SunnudagsMogginn - 19.08.2012, Blaðsíða 44

44 19. ágúst 2012
George Orwell – Homage to Catalonia bbbbb
Óður George Owells til Katalóníu er frábær bók.
Orwell fór 1937 til að fylgjast með borgarastyrjöld-
inni á Spáni og fór svo að hann barðist með lýð-
veldissinnum gegn herjum fasista. Orwell skrifar af
hreinskilni og leitast við að lýsa hlutunum um-
búðalaust þótt ljóst sé hvar hjarta hans liggur. Þeg-
ar hann kemur til Barselónu ríkir andi jöfnuðar og
allir klæðast eins og alþýðumenn. Er hann snýr aft-
ur frá vígstöðvunum er andrúmsloftið breytt og yf-
irstéttin gengur um prúðbúin á ný. Óður til Katalóníu er ekki lýsing
á hetjudáðum. Hermennirnir eru illa búnir, skjóta yfirleitt framhjá
og lúsin, fylgifiskur hermanna í öllum stríðum, helsti óvinurinn.
Friðarsinnar gerðu vel að nýta lúsina í áróðri gegn stríði, segir hann.
Manuel Vazquez Montalban – Off Side bbbbn
Montalban fékk að dúsa í dýflissum Francos við Via
Laeitana í Barselónu og mátti þola pyntingar hinna
illræmdu Creix–bræðra. Hann skrifaði skáldsögur,
ljóð og þjóðfélagsrýni. Reyfarar hans um matgæð-
inginn og einkaspæjarann Pepe Carvalho veita inn-
sýn í spillingu og valdabaráttu í Barselónu á árum
áður. Í Off Side koma nýir framherjar til liðs við tvö
lið í borginni, annað þeirra er í röð hinna bestu,
hitt berst við fall og fasteignaspekúlantar vilja helst
að liðið þurrkist út til að ná í verðmætar lóðir. Þegar hótanir berast
um að sóknarmaður verði drepinn um sólarlag er Pepe kallaður til.
Manuel Vazquez Montalban – An Olympic
Death bbbmn
Ólympíuleikarnir í Barselónu eru í aðsigi og allir
vilja maka krókinn. Mitt í írafárinu birtist hið
klassíska tálkvendi ótal leynilögreglusagna á skrif-
stofu Pepes Carvalhos í leit að manni sínum. Einka-
spæjarinn fellur kylliflatur fyrir skjólstæðingi sín-
um. Lesandinn fellur hins vegar fyrir Barselónu
Pepes, borg með margar ásjónur þar sem ekkert er
gefið. Eins og Montalbans er siður er bókin bæði
reyfari og þjóðfélagsrýni og lesandinn þvælist með
honum um undirheima þessarar heillandi borgar.
Karl Blöndal kbl@mbl.is
Erlendar bækur
29. júlí - 11. ágúst
1. Iceland
Small World
- Sigurgeir
Sig-
urjónsson /
Portfolio
2. Grillréttir Hagkaups - Hrefna
Rósa Sætran / Hagkaup
3. Hin ótrúlega pílagrímsganga -
Rachel Joyce / Bjartur
4. Annar er rauður en hinn er ...
- Stephanie Calmenson /
Bókaútgáfan Björk
5. Eldar kvikna - Suzanne Coll-
ins / JPV útgáfa
6. Heilsuréttir fjölskyldunnar -
Berglind Sigmarsdóttir /
Bókafélagið
7. Iceland Small World - Sig-
urgeir Sigurjónsson / Portfol-
io
8. Little book of the Icelanders -
Alda Sigmundsdóttir / Vaka-
Helgafell
9. Hungurleikarnir - Suzanne
Collins / JPV útgáfa
10. Kortabók MM 2012 - Ýmsir
höfundar / Mál og menning
Frá áramótum
1. Heilsuréttir
fjölskyld-
unnar - Berg-
lind Sig-
marsdóttir /
Bókafélagið
2. Heilsuréttir
Hagkaups - Sólveig Eiríks-
dóttir / Hagkaup
3. Iceland Small World - Sig-
urgeir Sigurjónsson / Portfol-
io
4. Englasmiðurinn - Camilla
Läckberg / Uppheimar
5. Grillréttir Hagkaups - Hrefna
Rósa Sætran / Hagkaup
6. Hungurleikarnir - Suzanne
Collins / JPV útgáfa
7. Snjókarlinn - Jo Nesbø / Upp-
heimar
8. Eldar kvikna - Suzanne Coll-
ins / JPV útgáfa
9. Konan sem hann elskaði áð-
ur - Dorothy Koomson / JPV
útgáfa
10. Gamlinginn sem skreið út
um gluggann og hvarf - Jonas
Jonasson / JPV útgáfa
Bóksölulisti
Lesbókbækur
Skannaðu kóð-
ann til að lesa
bóksölulistann
Listinn er byggður á upplýsingum frá
Bókabúð Máls og menningar, Bóka-
búðinni Eskju, Bókabúðinni Hamra-
borg, Bókabúðinni Iðu, Bókabúðinni
við höfnina Stykkishólmi, Bóksölu-
stúdenta, Bónus, Hagkaupum,
Kaupási, N1, Office 1, Pennanum-
Eymundssyni og Samkaupum. Rann-
sóknasetur verslunarinnar annast
söfnun upplýsinga fyrir hönd Félags
íslenskra bókaútgefenda.
