SunnudagsMogginn - 16.09.2012, Blaðsíða 29

16. september 2012 29
ég var meira og minna alin upp af þeim. Þótt afi hafi
ekki verið blóðafi minn vorum við afar náin og ég
var föst utan um hálsinn á honum. Það fékk enginn
að komast upp á milli okkar, hvorki leyfði hann
það eða ég. Hann reiddist mér aldrei. Um helgar
þegar hann var á vakt á fréttastofu Útvarpsins fór
ég oft með honum í vinnuna og þá keypti afi alltaf
flösku af maltöli handa mér. Ég fékk svo að sitja
inni hjá honum í hljóðstofunni þegar hann las
fréttirnar og varð að passa upp á að hreyfa hvorki
legg né lið á meðan. Hann var einkar heiðarlegur
maður og góður í sér. Hann hafði sterkar skoðanir
en fór vel með þær.
Hjónaband þeirra ömmu var einstaklega farsælt,
ég man ekki eftir að hafa séð betra hjónaband. Afi
sagði alltaf við ömmu þegar hann talaði til hennar
„missis mín“ en að mestu leyti ræddu þau saman á
þýsku. Amma var afskaplega hænd að mér og ég að
henni. Hún talaði stöku sinnum um fortíð sína,
sérstaklega eftir að hún eltist. Það hvíldi á henni að
vita ekki hvað varð af Siegbert, bróður sínum.
Á sínum tíma kom amma nánast allslaus til Ís-
lands. Fyrir þann tíma hafði hún flust til Medellin í
Colombiu ásamt Robert Goldstein eiginmanni sín-
um. Þar sem þau tóku við rekstri glæsilegs hótels í
Medellin. Eftir nokkurra ára veru þar skildu hjónin
og amma fór aftur til Berlínar ásamt drengnum
litla. Eftir einhvern tíma við störf í Berlín hafði hún
tilfinningu fyrir því að allt væri að stefna í óefni og
ákvað að reyna að koma sér og sínum í burtu. Mér
hafði hún einhvern tíma sagt að þegar hún kom
hingað til Reykjavíkur með Gullfossi og upplifði
staðinn í fyrsta skipti hafi hún fengið menning-
arsjokk.
Amma var vel menntuð og heimskona og lét sér
yfirleitt ekki allt fyrir brjósti brenna. Hún gerði það
sem þurfti til að lifa af, en það gerði hana líka dálít-
ið harða, en oft brotnaði skelin og þá fann maður
ljúfmennskuna sem hún bjó yfir.
Ég ólst upp við mikið knús frá afa og líka frá
ömmu. Ég held að allt þetta knús hafi gert mér
heilmikið gott og ég yfirfæri það ásamt manninum
mínum á börnin og barnabörnin. Við erum knús-
fjölskylda og það er bara gott. Pabbi gat verið mikill
knúsari, elskaði mig en hann var gríðarlega mikill
skapmaður og beitti mig járnaga. Hann gat líka
refsað ansi harkalega.“
Heimsókn í fangabúðir
Pétur faðir þinn missti föður sinn á stríðsárunum
í fangabúðunum í Auschwitz. Leit hann á Hendrik
Ottósson fösturföður sinn sem pabba?
„Pabba þótti mjög vænt um Hendrik. Hann var
hins vegar ekki mjög hændur að ömmu sinni
Minnu sem var einkar ströng kona og að auki
strangtrúuð. Hendrik afi var límið í fjölskyldunni
og var óskaplega góður við okkur öll. Hann var
mikill tungumálamaður og hann fann fljótt að ég
átti frekar létt með að læra tungumál og hann
kenndi mér hebresku. Síðar lærði ég hebreskuna
betur en hef því miður ekki haldið henni við. Afi
hafði ríka samúð með gyðingum og var í forsvari
fyrir því að þeir kæmu saman hér á landi sem söfn-
uður. Fyrsta bar mitzvah athöfnin, gyðingleg
ferming, hérlendis var þegar pabbi fékk sína bar
mitzvah. Ég held að afi hafi fundið það strax þegar
ég var lítil að ég væri gyðingur í mér og honum
fannst að ég ætti að fara í heimsókn til Ísrael og
kynnast fólkinu mínu þar. Ég er reyndar þannig að
þegar ég fer í samkomuhús gyðinga erlendis þá líð-
ur mér alltaf eins og ég sé komin heim.
