Sveitarstjórnarmál - 01.10.1993, Blaðsíða 20

UMHVERFISMÁL
um 9.000 manns og á næstu grösum
er stórborgin Óðinsvé. Þrátt fyrir þetta
ættum við þó að geta lært eitthvað af
þessum frændum okkar.
Urðun eða brennsla? Gagn og
ógagn
Lítum nú loks á aðgerðir í þriðja
flokki, þ.e. aðgerðir sem miða að því
að eyðing þess sorps, sem fer hina al-
mennu sorpeyðingarleið, þrátt fyrir
aðgerðir í öðrum flokki, valdi sem
minnstum umhverfisspjöllum og
komi að sem mestu gagni, ef um
gagnsemi getur verið að ræða. Þarna
stendur valið fyrst og fremst á milli
urðunar og brennslu, að frátöldum
þeim möguleika að flytja sorpið til
annarra landsvæða þar sem aðrir taka
við því.
Urðun getur verið ágætlega snyrti-
leg lausn. Fyrir tveimur árum skoðaði
ég t.d. urðunarstað í sveitarfélagi einu
á Norðurlandi vestra. Þar var sorpið
urðað í djúpum skurðum á víðáttu-
miklum melum, og þar sást hreiniega
ekkert sem minnti á sorp. A Vest-
fjörðum er hins vegar líklega erfitt að
finna svo hentugan urðunarstað. Svo
kemur líka annað vandamál upp í
hugann þegar minnst er á urðun:
Mikið af því sorpi, sem þannig er
gengið frá, er komið til að vera! Nið-
urbrot gengur hægt við þessar að-
stæður og auk þess eru ýmsir hlutir í
sorpinu afskaplega varanlegir. I því
sambandi nægir að minnast aftur á
bréfbleiurnar, sem taldar eru þurfa um
500 ár til að eyðast í náttúrunni. Með
svipaðri bleiunotkun og nú er hætt við
því að bleiusafnið verði orðið allmik-
ið að vöxtum árið 2493! Þá verður
líklega einnig farið að ganga mjög á
landrými til urðunar.
Öðru máli gegnir um brennsluna.
Með því að brenna sorpið hverfur það
af vettvangi sem slfkt, en brennslan er
vandmeðfarin ef komast á hjá veru-
legri loftmengun. A síðustu árum hafa
orðið miklar framfarir í sorpbrennslu
við hátt hitastig, og nú eru á markaði
sorpbrennsluofnar sem að sögn skila
nær mengunarlausum útblæstri.
Reyndar þarf ekki að orðlengja mikið
um þessi fræði hér. Eins og mörg
okkar hafa heyrt um er verið að taka
einn slíkan ofn í notkun þessa dagana
austur í Öræfasveit. Þessi ofn á að
geta brennt öllu sorpi frá um 360
manna byggðarlagi og það sem betra
er; orkan sem losnar við brennsluna
verður notuð til að hita upp sundlaug
á staðnum.
Ef þessir nýju sorpbrennsluofnar
reynast eins góðir og mengunarlausir
og af er látið hlýtur hér að vera komin
einkar hentug lausn á sorpvandanum.
Þarna getur sorpið sem sagt komið að
gagni.
Hugmyndir heimamanna
Þessi grein ber titilinn Hugmyndir
heimamanna, en hér hefur verið kom-
ið víðar við. Mér finnst því tilhlýði-
legt að fara nokkrum orðum um hug-
myndir heimamanna og með orðinu
heimamenn á ég hér fyrst og fremst
við Hólmvíkinga, og þá hreppsnefnd
Hólmavíkurhrepps öðrum fremur.
Hreppsnefnd Hólmavíkurhrepps
hefur ekki mótað neina heildstæða
framtíðarstefnu í sorpmálum. A hinn
bóginn hafa þessi mál verið þar mjög
til umræðu síðustu mánuði. Helstu
áætlanir, sem upp eru, eru þessar:
1. Minni neysla, minna sorp
Á þessu sviði hefur ekki verið
gripið til neinna aðgerða enda vænt-
anlega nauðsynlegt að samræma slfk-
ar aðgerðir sem næðu til landsmanna
í heild eða á alþjóðavettvangi ef ár-
angur á að nást.
