SunnudagsMogginn - 16.09.2012, Blaðsíða 10

10 16. september 2012
Ella Ö, eða Ellu eyju, er að finna á um það bil miðri aust-urströnd Grænlands austur af Stauning Ölpunum.Thorvald Stauning var forsætisráðherra í Danmörku ísamtals hálfan annan áratug á fyrri hluta síðustu aldar
og segir það sína sögu frá fyrri tíð að nær allt Grænland er heitið í
höfuð á dönskum forsætisráðherrum, kóngum, drottningum,
prinsum og prinsessum. Á þessu er hins vegar smám saman að
verða breyting með tilkomu staðarheita á grænlensku. En það er
önnur saga.
Á Ellu eyju var ég staddur ásamt Þórunni Hafstein, skrif-
stofustjóra í innanríkisráðuneytinu, síðastliðinn miðvikudag
ásamt fulltrúum frá Danmörku, Kanada, Noregi og Rússlandi að
fylgjast með fjölþjóðlegri björgunaræfingu. Í æfingunni tóku þátt
áhafnir á dönskum og íslenskum varðskipum, þarna var hið
glæsilega varðskip okkar Þór og flugvél Landhelgisgæslunnar, Sif,
kom einnig við sögu. Kanadískum fallhlífarmönnum var varpað
niður á svæðið úr flugvél og íslenskar hjálparsveitir fjölmenntu.
Ég heimsótti búðir þeirra í Meistaravík, sem er í tæplega hundrað
kílómetra fjarlægð frá Ellu eyju þar sem slysið var sviðsett um
borð í „farþegaskipi“. Íslenska hjálparfólkið var úr alþjóðasveit-
um Slysavarnafélagsins Landsbjargar og var eftirtektarvert hve
fagmannlega það bar sig að. Látið var sem mannskæð sprenging
hefði orðið á skipinu og voru hinir slösuðu fluttir úr því og yfir til
Meistaravíkur og síðan áfram til Íslands. Hér á landi hafði al-
mannavarnakerfið allt verið virkjað til þátttöku.
Og er þá komið að kjarna máls: Hlutdeild Íslands í hjálparstarfi
á norðurslóðum. Um það er rætt hvort á Íslandi eigi að verða mið-
stöð – ein af mörgum – fyrir björgunarstarf í þessum heimshluta.
Í mínum huga er augljóst að svo þarf að vera. Fjarlægðir segja allt
sem segja þarf. Þótt slysstaðurinn sé fyrir miðri austurströnd
Grænlands er hann 200 kílómetrum norðar en nyrsti oddi fasta-
lands Noregs. Frá Ellu eyju er 3.700 kílómetra loftlína til Halifax í
Kanada sem er næsta borg í vestri utan Grænlands sem tekið gæti
við fjölda slasaðra. Til Nuuk, höfuðstaðar Grænlands, er loftlínan
1.500 kílómetrar en siglingaleiðin 3.000 kílómetrar. Til Bodö í
Noregi eru 1.600 kílómetrar, 1.300 kílómetrar til Þórshafnar í
Færeyjum en aðeins 900 kílómetrar til Reykjavíkur og enn styttra
til Akureyrar.
Á norðurslóðum eru miklar víðáttur – stærsta sveitarfélag
Grænlands er stærra en Frakkland! Það gefur auga leið að þegar
staðsetning björgunarstöðva verður ákvörðuð verður spurt um
minnstu fjarlægðir til að sækja hjálp og á þessum slóðum er það
augljóslega Ísland. Ef ef við færum okkur austar, á Jan Mayen-
svæðið og síðan yfir til Svalbarða yrðu aðrir staðir fyrir valinu og
enn austar tæki síðan Rússland við og svo koll af kolli.
