SunnudagsMogginn - 16.09.2012, Blaðsíða 28

28 16. september 2012
að í Natzweiler-fangabúðunum. Kennitala hafði
verið flúruð inn í húð fanganna og þannig var hægt
að bera kennsl á líkin. Þarna hófst grúskið hjá mér
fyrir alvöru.
Á þessum tíma þurfti maðurinn minn að fara til
Þýskalands og við ákváðum að taka okkur viku
saman frí áður en hann þurfti að sinna sinni vinnu
og fara að heimsækja Natzweiler-fangabúðirnar.
Við hittum einnig franska lækninn og kollega hans
en þeir eru í forsvari fyrir félag sem þeir stofnuðu í
kringum beinafundinn og hefur það markmið að
minna á fórnarlömbin svo þau gleymist ekki. Þetta
félag hefur komið ýmsu til leiðar meðal annars því
að borgarstjórnin í Strassborg lét setja upp minn-
ingarskjöld um fórnarlömbin, sem var afrek út af
fyrir sig þar sem þessi beinafundur hafði verið
vandræðamál og hafði verið reynt að þagga niður.
Eitt leiddi af öðru því eftir að heim var komið
hafði Fríða Björnsdóttir blaðamaður samband við
mig en í Ameríku hafði hún kynnst konu sem fjár-
magnar súpueldhús í Jerúsalem með bókaútgáfu og
hafði meðal annars gefið út bók sem heitir Holo-
caust Survivors Cookbook þar sem hún safnaði
saman sögum frá fólki víðs vegar að úr heiminum
sem hafði lifað helförina af ásamt sögum og upp-
skriftum af matarhefðum gyðingafjölskyldna um
allan heim. Þessi kona var að safna efni í aðra bók
sem er nýkomin út og heitir Miracles & Meals og
vildi fá mig til að skrifa í hana. Ég skrifaði á end-
anum grein og sendi henni myndir af Henný ömmu
og fleirum. Þegar ég var að vinna efnið í þá bók datt
ég um skjöl og ýmsar upplýsingar sem var nýtt fyr-
ir mér eða breytti myndinni sem fyrir var. Ég hef
verið að grauta mikið í skjölum í kringum þetta mál
allt saman en ég er búin að sjá að ég er sennilega að
ætla mér ansi mikið. Fríða Björnsdóttir hefur veitt
mér mikla aðstoð við alla þessa pappírsvinnu og
þýðingar og ég á henni mikið að þakka.
Saga ömmu þinnar er ævintýraleg, hún kom
hingað til lands og giftist og hóf nýtt líf. Hvernig
minnist þú hennar og afa þíns?
„Það var gæfa mín að Hendrik afi og Henný
amma tóku mig upp á sína arma þegar ég var lítil og
Henný missti ekki einungis Siegbert hálfbróður
sinn, eiginkonu hans og son heldur var Robert
Goldstein, fyrrverandi eiginmaður hennar, og faðir
Péturs sonar hennar, einnig tekinn af lífi í Ausch-
witz. Móðir Siegberts, Minna, lést hér á landi árið
1947 og vissi þá ekkert um örlög sonar síns. Henný
Goldstein Ottósson lést árið 1986 án þess að hafa
fengið endanlega vissu um örlög Siegberts og fjöl-
skyldu. Sonur hennar Pétur lést árið 1993.
Amma var vel menntuð heimskona
Magnea Henný Pétursdóttir er dóttir Péturs. Á
liðnum árum hefur hún rannsakað þennan mikla
fjölskylduharmleik, hefur heimsótt fangabúðirnar
þar sem Siegbert var tekinn af lífi og skoðað skjöl,
pappíra og bréf sem tengjast málinu. „Þetta mál
hvílir ekki beint á mér en ég legg áherslu á að þessir
atburðir falli ekki í gleymsku,“ segir Magnea
Henný. „Bak við öll þessi skjöl og pappíra er svo
mikil saga sem má ekki heldur gleymast.
Þegar hún er spurð hvað hafi orðið til þess að
hún hafi farið að rannsaka þessa dapurlegu sögu
segir hún: „Í lok árs 1998 hringdi í mig frænka mín
sem býr í London og sagði mér að franskur læknir
sem væri að vinna að doktorsritgerð í heim-
ilislækningum væri að reyna að hafa uppi á mér.