Borgir eiga sér margar ásjónur, sem höndverður tæplega á fest í stuttri heimsókn.Barselóna virðist ferðamanninum þrótt-mikil, þéttbyggð borg, iðandi af lífi.
Merki atvinnuleysis og kreppu blasa einkum við í
fyrirsögnum blaða, þau sjást ekki á götum úti nema
maður gangi í flasið á kröfugöngu eins og gerðist
einn fimmtudag á Vía Laietana, einni aðalgötu
borgarinnar, þegar þrjú hundruð þúsund manns
mótmæltu niðurskurði og aðhaldsaðgerðum.
Í þessari sömu götu voru í tíð einræðisherrans
Francescos Francos dýflissur þar sem andófsmenn
voru pyntaðir. Það sést ekki heldur með berum
augum. Ramblan er líka á sínum stað, gatan sem
Federico Lorca sagði að væri sú eina í heiminum,
sem hann vildi að aldrei tæki enda. Ferðalangurinn
sér engin merki um reimleika á Römblunni. Það er
erfitt að ímynda sér götuvígin og bardagana, sem
George Orwell lýsir á Römblunni í bók sinni Óður
til Katalóníu frá tímum borgarastyrjaldarinnar á
Spáni. Það er líka erfitt að gera sér í hugarlund
þann heim vændis og eiturlyfja neðst á Römblunni,
sem Manuel Vazquez Montalban lýsir í reyfurum
sínum um Pepe Carvalho frá því fyrir rúmum
tveimur áratugum, þótt sá heimur muni víst ekki
alveg vera horfinn.
Þessar bækur voru meðal þess veganestis sem ég
hafði með mér í heimsókn til Barselónu fyrr í sum-
ar. Gagnlegust var þó til að kynnast Spáni og Spán-
verjum og um leið borginni bókin Ghosts of Spain
eða Draugar Spánar eftir breska blaðamanninn Gi-
les Tremlett, sem er búsettur á Spáni ásamt fjöl-
skyldu sinni.
Í upphafi bókar lýsir Tremlett því hvað það sé
auðvelt að vera blaðamaður á Spáni. Fólk sé alltaf
tilbúið að tjá sig, segja eitthvað krassandi um allt
milli himins og jarðar. En svo komst hann að því að
Spánverjar eru ekki opinskáir um allt þegar hann
fór í kringum aldamótin að fylgjast með tilraunum
afkomenda og ættingja fórnarlamba dauðasveita
Francos til að opna fjöldagrafir frá borgarastyrjöld-
inni.
Þegar Franco féll frá var lýðræði komið á með því
skilyrði að veitt yrði almenn sakaruppgjöf. Talað er
um hinn óskráða sáttmála gleymskunnar, el pacto
del olvido. En þótt þessi kafli spænskrar sögu hafi
legið í þagnargildi eru sárin enn galopin og engin
sátt um hvernig sagan skuli sögð þótt ásjóna Fran-
cos og nafn hafi verið þurrkuð út í borgum og bæj-
um á Spáni.
Lýðveldissinnar og vinstrimenn frömdu einnig
sín ódæðisverk í styrjöldinni, en Tremlett sýnir
fram á að glæpir sveita Francos hafi verið mun
markvissari. Markmið hans hafi einfaldlega verið
að útrýma kommúnistum. Meira að segja afkom-
endur þeirra voru útskúfaðir í valdatíð einræð-
isherrans.
Tremlett lýsir hinu erfiða og ókláraða uppgjöri
við fortíðina af mikilli íþrótt og notar sögur ein-
staklinga til þess að varpa ljósi á efnið. Persónur og
leikendur verða ljóslifandi fyrir lesandanum. Þótt
draugar borgarastyrjaldarinnar og valdatíðar
Francos leiki stórt hlutverk í bók Tremletts lætur
hann ekki staðar numið þar. Hann reynir að grafast
fyrir um ástæðurnar að baki blóðugri sjálfstæð-
ishreyfingu Baska, rýnir í sígaunamenningu og
rætur flamenco-tónlistar og fjallar um það þegar
bikiníið bjargaði Spáni.
Hann leitar einnig að sérstöðu Katalóna, sem tala
sitt eigið tungumál og hampa sínu þjóðerni, og
bendir á að skáldin hafi átt upptökin að hinni kata-
lónsku vakningu, en ekki stjórnmálamennirnir,
sem skýri ef til vill hvers vegna menningin og
tungan hafi verið sett á oddinn, en ekki byssukúlan
og sprengjan. Niðurstaða Tremletts er hins vegar
sú að aðeins sé á færi innfæddra að átta sig á hvað
geri þá að Katalónum, ekkert síður en hvað geri
Spánverja að Spánverjum.
Félagar í hópnum Castellers de Gracia mynda turn í hverfinu Gracia í Barselónu á miðvikudag. Árlega er haldin
hátíð í hverfinu, Festa major de Gracia, og rík hefð er fyrir því að fólk stilli sér upp í slíka turna.
AFP
Reimleikar á
Römblunni
Nútíminn væri ekki beysinn án fortíðar. Hún blasir
ekki alltaf við glámskyggnum ferðalöngum, en þá
getur grúsk í góðum bókum bjargað málum.
Karl Blöndal kbl@mbl.is