Þessu gera allar norðurskautsþjóðirnar sér grein fyrir enda
undirrituðu þær samning á síðasta ári um samstarf í björgunar-
málaum. Þessi æfing var hluti af slíkum áformum. Það er ekki
seinna vænna því eftir því sem ísinn hopar færast siglingar í
aukana. Á þeim slóðum sem æfingin var, munu engar siglingar
hafa verið fyrir aðeins örfáum árum. Ég heyrði því fleygt að nú
allara síðustu ár hafi um 60 til 70 skip árlega farið um þetta svæði.
En tilhneigingin er öllum augljós: Siglingar eru að aukast og þar
með verður að gera ráð fyrir því að eitthvað fari úrskeiðis þannig
að kalla þurfi á hjálp.
Verulega traustvekjandi var að fylgjast með æfingunni. Að því
marki sem hægt var að koma tækninni við þá var hún nýtt til hins
ýtrasta. Dæmi um það var að Kanadamenn létu ekki sitja við það
eitt að senda björgunarfólk úr háloftunum heldur vörpuðu þeir
einnig mælingatækjum í sjóinn þar sem hið laskaða fley var. Frá
þessum mælingatækjum voru send boð upp í gervihnött og þaðan
til höfuðstöðva bandarísku strandgæslunnar í Boston sem vann úr
merkjasendingunum og kom þeim að því búnu á framfæri við
björgunarfólkið á vettvangi. Þetta voru m.a. upplýsingar um
strauma í sjónum þannig að björgunarfólk gæti áttað sig á hvert
fleyið kæmi til með að reka ef hafstraumarnir hrifu það með sér.
Hópnum sem hafði verið boðið að fylgjast með æfingunni var
farsællega skilað til Akureyrar af flugmönnum Nordlandair
klukkan 11 að kvöldi eftir um það bil 18 tíma ferðalag. Þessi ferð
var afar lærdómsrík. Bæði var fróðlegt að koma á þessar norðlægu
slóðir í Grænlandi og síðan sannfærast að fullu um mikilvægi þess
að Íslendingar taki af alefli þátt í uppbyggingu björgunarstarfs á
norðurslóðum.
Björgunarstarf
og víðáttur
norðursins
Úr ólíkum
áttum
Ögmundur Jónasson
ogmundur@althingi.is
5.00 Vekjaraklukkan hringir og ég dríf mig
fram úr rúminu. Fæ mér strax lýsi á fastandi
maga. Blíða, heimiliskötturinn, fer þá út að viðra
sig á meðan ég tek mig til fyrir daginn. Síðan fæ
ég mér Herbalife hristing í morgunmat með
frosnum jarðarberjum, bláberjum og banana,
blandað saman við hrísmjólk og All bran. Ég geri
tvo hristinga í einu, fer með einn með mér í
vinnuna. Ég les blöðin á meðan ég borða morg-
unmatinn og skola vítamínunum niður með
vatnsglasi. Tek svo til gott nesti fyrir daginn.
5.45 Kalla ég í Blíðu kisuna mína, hleypi
henni inn og gef henni matarskammtinn fyrir
daginn. Dríf mig svo út á stoppistöð, þar sem
strætó sækir mig klukkan
5.50 Ég nenni ekki að standa í því að fara á
bílnum í vinnuna, það er allt of mikið vesen. Fer
bara á bílnum ef ég þarf að útrétta. Ég byrja á því
að spjalla við vinnufélagana, það er oft hlegið
mikið og fíflast eldsnemma að morgni.
6.20 Byrjar vinnan. Ég keyri þá leið sem mér
er ætlað þann daginn. Mikil umferð er á morgnana
og seinnipart dags, þegar fólk er á leiðinni í skólann
og vinnuna.
Það er mikill munur eftir að forgangsakreinarnar
og forgangsljósin komu fyrir strætó. Mér tekst nán-
ast alltaf að halda áætlun í umferðinni, (nema þegar
vagn bilar eða umferðaróhapp verður). Þá er ekkert
hægt að gera annað en að vera róleg, keyra sig inn á
rétta leið og á réttan tíma.
