Morgunblaðið - 04.05.2013, Side 30

30 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 4. MAÍ 2013
Fjölmargir sem búa hér á landi eiga annað móðurmál en ís-lensku og margir þeirra hafa komið hingað á fullorðinsárum.En hvernig í ósköpunum fer fólk að því að læra íslensku semannað mál? Við sem eigum það að móðurmáli höfum flest
lært það því sem næst fyrirhafnarlaust með máltökunni og gætum
varla sagt frá því hvernig við fórum að því. En hvernig horfir ástkæra,
ylhýra málið okkar við öllum þeim sem hafa alist upp við mál með allt
öðru vísi beygingar- og hljóðkerfi? Hvernig skyldi það til dæmis vera
fyrir þá sem eiga móðurmál þar sem lítið er um beygingar að átta sig á
slíku kerfi? Með allar flóknu beygingarnar í huga hljótum við að dást
að öllu því duglega fólki sem
tekst á við þetta og nær
m.a.s. góðri færni í málinu.
Það gerist svo sannarlega
ekki fyrirhafnarlaust.
Það er auðvitað alls ekki
vonlaust verkefni að læra ís-
lensku og fyrir fólk sem ætl-
ar sér að búa hér á landi er það alveg örugglega fyrirhafnarinnar virði.
Það getur líka verið mjög skemmtilegt og allt er hægt ef viljinn er fyr-
ir hendi. En einfalt er það ekki! Það er nefnilega svo ótal margt sem
þarf að læra. Fólk þarf að átta sig á því að maður breytist í mann og
séu þeir síðan margir er talað um menn sem verða svo að mönnum í
enn einu fallinu. Já, þetta hljómar svo eðlilega í okkar eyrum en líklega
ekki í eyrum þeirra sem eru að læra málið. Svo ég tali nú ekki um
mannanöfn sem lítið eru beygð í öðrum málum og við beygjum svo um
munar þannig að Hjörtur verður til dæmis að Hirti og til Hjartar og þá
er nafnið farið að hljóma eins og allt annað orð. Ætli þetta sé ekki álíka
framandi fyrir þá sem eru að læra íslensku og fyrir okkur borg-
arbúana að beygja orðin ær og kýr en þá beygingu verðum við einfald-
lega að læra utan að. Hér er samt aðeins nefnt lítið brot af öllu því sem
læra þarf til að geta tileinkað sér málið okkar. Það er því ekkert und-
arlegt að íslenskunámið kosti töluverða fyrirhöfn.
En hvernig ætli það sé svo fyrir þá sem eru að læra málið að heyra
okkur tala? Það mætti stundum halda að hver setning væri eitt orð og
því ótrúlegt að fólk geti greint orðaskil og lært orðin sem soðin eru
saman í öllum þessum graut. Við höldum stundum að framburður okk-
ar sé líkur því sem við skrifum en það er hann örugglega sjaldnast.
„Góðan daginn“ hljómar til dæmis alls ekki eins og það er skrifað þeg-
ar við heilsum í flýti! „Góadæji“ væri kannski stundum nær lagi. „Ég
ætla“ er líka örugglega oftast borið fram „jætla“ eða jafnvel „jatla“ og
endalaust væri hægt að tína til fleiri skemmtileg dæmi. Við tölum lík-
lega sífellt hraðar og þurfum kannski að fara að hægja aðeins á okkur
svo við töpum ekki stórum hluta orðanna í öllum flýtinum. Kannski á
það ekki bara við um þá sem eru að læra málið að eiga erfitt með að
skilja allan þennan orðaflaum en það væri líklega efni í annan pistil.
Hér er hestur,
um hest, frá …
Tungutak
Aðalheiður
Þorsteinsdóttir
adalheidurt@gmail.com
El
ín
Es
th
er
Fannst þér erfitt að læra íslensku, Pedró,
fyrst eftir að þú komst til landsins?
Nei Nei, ég lesti barra blogg
og adhugasendir á VefsíÐum
og lærþy að herrma efdir þvý.
Það var ekert máll!
Málið
MJÓLKURÍS
GAMLI ÍSINN
Skalli • Ögurhvarfi 2 • 203 Kópavogi • Sími 567 1770 • Opið alla daga kl. 10 - 23
Það hefur orðið minniháttar uppnám í kringumstjórnarmyndunina eins og við mátti búast.Ákvörðun forseta Íslands um að veita SigmundiDavíð Gunnlaugssyni, formanni Framsóknar-
flokksins, umboð til stjórnarmyndunar er skiljanleg en
hún er líka umdeilanleg. Það er hægt að færa rök fyrir
því, að Bjarni Benediktsson hefði átt að fá það umboð.
