Flóra: tímarit um íslenzka grasafræði - 01.05.1967, Page 86

hafa myndazt tjarnir, en lágir garðar úr uppliaflega rústarjaðrinum
standa á bökkum tjarnarinnar fjarst rústinni, og ná endar þeirra inn í
liinn lieila rústarjaðar. Bakkar rústarmiðjunnar voru snarbrattir og
báru ljós merki um að þar liöfðu fallið niður spildur úr rústinni, en
tjörnin myndast í þeirra stað.
Orsökin til þessarar eyðingar rústanna getur naumast verið önnur
en sú, að frostkjarninn hefur eyðzt úr þeim, og mun það vera afleið-
ing liinna hlýju sumra 1930—40, sbr. þó það er síðar segir. Ég hugsa
mér eyðingin fari fram á þann hátt, að raunverulega sé rústunum hald-
ið uppi af frostþenslu jarðvegsins, og þegar klakinn fer úr jörð, sígur
rústin niður. Fyrst myndast dæld við rústarjaðarinn, í hana sezt vatn,
sem etur sig smám saman lengra inn í rústina. Það var uppltaflega ætl-
un mín að kanna þetta fyrirbæri nánar. En árin liðu og frá þessari rit-
gerð var að mestu gengið áður en færi gæfist á því. Hins vegar gaf Guð-
mundur Jósajatsson fyrrum bóndi í Austurhlíð í Húnavatnssýslu mér
mjög greinagóða lýsingu á flám og breytingum, sem á þeim liafa orðið
síðustu áratugina fyrir 1940. En Guðmundur er þaulkunnugur á heið-
unum inn með Blöndu, og hefur árum saman fylgzt með þeim breyt-
ingum, sem þar hafa orðið á gróðri. Hann er maður óvanalega athug-
ull, og lýsingar hans og athuganir mikils virði, þótt skoðanir okkar falli
ekki saman að öllu leyti. Set ég hér kafla úr bréfi hans um þetta efni,
þá er mér þykja mestu skipta. Þess skal þegar getið, að Guðmundur
telur að eyðing rústa hafi byrjað allmiklu fyrr en ég hugði, eða ekki
síðar en um 1930, og jafnvel nokkru fyrr. Þó kveðst hann ekki hafa
veitt henni verulega athygli fyrr en 1932, en telur þó, að hún hafi ver-
ið byrjuð fyrr, en verið svo hægfara í fyrstu, að ekki hafi verið eftir
lienni tekið. Um þetta atriði vil ég taka fram, að ég hygg að gjörbreyt-
ing geti fram farið á einu sumri, ef það er langt og lilýtt, og geta þá
fyrstu breytingarnar Iiafa orðið skömmu eftir 1930, t. d. var sumarið
1933 óvenjulega Iilýtt, svo að frost hefur þá verið miklu minna í jörðu
en venjulega.
Guðmundur lýsir allnákvæmlega flá í Guðlaugstungum norðvest-
ur af Hofsjökli í um 500 m hæð. Flá þessi er þar sem heitir Grasastykki.
Takmarkast það að austan af Ströngukvísl en að vestan af Herjhóls-
læk. „Tunga þessi ber nafn af því, að þarna var hið ágætasta grasaland,
en drýgstur hluti grasalandsins voru voru einmitt rústirnar. Grösin
uxu á þeim og náðu oft ótrúlegum þroska.“ Guðmundur fór fyrst um
Grasastykki 1911 og telur sig muna vel útlit Jress þá. „Þegar ég virði
fyrir mér rústirnar eins og þær vaka í minningum mínum, virðist mér
blasa við, að þær verði ferlegastar, þegar til staðar er: 1) flatt land, 2)
84 Flóra - tímarit um íslenzka grasafræði