Ég kann vel við að aka strætisvagni, ég er á ferð-
inni allan daginn. Í vagninn kemur öll flóra fólks.
Farþegarnir eru oftast mjög kurteisir og elskulegir.
Flestum finnst yndislegt að fá kvenmannsvagn-
stjóra. Ég reyni að veita öllum farþegunum bestu
þjónustu sem völ er á, þátt fyrir miklar annir.
15.00 Vinnudeginum lýkur. Ég fer beint í rækt-
ina eftir vinnu, sund eða geng á fjöll. Fer síðan heim
og elda góðan mat fyrir börnin mín, Ívar 18 ára,
Karen 19 ára, og Aron, kærasta Karenar 19 ára. Svo
slakar ég á á kvöldin, fæ mér gott lesefni eða horfi á
sjónvarpið.
22.00 Svefntími.
Dagur í lífi Ingu Hildar Þórðardóttur strætisvagnastýru
Inga Hildur greiðir leið borgarbúa um höfuðborgarfrumskóginn.
Morgunblaðið/Ómar
Í vagninn kemur
öll flóra fólks
Ég benti á það í öðru bindiævisögu Halldórs Kiljans
Laxness 2004, að sögulok í
Heimsljósi eru mjög lík og í einni
kunnustu smásögu Einars H.
Kvarans, „Vonum“. Ólafur
Kárason Ljósvíkingur hverfur
upp í íslenska jökulinn, eftir að
hann lendir í ástarsorg, eins og
Ólafur Jónsson vinnumaður
hverfur á sléttuna í Kanada, þeg-
ar hann fær ekki stúlkunnar, sem
hann ætlaði að hitta þar vestra.
„Sléttan ómælilega, endalausa,
sem er full af friði og minnir á
hvíldina eilífu.“ Í báðum sögum
er gefið í skyn, að söguhetjan hafi
stytt sér aldur.
En sögulok í annarri íslenskri
skáldsögu minna á erlent verk.
Hinni miklu skáldsögu Önnu
Karenínu eftir rússneska skáld-
jöfurinn Lev Tolstoj lýkur svo (8.
hluti, 19. k.): „En líf mitt hefur
nú, hvað sem mun bera mér að
höndum, öðlast tilgang, sem það
var áður án. Ekki aðeins líf mitt
sem heild, heldur einnig sérhver
stund þess, hefur nú öðlast ótví-
ræðan tilgang, — tilgang í þjón-
ustu hins góða. Og nú á ég það
undir sjálfum mér, ætíð og alls
staðar, að gefa lífi mínu þennan
tilgang.“
Gunnar Gunnarsson lýkur svo
Aðventu, sem er ein kunnasta
saga hans (Fimm fræknisögur,
bls. 12): „Því hvað var líf hans,
rétt á litið, hvað var líf mannsins
á jörðinni ef ekki ófullkomin
þjónusta sem helgaðist af bið eft-
ir einhverju betra, eftirvænting,
undirbúningi – þeirri ákvörðun
að láta gott af sér leiða.“
Í Heimsljósi og Vonum bíður
söguhetjan ósigur og hrökklast
inn í sjálfa sig, verður að engu.
Önnu Karenínu og Aðventu lýk-
ur hins vegar báðum á því, að
brýnt er fyrir lesendum, að til-
gangur lífsins sé að láta gott af sér
leiða, þótt ekki hafi allir skilning
á því og þurfi oft að öðlast hann
með sárri lífsreynslu. Þetta kem-
ur ekki á óvart. Tolstoj var mjög
áhrifamikill höfundur, þá er
Gunnar Gunnarsson var að stíga
fyrstu skref sín út á skáldskap-
arbrautina, og margt er líkt með
skoðunum þeirra á eðli og til-
gangi lífsins.
Athugasemdir og leiðréttingar vel
þegnar
Hannes H. Gissurarson
hannesgi@hi.is
Fróðleiksmolar úr sögu og samtíð
Tolstoj og Gunnar Gunnarsson