Ég fór til Ísraels kringum tvítugsaldur og var þar í
eins konar lýðháskóla í rúm tvö ár. Ég kynntist
fólki sem hafði setið í fangabúðum nasista og mín
niðurstaða er sú að þetta fólk hafi verið mikið
skemmt. Það var hörkulegt í framkomu, hafði reist
múr milli sín og annarra og sýndi ekki tilfinningar.
Það hafði lifað skelfilegar raunir sem hafði markað
það og vildi ekki tala um það sem hafði gerst.“
Þú hefur skoðað fangabúðirnar þar sem Sieg-
bert var myrtur. Hvernig reynsla var að koma
þangað?
„Við hjónin skoðuðum fangabúðirnar og það var
yfirþyrmandi reynsla. Það er ekki fyrir hvern sem
er að skoða svona safn. Svona staður sýnir að
mannvonskunni eru engin takmörk sett. Ég fór inn
í gasklefann þar sem Siegbert var myrtur en þar er
búið að koma upp minnismerki með nöfnum þeirra
sem létu þar lífið. Ég fór út og grét.
Þegar ég kom heim sendi ég fullorðinni frænku
minni í Tel Aviv myndir sem ég hafði tekið í fanga-
búðunum og gasklefanum. Hún var búin að biðja
mig um myndir úr ferðinni áður en við fórum. Hún
svaraði mér afar reiðilega og sagði: Þú skalt aldrei
aftur sýna mér neitt svona. Ég vil ekki vita af þessu,
ekki sjá neitt af þessu. Ég er orðin gömul kona og
vil ekki vera minnt á þetta.“
Þú átt í fórum þínum ýmis skjöl og bréf sem
varða fjölskylduna. Hvað ætlarðu að gera við
þessa pappíra?
„Þetta eru sendibréf, myndir og ýmis önnur
skjöl. Í mörgum bréfanna er gamla konan, Minna,
að skrifa Siegbert syni sínum sem svarar og segir frá
því sem er að gerast á þessum tímum í Þýskalandi
og þau hjónin vilja ekki trúa því að slæmir hlutir
séu í aðsigi, samt var búið að reka þau úr húsnæð-
inu og koma þeim fyrir í einu herbergi sem var
staðsett í einhverju þvottahúsi þar sem þau voru
látin vinna. Launin voru að mér hefur skilist, að fá
að vera í herbergiskytrunni ásamt smávegis vasa-
peningum. Mikið af þessum bréfum er skrifað á
gamalli þýsku sem ég skil ekki nægilega vel.
Síðustu árin var amma byrjuð að lesa minningar
sínar inn á segulband og þær spólur eiga að vera til
einhvers staðar, þótt ég hafi ekki fundið þær. Ég er
nú samt ekki viss um að þar hafi hún náð að koma
miklu frá sér þar sem hún var byrjuð að veikjast, og
á síðustu spólunum var orðið mjög erfitt að skilja
hana, íslenskan og þýskan blönduðust þar saman
og það var eins og hún væri búin að skapa sitt eigið
tungumál. Þetta er mikið safn sendibréfa og ann-
arra pappíra. Amma henti aldrei neinu, það er ósk
mín að þetta efni fari á góðan stað og unnið verði úr
því. Þetta er heilmikið safn heimilda um líf fjöl-
skyldunnar og endurspeglar líka líf fólks á síðustu
öld, þar er ekki bara sorg heldur ýmislegt sem get-
ur orðið að góðri sögu.“
gyðinga erlendis þá líður mér alltaf eins og ég sé komin heim.
Morgunblaðið/Kristinn
Hendrik með Magneu Henný.
Hendrik Ottósson, Pétur Goldstein, Hildegard Rosenthal, Henný Ott-
ósson, Minna og Harry Rosenthal
Systkinin, Harry, Henný og Siegbert.