En eins og venjulega festa menn sig í smáatriði og gera
úlfalda úr mýflugu, sem er sérfag stjórnmálamanna og
viðbrögð sumra sjálfstæðismanna vegna þeirra vinnuað-
ferða Sigmundar Davíðs að ræða í upphafi við formenn og
forystumenn allra flokka og framboða, sem fengu þing-
menn kjörna eru af þeim toga. Bjarni Benediktsson hefur
með sínum viðbrögðum endurspeglað þær umræður inn-
an Sjálfstæðisflokksins.
Mér finnst það rétt aðferð hjá formanni Framsóknar-
flokksins að tala við alla forystumenn flokka í upphafi og
fá þannig yfirsýn yfir það, sem menn eru að hugsa í öllum
flokkum. Raunar má segja að það sé
lýðræðisleg skylda hans. Að auki
verða sjálfstæðismenn að gera sér
grein fyrir því, að ekki þykir öllum í
Framsóknarflokknum sjálfsagt að
mynda ríkisstjórn til hægri. Þótt
margt hafi breytzt í Framsókn-
arflokknum hefur það grundvall-
aratriði ekki breytzt að þar hefur
alltaf verið og er enn sterk andstaða
gegn samstarfi við Sjálfstæðisflokk-
inn. Það á ekki sízt við um landsbyggðina. Auðvitað verð-
ur formaður í Framsóknarflokki að horfa til beggja átta
og vega og meta stöðuna.
Innan Sjálfstæðisflokksins er líka og hefur verið ára-
tugum saman andstaða við samstarf við Framsókn-
arflokkinn. Það hefur stundum verið erfitt fyrir formenn í
Sjálfstæðisflokknum að leiða flokkinn inn í samstarf við
Framsóknarflokkinn. Bjarni heitinn Benediktsson gat
ekki hugsað sér undir lok Viðreisnartímabilsins að eiga
fyrir höndum samstarf við Framsókn og sagði vinum sín-
um, að hann sjálfur mundi ekki taka sæti í slíkri stjórn.
Það var heldur ekki auðvelt fyrir Geir Hallgrímsson að
mynda slíka ríkisstjórn sumarið 1974 eða fyrir Davíð
Oddsson vorið 1995. Við Morgunblaðsmenn þeirra tíma
vorum t.d. ekki hrifnir af þeirri stjórnarmyndun Davíðs,
eins og kom skýrt fram í blaðinu.
Það breytir ekki því að í kjölfar þessara kosninga blasir
slík stjórnarmyndun við enda málefnaleg samstaða
óvenjulega mikil með flokkunum að þessu sinni.
Innan Sjálfstæðisflokksins má heyra raddir þess efnis,
að þeir geti alveg eins unnið með Samfylkingu og Bjartri
framtíð eins og Framsóknarflokkurinn. En þeir hinir
sömu virðast ganga út frá því sem vísu, að þeir tveir flokk-
ar mundu vilja vinna með Sjálfstæðisflokknum. Mín skoð-
un er sú, að það mundu þeir aldrei gera og alveg sér-
staklega ekki leiða Sjálfstæðisflokkinn til öndvegis í slíkri
ríkisstjórn.
Sú var tíðin, að Sjálfstæðisflokkurinn réð því, sem hann
vildi ráða í okkar samfélagi. Sú tíð er liðin, hvort sem okk-
ur sjálfstæðismönnum líkar það betur eða verr og það er
veruleiki, sem Sjálfstæðisflokkurinn á að horfast í augu
við og mundi styrkja hann verulega pólitískt ef hann við-
urkenndi þennan veruleika fyrir sjálfum sér og öðrum.
Að þessu sögðu er ljóst að flokkarnir tveir eru sammála
um það grundvallaratriði að stöðva aðildarviðræðurnar
við Evrópusambandið. Það er spurning um útfærslu
hvernig það er gert í verki og sjálfsagt að gera það á þann
veg að fullur friður ríki á milli okkar og Evrópusambands-
ríkja um þá niðurstöðu nýs Alþingis og nýrrar rík-
isstjórnar og engin ástæða til að ætla annað en að svo
verði. Jafnframt þarf það að liggja
ljóst fyrir að einhvern tíma á kjör-
tímabilinu verði þjóðin spurð, hvort
hún vilji taka þessar viðræður upp á
ný. Láti einhverjir í verðandi stjórn-
arflokkum sér til hugar koma að
standa ekki við þau fyrirheit ættu þeir
hinir sömu að horfa til VG og þess
ófarnaðar, sem svikin í ESB-málum
hafa leitt yfir þann flokk.
ESB-málin verða ekki ágreinings-
efni á milli Sjálfstæðisflokks og Framsóknarlokks. Lík-
legra er að hið efnislega vandamál verði lausn á skulda-
vanda heimilanna. Innan Sjálfstæðisflokksins er
takmörkuð trú á að leið Framsóknarflokksins gangi upp.
