Morgunblaðið - 10.12.2011, Blaðsíða 42

42 UMRÆÐANBréf til blaðsins
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. DESEMBER 2011
Hreyfitauga-
sjúkdómar eru í flest-
um tilvikum banvæn
mein, sem ekki hefur
ennþá tekist að greina
fullkomlega og sem
engin lækning hefur
fundist við. Sjúklingar
með hreyfitauga-
sjúkdóma lamast oft-
ast vegna hrörnunar
hreyfitauganna, sem
skiptast í efri og neðri
hreyfitaugar. Efri hreyfitaugar
liggja frá heilaberki niður mænuna,
en neðri hreyfitaugar liggja frá
mænu og heilastofni út í vöðva. Hver
hreyfitaug er ein fruma og getur
verið allt að metri á lengd. Fólk sem
þjáist af þessum sjúkdómum lifir að
meðaltali þrjú til fimm ár, frá því að
skýr einkenni sjúkdómsins koma
fram. Dánarorsök er oftast köfnun
vegna lömunar þindarinnar eða
vegna lungnasjúkdóma. Einungis
um 10% sjúklinga hafa meira en 10
ára lífslíkur.
Samkvæmt áætlunum frá Al-
þjóðaheilbrigðisstofnuninni (WHO)
munu sjúkdómar í taugakerfinu hafa
tekið við af krabbameinssjúkdómum
árið 2040 sem önnur algengasta dán-
arorsök í efnahagslega velmegandi
ríkjum og þar á meðal Íslandi. Ekk-
ert ríki sem vill teljast menning-
arlega þróað getur því leitt hjá sér
að taka virkan þátt í rannsóknum á
sviði taugahrörnunarsjúkdóma.
Fram að þessu hafa varla nokkrar
rannsóknir á MND-sjúkdómum ver-
ið stundaðar hérlendis, þótt í land-
inu sé hópur fólks – vísindamanna
og lækna – sem hefur allar for-
sendur til að ná góðum árangri við
leit að orsökum og
lækningu þessara sjúk-
dóma og þótt góðar
rannsóknarstofur bíði
ónotaðar eða geti verið
betur nýttar.
Rannsóknir hafa
leitt í ljós að hreyfi-
taugasjúkdómar eru
fjölbreyttar meinsemd-
ir, enda er taugakerfi
líkamans margslungið
og starfsemi þess sem
flókinn verksmiðju-
rekstur. Á ensku eru
eftirfarandi heiti notuð
yfir þessa sjúkdóma og er þá ekki
allt talið: Amyotropic Lateral Scle-
rosis (ALS), Progressive Bulbar
Palsy (PBP), Progressive Muscular
Atrophy (PMA), Primary Lateral
Sclerosis (PLS), Spinal Muscular
Atrophy (SMA), SpinoCerebellar
Ataxia (SCA) og Post-Polio Synd-
rome (PPS). Í sömu andrá má nefna
eftirfarandi sjúkdóma í mið-
taugakerfinu: Multiple sclerosis
(MS), Parkinson’s Disease (PD),
Alzheimer’s disease (AD) og Hunt-
ington’s Disease (HD). Rannsóknir
leiða stöðugt betur í ljós, að þessir
sjúkdómar eiga margt sameiginlegt.
Þannig eru til dæmis ALS, PBP,
PMA og PLS oftast flokkuð saman
og nefnast þá MND (Motor Neuron
Disease).
Lausn á gátunni um MND
er að nálgast
Samkvæmt síðustu niðurstöðum
rannsókna á MND er skaðvaldurinn
fólginn í gölluðum efnahvata (en-
zyme) sem nefnist SOD1 (Cu/Zn-
Superoxide Dismutase). Þennan
efnahvata er að finna í nær öllum
tegundum frumna, en í MND-
sjúklingum innihalda stjörnufrumur
(Astroctes) gallað SOD1 sem ræður
úrslitum. Vegna þessa gallaða SOD1
gefa stjörnufrumurnar frá sér upp-
leysanlegt eitur sem smám saman
drepur hreyfitaugar (Motor Neu-
rons) sem hafa aðsetur í heila, heila-
stofni og mænu. Hægt er að lesa
meira um þetta efni hér: http://
altice.blogcentral.is/blog/2011/10/7/
astrocyteshatursfullt-arasarlid-eda-
fornfusir-verjendur/.
