Flóra: tímarit um íslenzka grasafræði - 01.05.1967, Side 62

Blettur XXXIV. 3, Hvítámes á Kili, hæð um 420 m. Flag þetta
virðist livorki að legu né oróðri frábruoðið láolendisflös;um. Auk ein-
O O o o o
kennistegundanna bar þar mest á flagasefi (Juncns biglumis) og kló-
elftingu (Equisetum arvense).
B. Sandur. (The Sand Vegetation).
Varla er nokkurt fyrirbæri íslenzkrar náttúru hálendis landsins jafn-
fjandsamlegt gróðri og sandfokið. Roksandurinn berst með vindi inn
yfir hið gróna land, skefur grassvörðinn, rífur blöð og stöngla, einkuni
á runnkenndum plöntum, og færir að lokum gróðurinn í kaf. Harð-
gerðustu tegundirnar veita þó furðulengi viðnám og leitast við að teygja
kollana upp úr sandsköflunum. Vindurinn herjar án afláts á gróður-
torfurnar og nagar utan úr þeim. Þegar viðnámsþróttur plantnanna er
svo lamaður af áfokinu veitist vindiuum furðulétt að sverfa torfurnar
utan og svipta þeim brott. Vatnsleysið og þurrkurinn á yztu börðunum
hjálpar til, torfan eyðist smánr sanran og landið verður örfoka.
En jafnfranrt Jrví sem roksandurinn á sinn drjúga þátt í að eyða
lrinu gróna landi er lrann sjálfur eitt hið óhæfasta land til Jress, að
plöntur fái vaxið Jrar og dafnað. Hvarvettna unr allt hálendi íslands
er roksands svæði að finna, stór eða lítil, þótt Jrau séu lang víðáttu-
nrest í belti, er nær Jrvert yfir landið frá norðri til suðurs nær landinu
miðju. Austur- og vestur-hlutar hálendisins eru nrinna blásnir, og rok-
sandurinn nrinni. Af rannsóknarsvæðum Jreim, senr ritgerð Jressi fjall-
ar um, eru nrestu sandsvæðin upp með Skjálfandafljóti, nrilli Jress og
Ódáðalrrauns. Foksandurinn er þó ekki alltaf fullkomin ördeyða. Ör-
fáar tegundir geta fest rætur í lronunr og lraldið Jrar velli. Sandgróður-
inn er Jró ætíð nrjög gisinn, og mosa og skófir vantar Jrar algerlega.
Aðalsandplantan, og venjulegast fyrsti brautryðjandi gróðurs í foksandi,
er melurinn (Elyrnus arenarius), en túnvingull (Festuca rubra), eink-
unr sandafbrigði lrans var. arenaria, fylgir honunr oft fast eftir, en kló-
elfting (Equisetum arvense) er furðu þrautseig á nýblásnu landi, þar
sem einlrverjar moldarleifar eru eftir. Af athugununr Jreinr, senr lrér unr
ræðir, er aðeins ein gerð í reglulegunr foksandi, en allar lrinar Tab.
XXXV. 2—9 á áfokssvæðunr, Jrar sem sandur hylur liinn raunverulega
gróðursvörð, og plönturnar standa enn rótfastar í gamla jarðveginunr
og veita Jrannig viðnánr gegn fullkonrnunr uppblæstri landsins. Þau
gróðurlrverfi, senr hér er lýst, eru Jrví óstöðug, og raunverulega aðeins
liður eða stig í breytingu, annað lrvort til eyðingar eða endurvaxtar.
60 Flóra - tímarit um íslenzka grasafræði