En sú nálgun gæti gengið upp fyrir flokkinn að hann segi
sem svo, að hann vilji gera Framsóknarflokknum kleift að
sýna fram á að hún gangi upp. Önnur hugmynd, sem verið
hefur til einhverrar umræðu á meðal manna í báðum
flokkum er sú að íslenzka ríkið sæki fé í hendur þrotabúa
gömlu bankanna með því að fara í skaðabótamál við þau
þrotabú á þeirri forsendu að gömlu bankarnir hafi valdið
íslenzka ríkinu stórfelldu fjárhagslegu tjóni. Ekki er
ósennilegt að þessi hugmynd, sem á sér rætur utan flokk-
anna komi til einhverrar skoðunar.
Auðvitað eru skiptar skoðanir um þessi mál innan
beggja flokka og ekki bara þeirra í milli. Það má heyra að
innan Sjálfstæðisflokksins hafi verið einhverjar efasemdir
um þá skattapólitík, sem flokkurinn lagði áherzlu á í kosn-
ingabaráttunni. Sumir telja að þar hafi verið of langt
gengið. Aðrir að kynning á þeirri stefnu hafi ekki verið
sem skyldi.
Björn Bjarnason, fyrrum ráðherra, hefur í sínum skrif-
um lagt áherzlu á að traust yrði að vera til staðar á milli
formanna flokka í stjórnarmyndunarviðræðum. Mér er
nær að halda þrátt fyrir uppákomur fyrstu dagana eftir
kosningar að slíkt traust sé einmitt til staðar á milli for-
manna Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks og að þeir
geti unnið saman.
Nú er tækifærið þeirra.
Það mundi styrkja stöðu
Sjálfstæðisflokksins að
horfast í augu við að
hann ræður ekki lengur
öllu í íslenzku samfélagi.
Af innlendum
vettvangi …
Styrmir Gunnarsson
styrmir@styrmir.is
Það var rétt aðferð að byrja á
samtölum við forystu allra flokka
Íslenskir stjórnmálaforingjarþurfa að berjast í þremur lotum,
fyrst að komast á framboðslista, síð-
an að afla atkvæða í kosningum og
loks að mynda stjórn. Hefur síðasta
lotan oft reynst vandasamari en bú-
ist hafði verið við og fáir viljað kann-
ast við afkvæmið, þegar það fæddist
eftir erfiðar hríðir. Árni Pálsson pró-
fessor sagði til dæmis um þjóðstjórn-
ina, sem mynduð var vorið 1939:
„Það vilja allir hafa hana, en enginn
kannast við hana.“
Stundum festast stjórnmálamenn
í kreddum um stjórnarmyndanir.
Einn leiðtogi Framsóknarflokksins á
liðinni öld, Eysteinn Jónsson, and-
mælti því í nóvemberlok 1946, þegar
einhverjir flokksbræður hans máttu
ekki til þess hugsa að mynda stjórn
með sjálfstæðismönnum: „Við erum
allir meira og minna haldnir af andúð
og samúð með hinum ýmsu flokkum.
En við erum búnir sem miðflokkur,
ef við göngum í bindindi um að ræða
við aðra flokka.“
Fjölmiðlar vaka jafnan eins og
gammar yfir stjórnarmyndunum, og
sagði Ólafur Jóhannesson, þá for-
maður Framsóknarflokksins, eftir
að hann hafði myndað stjórn sum-
arið 1971: „Ég efast um, að okkur
hefði tekist þetta, ef sjónvarpið væri
ekki í sumarleyfi.“ Þá var venjan sú,
að Sjónvarpið sendi ekki út í júlí-
mánuði.
Enginn maður myndaði oftar
stjórn á tuttugustu öld en Ólafur
Thors, formaður Sjálfstæðisflokks-
ins, 1934-1961, en hann var fimm
sinnum forsætisráðherra. Þegar
bandarískur sendimaður fann að því
við hann, að hann hefði myndað
stjórn með kommúnistum 1944,
svaraði hann að bragði: „Þeir höfðu
svo góð meðmæli.“ Sendimaður
hváði. Ólafur sagði þá: „Frá Roose-
velt og Churchill!“ Þá barðist Stalín
við hlið þeirra Roosevelts og Churc-
hills.
Stjórnarmyndun gekk erfiðlega í
ársbyrjun 1950, og hugðist Sveinn
Björnsson forseti skipa utanþings-
stjórn. Ólafur Thors talaði þá til
hans af miklum þunga: „Heldur þú,
að það sé hlutverk þitt sem forseta
að koma í veg fyrir, að hér á landi sé
þingræði og þingræðisstjórn?“ Tókst
Ólafi skömmu síðar að mynda sam-
stjórn Sjálfstæðisflokks og Fram-
sóknarflokks, þótt hann yrði að vísu
sjálfur ekki forsætisráðherra.
Athugasemdir og leiðréttingar vel þegnar
Hannes H. Gissurarson
hannesgi@hi.is
Fróðleiksmolar úr sögu og samtíð
Stjórnarmyndanir