SunnudagsMogginn - 19.08.2012, Blaðsíða 10

10 19. ágúst 2012
Landslag yrði lítilsvirði, ef það héti ekki neitt,“kvað Tómas Guðmundsson. Kvæðið ber það meðsér að það hafi verið ort meira í gamni en alvöru.En öllu gamni fylgir þó nokkur alvara. Og vissu-
lega er nokkuð til í því að landslagið verður skemmtilegra á
að horfa og njóta ef maður þekkir til þess, örnefna, jarð-
fræðinnar og sögunnar.
Fljótin í utanverðum Skagafirði hafa mér alltaf þótt fögur
sveit en því áhugaverðari hefur mér fundist hún, þeim mun
meira sem ég hef fengið um þessa sveit að vita, sögu henn-
ar, mannlíf og menningu, bæði nú og fyrr á tíð.
Það var hins vegar ekki fyrr en nýlega að ég gerði mér
grein fyrir því að í Fljótum, þar sem nú búa rétt um 80
manns, bjuggu ekki fyrir svo ýkja löngu hátt í 1.000
manns; að þaðan var stunduð svo öflug útgerð að ástæða
þótti til að stofna sjómannaskóla í Haganesvík. Að vísu
mun hann ekki hafa verið lengi við lýði, aðeins nokkur ár í
byrjun níunda áratugar nítjándu aldar. En sjómannaskóli
var það engu að síður. Og Fljótin eiga sína flugsögu því á
gullaldarárum síldarinnar voru leitarflugvélar gerðar út frá
Lambanesi í Austur-Fljótum. Ekkert af þessu vissi ég. Ég
hafði heldur ekki gert mér grein fyrir því að landnámsmað-
urinn Hrafna-Flóki hefði sest að í Fljótum og að Flókadalur
í Fljótum bæri hans nafn en ekki einhvers annars Flóka.
Allt þetta grófst ég fyrir um þeg-
ar ég var beðinn um að afhjúpa
minnisvarða um Hrafna-Flóka á
Ysta-Mói í Fljótum nýlega. Sannast
sagna kom ég í fyrstu af fjöllum því
Hrafna-Flóka hafði ég alltaf tengt
Vatnsfirðinum og Barðaströnd. Ég
hef það fyrir satt að þaðan hafi
verið hringt í Fljótin og spurt hvort
til stæði að hafa Hrafna-Flóka af
Vestfirðingum, þegar vitnaðist um
minnismerkið sem til stæði að af-
hjúpa í Fljótum! Og þannig er það í vitund flestra Íslend-
inga, enda lærðum við það í æsku að Hrafna-Flóki hefði
gefið landi okkar nafn eftir að hann hafði verið í Vatnsfirði
sumarlangt, veitt þar vel og haft allt til alls þar til vetraði
og firðir fylltust af ís. Hafi hann þá kallað landið Ísland og
horfið á braut. En fæstum var kunnugt um að hann sneri
aftur nokkru síðar og settist að í Fljótum. Í Hauksbók
Landnámu segir: „Flóki Vilgerðarson, víkingur mikill, fór
af Rogalandi í Noregi að leita lands þess er þeir höfðu áður
fundið Naddoddur víkingur og Garðar Svavarsson hinn
sænski. Áður hann sigldi blótaði hann hrafna þrjá, að þeir
skyldu vísa sér leið. Þeir hlóðu þar varða er blótið hafði
verið á mörkum Hörðalands og Rogalands og kölluðu
Flókavarða. Flóki sigldi fyrst til Hjaltlands en tók þaðan
stefnu til Snælands sem var nafnið er Naddoddur hafði gef-
ið. Þegar hann sleppti fyrsta hrafninum flaug sá aftur um
stafn til baka. Annar flaug upp en settist aftur á skipið. Er
hann sleppti hinum þriðja flaug hann fram um stafn og vís-
aði svo á landið. Þeir komu austan að Horni og sigldu vest-
ur með ströndinni, fyrir Faxaflóa og Snæfellsnes og tóku
land í Vatnsfirði á Barðaströnd og höfðu þar vetursetu.
Fjörðurinn var fullur af veiðiskap og gættu þeir þess ekki að
afla heyja um sumarið. Um veturinn féll allt kvikfé þeirra.
Um vorið gekk Flóki upp á fjall eitt og sá þá fjörð fullan af
hafísum og gaf landinu nafnið Ísland. Þeir sigldu um sum-
arið í brott en urðu síðbúnir, komust ekki fyrir Reykjanes
og höfðu vetrardvöl við Faxaflóa. Sigldu sumarið eftir til
Noregs.“
En Flóki fór aftur til Íslands og nam þá land í Fljótum.
