRÆÐI - FlÓm 7