Hreyfitaugasjúkdómar geta verið
bæði ættgengir og tilfallandi. Ætt-
geng tilfelli eru um 10% og afgang-
urinn tilfallandi. Af þeim tilvikum
sem eru ættgeng, hafa um 20% sjúk-
linga verið greind með ákveðna
breytingu í erfðaefni SOD1 og hefur
hún verið talin orsök meinsins. Önn-
ur tilvik en þessi 2% (0,1 x 0,2 = 2%)
hafa því stafað af ógreindri ástæðu.
Á þessu ári voru hins vegar gerðar
merkar uppgötvanir sem valda því
að núna eru öll afbrigði sjúkdómsins
í sömu stöðu. Fyrrnefndur galli á
erfðaefni í SOD1 virðist ekki valda
sjúkdómnum, heldur einhver annar
þáttur sem er sameiginlegur öllum
SOD1 í stjörnufrumum MND-
sjúklinga.
Önnur mikilvæg framför sem varð
á þessu ári varðar möguleika á að
framkvæma rannsóknir á hreyfi-
taugasjúkdómum í tilraunastofum.
Tekist hefur að framleiða og við-
halda stjörnufrumum og hreyfitaug-
um í tilraunaglösum. Vegna þessa er
nú hægt að framkvæma tilraunir er
MND-sjúkdóminn varða á ódýrari
hátt en áður. Jafnframt er núna
hægara um vik að prófa samskipti
hreyfitauga og stjörnufrumna.
Meira en áður munu rannsóknirnar
snúast um að rjúfa það samband
sem ríkir á milli þessara frumuteg-
unda og koma þar með í veg fyrir
sjúkdómseinkenni. Eftir sem áður
er mikilvægt að uppgötva hvaða
galli veldur eiturgjöf stjörnu-
frumnanna, hvert er form eitursins
og hvernig hægt er að lækna sjúk-
dóminn.
Af framangreindum ástæðum er
núna einstakt tækifæri fyrir Ísland
til að koma sterkt inn á vettvang
rannsókna á hreyfitaugasjúkdóm-
um. Vísindamenn og aðstaða er fyrir
hendi í landinu og unnið er að stofn-
un alþjóðlegrar miðstöðvar rann-
sókna á hreyfitaugasjúkdómum
(International Center for Research
on Motor Neuron Diseases). Nokkur
mikilvæg rannsóknarverkefni hafa
verið skilgreind og ef fjármögnun
miðstöðvarinnar gengur eftir mun
markvisst verða stefnt að lausn
þeirrar gátu sem nefnist hreyfi-
taugasjúkdómar. Ekkert mun þó
gerast í þessum málum nema lands-
menn sameinist um að tryggja fram-
gang verkefnisins.
Núna er rétti tíminn til að hefja
MND-rannsóknir á Íslandi
Eftir Loft Altice
Þorsteinsson » Samkvæmt áætl-
unum frá WHO
munu sjúkdómar í
taugakerfinu hafa tekið
við af krabbameins-
sjúkdómum árið 2040,
sem önnur algengasta
dánarorsök í efnahags-
lega velmegandi ríkjum
og þar á meðal Íslandi. Loftur Altice Þor-steinsson
Höfundur er verkfræðingur.
Sennilega er Skerjafjörður, sunnan
flugbrautar, eina „þorpið“, hér á
landi, sem ekki hefur akfæran veg í
gegnum byggðina. Að mörgu leyti er
það gott, m.a. vegna lítillar umferð-
ar, eða, kannski veldur það ein-
hverjum óöryggi.