Svo segir Sturlubók Landnámu þar sem fjallað er um land-
nám í Skagafirði: „Flóki son Vilgerðar Hörða-Káradóttur
fór til Íslands og nam Flókadal milli Flókadalsár og Reykj-
arhóls; hann bjó á Mói. Hann átti Gró systur Þórðar frá
Höfða. Þeirra son var Oddleifur stafur er bjó á Stafshóli.“
En að titli þessa pistils: Tilefnið. Minnisvarðar á borð við
þann sem afhjúpaður var í Fljótum um Hrafna-Flóka eru
okkur tilefni til að rifja upp sögulega arfleifð. Og þegar
áhugi okkar er vakinn á sögu og mannlífi rekur sig eitt af
öðru. Ferðalagið verður skemmtilegra og meira gefandi. Við
stöndum þess vegna í þakkarskuld við það fólk sem sýnir
það framtak að reisa sögunni minnisvarða og skapa okkur
þannig tilefni til að víkka sjóndeildarhringinn. Því fleiri til-
efni sem við fáum til að vekja okkur til umhugsunar um
land okkar og sögu, þeim mun áhugaverðara mun okkur
þykja hvort tveggja, landið og sagan.
Tilefnið
’
Og þeg-
ar áhugi
okkar er
vakinn á sögu
og mannlífi
rekur sig eitt
af öðru.
Úr ólíkum
áttum
Ögmundur Jónasson
ogmundur@althingi.is
Halldór Blöndal vitn-aði nýlega í Vísu-horni sínu hér íblaðinu í stökuna:
Upp er skorið, engu sáð,
allt er í varga ginum.
Þeir, sem aldrei þekktu
ráð,
þeir eiga að bjarga
hinum.
Hafði Halldór vísuna eftir
Valtý Stefánssyni ritstjóra, sem
vitnaði í hana í Lesbók Morg-
unblaðsins 20. nóvember 1927 í
grein um tíu ára afmæli bylt-
ingar bolsévíka. Sagði Valtýr, að
stakan hefði hrotið úr munni
hagyrðings, eftir að bera tók á
bolsévíkum á Akureyri.
Brynjólfur Steingrímsson
sagði þá í tölvuskeyti til Hall-
dórs, sem birtist í Vísnahorninu
30. júlí 2012, að vísan væri eftir
afa sinn, Egil Jónasson á Húsa-
vík, og Friðrik Jónsson póst
(sem var raunar á Helgastöðum,
ekki Halldórsstöðum, eins og
Brynjólfur segir). Vísan hefði
ekki verið tengd stjórnmálabar-
áttu.
En Valtýr Stefánsson hafði
rétt fyrir sér um stökuna. Ég
rannsakaði faðerni hennar fyrir
bók mína 2010, Kjarna málsins.
Fleyg orð á íslensku. Til er sam-
tímaheimild um hana. Í grein
eftir Pál Árdal í Degi 30. október
1924 segir, að þessi staka sé eftir
Sigmund Sigurðsson, úrsmið á
Akureyri. Hún sé ekki eftir Pál
sjálfan eða aðra, sem hún var
kennd. Og tilefnið var augljóst.
Snemma árs 1924 fluttust þrír
ungir áróðursmenn bolsévíka til
Íslands, þeir Einar Olgeirsson,
Brynjólfur Bjarnason og Ársæll
Sigurðsson.
Lét Einar þegar mikið að sér
kveða á Akureyri, svo að Sig-
mundi úrsmiði þótti nóg um og
kastaði stöku sinni fram, og er
hún enn í fullu gildi.
Athugasemdir og leiðrétt-
ingar vel þegnar
Hannes H. Gissurarson
hannesgi@hi.is
Fróðleiksmolar úr sögu og samtíð
Upp er skorið, engu sáð
Sunnuhlíð 12, Akureyri, sími 462 1415
www.tonabudin.is
Síðumúla 20, Reykjavík, sími 591 5340
www.hljodfaerahusid.is
Fullkomin netverslun með
hljóðfæri og hljóðbúnað
Nýr og glæsilegur vefur
www.hljodfaerahusid.is
Brimbrettakeppnin 2012 Billa-
bong Pro var haldin á Tahiti í
Frönsku-Pólýnesíu í Suður-
Kyrrahafi á dögunum. Margir
þekktir brimbrettakappar létu
þar ljós sitt skína og mátti sjá
magnaðar kúnstir fram-
kvæmdar í tærum sjónum. Á
ljósmyndinni til vinstri má sjá
brasilíska kappann Gabriel
Medina inni í stórri öldu undan
ströndum eyjunnar.
Á myndinni til hægri má svo
sjá suðurafríska brimbretta-
kappann Jordy Smith fram-
kvæma svipaðar kúnstir.
Mikið hefur verið rætt um ör-
yggi brimbrettakappa á und-
anförnum dögum en hákarl olli
miklum usla fyrir skemmstu og
varð meðal annars manni að
bana. Ekkert hefur þó frést af
slíkum harmleik frá keppninni í
Kyrrahafinu.
AFP
Veröld
Brimbrettakeppni í Frönsku-Pólýnesíu