Hann var að skrifa um þá 86 gyðinga sem var slátr-
Magnea Henný Pétursdóttir hefur safn-að bréfum og skjölum sem tengjastfjölskyldu hennar og helförinni. Pét-ur Goldstein, faðir Magneu Hennýjar,
móðir hans Henný Goldstein og móðuramma,
Minna, komust frá Þýskalandi á uppgangstíma
nasista og til Íslands en bróðir Hennýjar, Siegbert,
Erna eiginkona hans og fjögurra ára sonur þeirra,
Denny, létu lífið í gasklefum og það gerði einnig
Robert fyrrverandi eiginmaður Hennýjar og faðir
Péturs.
Árið 1934 kom Henný Goldstein, sem var gyð-
ingur, til Íslands frá Þýskalandi. Hún var fráskilin
og með ungan son Peter sem fæddur var árið 1927.
Uppgangur nasista í Þýskalandi hafði vakið ugg hjá
Henný sem svaraði auglýsingu sem birtist í þýsku
blaði þar sem auglýst var starf kjólameistara á
saumastofunni Gullfossi í Reykjavík. Henný bjó
bæði yfir menntun og hæfileikum til að gegna því
starfi því hún hafði lært kjólasaum og starfaði sem
forstöðukona tískuhúss í Berlín. Henný fékk starfið
í Reykjavík og kom þangað ein síns liðs sumarið
1934. Móðir hennar, Minna, og sonurinn Peter
komu svo til Íslands árið 1935. Í Reykjavík kynntist
Henný Hendrik Ottóssyni sem var harður and-
stæðingur nasista. Hann var mikill tungu-
málamaður og hafði meðal annars stundað nám í
guðfræði og hafði mikinn áhuga á trúarbrögðum.
Gyðingdómurinn var honum einstaklega hugleik-
inn. Þegar hann komst að því að senda ætti Henný
Goldstein aftur til Þýskalands, bauðst hann til að
giftast henni til að forða henni frá lífláti.
Henný átti tvo hálfbræður, Harry og Siegbert
Rosenthal sem voru synir Minnu af fyrra hjóna-
bandi. Harry kom til Íslands árið 1938 og unnusta
hans, Hildegard, kom síðar og þau settust að á Ak-
ureyri og tóku sér íslensku nöfnin Höskuldur og
Hildigerður. Siegbert varð eftir í Þýskalandi ásamt
Ernu eiginkonu sinni og syninum Denny en þau
voru flutt til Auschwitz árið 1943, þá var Denny
fjögurra ára. Erna og Denny voru send í gasklefann
fljótlega eftir komuna til Auschwitz en Siegbert var
fluttur í Natzweiler Struthof-fangabúðirnar
skammt frá Strassborg. Þar var hann ásamt öðrum
úr hópi fanga valinn til að taka þátt í þjáning-
arfullum læknatilraunum, en í einni þeirra var efni
dælt í eistu þeirra. Þetta var framkvæmt að frum-
kvæði þýsks læknis, August Hirt, en hann ætlaði
sér að sanna að gyðingar væru öðrum óæðri, og þar
með réttdræpir. Fangarnir voru síðan teknir af lífi í
gasklefanum, líkin voru flest geymd í vínanda og
her bandamanna fann þau í stríðslok. Þar á meðal
voru bein Siegbert.
Viðtal
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@mbl.is
Saga sem má
ekki gleymast
Magnea Henný Pétursdóttir hefur safnað saman skjölum
og bréfum sem tengjast fjölskylduharmleik í seinni heims-
styrjöld. Amma Magneu Hennýjar, Henný Goldstein, kom
hingað til lands árið 1934 en fjölskyldumeðlimir hennar
urðu fórnarlömb nasista og enduðu líf sitt í gasklefum.
’
Við hjónin skoðuðum fangabúðirnar
og það var yfirþyrmandi reynsla.
Það er ekki fyrir hvern sem er að
skoða svona safn. Svona staður sýnir að
mannvonskunni eru engin takmörk sett.
Magnea Henný Pétursdóttir Ég er reyndar þannig að þegar ég fer í samkomuhús
Erna, eiginkona Siegbert, með Denny son þeirra.