Einarsnesið, Þessi endasnauða
aðalgata hefur samt gegnt hlutverki
sínu vel og mun væntanlega verða
svo um ókomin ár, fá umferðarslys
og lítið um umferðaröngþveiti. Að-
eins einu sinni hefur þó farþega-
flugvél „lent“ á horni Einarness og
Suðurgötu og stöðvað alla umferð
ökutækja til og frá Skerjafirði, tíma-
bundið.
Það leiðir hugann að öðru sam-
göngumáli, sem snertir okkur, sem
búum í Skerjafirði og marga sem
koma fljúgandi til Skerjafjarðar. Við
getum ekki ekið stystu leið að Ægi-
síðu og haft þar með greiðari aðgang
að þjónustustöðum í Vesturbænum
og á Seltjarnarnesi.
Sáralitla og ódýra aðgerð þarf til
að bæta úr þessu. Með því að
breikka skarðið, sem nú þegar er bú-
ið að gera á eyjunni, sem skiptir
akstursstefnum Suðurgötu. Það
skarð var gert til að leyfa vinstri
beygju frá Starhaga.
Starhaginn er stuttur og með
breiðari götum í Reykjavík og þolir
þess vegna umferð í báðar áttir.
Ég vona að réttir aðilar lesi þetta
og geri eitthvað í málinu.
REYNIR SIGURÐSSON,
íbúi í Skerjafirði.
Akstur til og frá Skerjafirði
Frá Reyni Sigurðssyni
Þann 4. janúar kemur út
glæsilegt sérblað um
menntun, skóla og námskeið
sem mun fylgja
Morgunblaðinu þann dag
MEÐAL EFNIS:
Háskólanám.
Verklegt nám og iðnnám.
Endurmenntun.
Símenntun.
Listanám.
Sérhæft nám.
Námsráðgjöf og góð ráð við námið.
Kennsluefni.
Tómstundanámskeið
og almenn námskeið.
Nám erlendis.
Lánamöguleikar til náms.
Ásamt fullt af öðru spennandi efni.
–– Meira fyrir lesendur
PÖNTUNARTÍMI AUGLÝSINGA:
Fyrir kl. 16, miðvikudaginn 21. des.
NÁNARI UPPLÝSINGAR GEFUR:
Katrín Theódórsdóttir
kata@mbl.is
Sími: 569-1105
Í blaðinu verður fjallað um menntun og
þá fjölbreyttu flóru sem í boði er fyrir þá
sem vilja auðga líf sitt og möguleika með
því að afla sér nýrrar þekkingar og stefa
því á nám og námskeiða.
Skólar & námskeið
SÉRBLAÐ
Skólar & námske
ið
Vilt þú styðja
BJARNA RANDVER
SIGURVINSSON?
Bjarni er stundakennari við Háskóla Íslands, sem
hefur þurft að berjast fyrir akademísku frelsi sínu
innan H.Í. í kjölfar kæru Vantrúar, eins og fram
hefur komið í fréttum undanfarna daga.
Málfrelsisfélagið, kt. 521010-0530, stendur fyrir
söfnun til stuðnings Bjarna.
Banki: Landsbankinn á Akureyri, 0162-26-
10099.
Netfang: malfrelsisfelagid@gmail.com
Sýna má stuðning með eingreiðslu eða
mánaðarlegum greiðslum, félagið er í
langhlaupi!
Mán.-fim. kl. 9-18, fös. kl. 9-18:30, lau. kl. 10-17, sun. kl. 13-17
Smáratorgi 1, 201 Kópavogi, sími 588 6090, vl@simnet.is
17 ára
Verkfæralagerinn
Myndlista
vörur
í miklu ú
rvali
Strigar, ótal stærðir
frá kr.195
Olíu/Acrýl/
Vatnslitasett
12/18/24x12 ml
frá kr.495
Acryllitir 75 ml
kr.480
Þekjulitir/
Föndurlitir
frá kr.480