Sveitarstjórnarmál - 01.02.1981, Blaðsíða 8

SVEITARSTJORNIR
OG FÉLAGSMÁLIN
Á þessu ári eru fjörutíu ár síðan Sveitarstjórnar-
mál hófu göngu sína. I tilefni af því munum við líta
yfir liðna tíð í nokkrum málaflokkum sveitarfélag-
anna og reyna að skyggnast til framtíðar. Hér er ekki
um tæmandi úttekt að ræða, heldur tilraun til að
staldra við, eins og títt er á tyllidögum og spyrja:
Hvar stöndum við, hvert stefnir?
Uppruni hreppanna er talinn nátengdur félags-
málum, sem nú eru kölluð í hinni þrengri merkingu
orðsins. Hrepparnir eru taldir stofnaðir sem sam-
ábyrgðarfélag búenda á tilteknu svæði til að ala önn
fyrir þeim, sem eigi gátu sjálfir, er skylduframfærinu
sleppti, séð sér og sínum farborða. Ástæður til þess
gátu verið margar, fyrirvinnumissir, æska eða elli,
fötlun, andleg eða líkamleg, eða almenn fátækt og
bjargarleysi í landinu. Eðli málsins samkvæmt eru
frumverkefni sveitarfélaganna enn hin sömu, að
annast sameiginleg velferðarmál þegna sinna, þótt
úrræðin séu nú önnur og verkefnin orðin sérgreind
og margvísleg, miðað við breyttar þjóðfélagsað-
stæður. Þó að ríkisvaldið hafi tekið mestu fram-
færslubyrðina af herðum sveitarfélaganna í formi
almannatrygginga og yfirstjórnar á ýmsum sviðum,
hlýtur hin beina forsjá félagslegrar þjónustu við
íbúana að vera í höndum kjörinna sveitarstjórna.
Þau eru það stjórnvaldið, sem næst stendur hverjum
þegni, og hafa m. a. það hlutverk að tryggja, að hver
borgari landsins eigi aðgang að sambærilegri félags-
legri þjónustu án tillits til búsetu. Hér er um að ræða
undirstöðuverkefni sveitarstjórna í sérhverju vel-
ferðarríki.
Blikur eru þó á lofti, sem benda til, að sveitar-
stjórnarmenn þurfi að halda vöku sinni í þessum
efnum. Ýmis félagsleg verkefni, sem nú ber að
höndum, leita sér farvegs utan eða ofan við sveitar-
stjórnarkerfið í landinu. Málefni þroskaheftra voru
fyrir tveimur árum sett í hendur svæðisstjórnum,
sem ná yfir heila landshluta, og horfur eru á, að öll
málefni fatlaðra muni nú felld að sömu skipan. For-
fallaþjónusta í strjálbýli, sem hið opinbera kostar,
var á seinasta ári sett í hendur búnaðarsambanda,
en ekki hreppa. Hugmyndir eru uppi um nýja um-
dæmaskipan á sviði barnaverndarmála. Sama mun
uppi á sviði öldrunarmála. Heilsugæzla og bruna-
varnir kalla af tæknilegum ástæðum á samstarf
sveitarfélaga innbyrðis, og líku máli gegnir um heil-
brigðis- og byggingareftirlit. En þegar veigamiklir
málaflokkar, sem snerta sjálfa undirstöðu sveitar-
stjórnanna í landinu, eru settir í hendur fjarlægra
umboðsstjórnvalda, sem ekki bera beina ábyrgð
gagnvart íbúum þeim, sem þjónustunnar eiga að
njóta, er þá ekki nærri hlutverki hreppanna gengið?
Eða hvert verður þá hlutverk hinna fornu hreppa, ef
hver málaflokkurinn af öðrum er þannig falinn
yfirstjórn, sem lýtur forsjá ríkis-, og hagsmunaaðila
en aðild sveitarstjórnarmanna aðeins óbein og
óveruleg?
Sambandið hefur tvívegis á undanförnum árum
leitað samstarfs við ríkisvaldið um stefnumörkun á
sviði félagsmála. Nefnd var skipuð á árinu 1978 með
aðild sambandsins, en leyst frá störfum á árinu 1980
án efnislegrar niðurstöðu. Og enn eru horfur á, að
einstakir þættir félagsmála þróist án samræmdrar
stefnu að því er snertir hlutverk sveitarfélaga í með-
ferð þeirra.
Að þessum málum leiðum við hugann í þessu
fyrsta tölublaði afmælisársins. Til þess virðist ærin
ástæða.
Unnar Stefánsson.
SVEITARSTJÓRNARMÁL