2. Flokkun og nýting
Þessa dagana eru Hólmvíkingar að
leggja úr vör með sérstakt verkefni
varðandi nýtingu á lífrænum úrgangi
og hefur Pokasjóður Landverndar
veitt hreppnum myndarlegan styrk af
því tilefni. Skammtímamarkmið með
verkefninu eru þau að bera saman
notagildi einangraðra og óeinangr-
aðra rotkassa við íslenskar aðstæður,
að kanna hversu vel mismunandi líf-
rænn úrgangur hentar til jarðvegs-
framleiðslu í rotkössum og að vekja
almenna umræðu um nýtingu á líf-
rænum úrgangi. Langtímamarkmið
eru að stuðla að almennri notkun rot-
kassa á heimilum í Hólmavíkurhreppi
og draga þannig úr magni þess sorps
sem fer í urðun eða brennslu og að
stuðla að eðlilegri hringrás efna í
náttúrunni.
Um 20 fjölskyldur í Hólmavíkur-
hreppi munu taka þátt í þessu verk-
efni. Hreppurinn leggur þessum fjöl-
skyldum til rotkassa og aðstoðar
fólkið við að koma þeim fyrir á lóð-
um. Lífrænn úrgangur frá heimilunum
verður síðan settur í kassana og ár-
angur metinn að ári liðnu. Fjölskyld-
urnar halda sérstaka dagbók um
framgang verkefnisins. Gefinn verður
út kynningarbæklingur um nýtingu á
lífrænum úrgangi við upphaf verk-
efnisins og endurskoðuð útgáfa er
væntanleg að ári.
Hugmyndin að þessu verkefni
Hólmvíkinga er að hluta til komin frá
Tingvoll-kommun í Noregi, en þar
hefur m.a. verið farin sú leið að veita
íbúum verulegan afslátt af sorpgjöld-
um gegn skriflegum samningi um
notkun rotkassa fyrir lífrænan úrgang.
Á móti hefur sveitarfélagið hirt sorp
frá viðkomandi fjölskyldum á tveggja
vikna fresti í stað vikulegrar losunar
eins og almennt gerist. Reynslan frá
Tingvoll bendir til þess að með notk-
un rotkassa megi minnka rúmmál
sorpsins, sem fer í brennslu eða urð-
un, um 50% þannig að hver sorppoki
dugar helmingi lengur en ella.
3. Brotajárn
Utbúið hefur verið sérstakt svæði
undir brotajárn í grennd við sorp-
hauga Hólmvíkinga. Þangað er verið
að flytja í áföngum brotajám úr bíla-
kirkjugörðum í nágrenninu en enn er
talsvert verk óunnið á því sviði. Eins
og menn vita hefur vinnsla á brota-
járni ekki gengið sem skyldi en ein-
hver teikn munu á lofti um að úr ræt-
ist. Framtíðin hlýtur að verða sú að
skilagjald á bílum og fleiri málmhlut-
um verði látið standa undir kostnaði
við söfnun brotajárns og flutningi
þess til vinnslustaðar. Það virðist í
það minnsta órökrétt að halda áfram
á þeirri braut að vinna járn úr jám-
námum heimsins með ærnu erfiði til
þess eins að leyfa því að ryðga niður
í heimatilbúnum járnnámum á hverju
byggðu bóli.
Ymsir smærri jámhlutir ljúka hlut-
verki sínu innan veggja heimilanna.
Þessir hlutir lenda gjarnan í hinum
hefðbundnu sorppokum en jafnvel
þessum smáhlutum þyrfti að koma á
hauga með öðru járni. Til þess að svo
megi verða þarf að gera fólki auð-
266