Morgunblaðið - Sunnudagur - 21.07.2013, Blaðsíða 6

6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21.7. 2013
HEIMURINN
Al
einn helsti
andstæðingur
Vladimírs Pútí
Rússlan
a í s rnmál
fimm ára fangelsi
fy lní, sem hugðist
tjóra íorgars
in hafi
var
.e
B
ADH ditóll í Bangladess
d, framkvæmdastjó
mi, til dauða fyrir
án í s
ur
n
MEXÍKÓ
MEXÓKÓBORG
Landgönguliðar í
Mexikó handtóku
Miguel Angel
Trevino Morales,
foringja glæpa-
samtakana Zetas.
Glæpasamtökin
eru illræm
Enrique Pe
Mexíkó, he rag
í landinu o
hnappagat
bæ
H m el
B rm
tií
háM
eenn
Kínversk stjórnvöld reyna að
friða Tíbeta með fjárfest-
ingum, en um leið fer fram
innrætingarherferð í svoköll-
uðum ættjarðaruppeldis-
búðum, sem haldnar eru í
klaustrum. Þar er munk-
unum gert að afneita Dalaí
Lama. Margir eru sendir í
„uppeldisbúðir“ eða fangelsi.
Aðfluttir Han-Kínverjar
njóta fremur góðs af fjárfest-
ingunum en Tíbetar.
Ástralski Kínafræðingurinn
James Leibold telur að með-
al pólitískrar forustu Kína
hafi það viðhorf orðið of-
an á að hugmyndin um
sjálfstjórnarsvæði skuli
víkja og þess í stað
eigi að leggja áherslu á
aðlögun. Ástæðan er
sú að þeir óttast
að fara ella
sömu leið og
Sovétríkin
sálugu.
Ólga fer vaxandi meðal Tíb-eta í Kína. Síðan 2009 hafa110 Tíbetar framið sjálfs-
morð með því að kveikja í sér til
þess að mótmæla harðstjórn Kín-
verja. Kínversk stjórnvöld segja að
erlendir undirróðursmenn séu á bak
við sjálfsmorðin. Þau hafna einnig
ásökunum um að þau beiti Tíbeta
kúgun. Nú hyggst hins vegar hátt-
settur kínverskur embættismaður í
kommúnistaflokknum af tíbetskum
uppruna stíga fram og afhjúpa að-
ferðir og markmið stjórnvalda.
Embættismaðurinn starfar enn í
kínverska stjórnkerfinu, en vill ekki
gefa upp nafn sitt og segir víst að
komist upp að hann sé andófsmaður
bíði hans fangelsi og jafnvel dauði, í
viðtali við Der Spiegel.
Líkt við hlutskipti gyðinga
Hann hefur skrifað samtímasögu
Tíbets eins og hún blasir við honum
og einblínt á það, sem reynt hefur
verið að þagga niður eða fegra:
„Það var allt og er mun verra en
vitað er á Vesturlöndum,“ segir
hann.
Embættismaðurinn líkir örlögum
Tíbeta í Kína við hlutskipti gyðinga
á tímum nasista. Dalaí Lama, sá
þrettándi í röðinni, lýsti yfir sjálf-
stæði Tíbets árið 1912 eftir að veldi
Qing-ættarinnar í Kína leið undir
lok. En 1950, eftir að kínverska al-
þýðulýðveldið hafði verið stofnað,
réðust kommúnistar inn í landið og
sölsuðu það undir sig. Einhverjir
fögnuðu innrásinni, en brátt kom í
ljós að yfirlýsingar um að Tíbetar
fengju að halda menningu sinni
voru án innistæðu. Allt var gert til
að uppræta hana og andspyrna
jókst. 1959 var gerð uppreisn, sem
mistókst. Þá flúði núverandi Dalaí
Lama, sá 14. í röðinni, til Indlands
þar sem hann síðar stofnaði útlaga-
stjórn Tíbets og leiðir hana enn.
Í menningarbyltingunni, sem
stóð frá 1966 til 1976, voru þús-
undir munka myrtar eða fangels-
aðar. Fornminjar voru eyðilagðar
og stórskotalið jöfnuðu klaustur við
jörðu.
Á níunda áratugnum blossaði upp
ólga að nýju. Vonin um að Dalaí
Lama fengi einhvern tímann að
snúa úr útlegð hafði dofnað. Stjórn-
völd í Peking kölluðu hann og kalla
enn svikara og neita að viðurkenna
hann sem viðsemjanda.
1988 fór allt í bál og brand
þegar kínverskir fyrirmenn
stilltu sér upp á „hátíð hinnar
miklu bænar“ á þaki fyrir of-
an herbergi þar sem Dalaí
Lama hafði alltaf legið á
bæn á hátíðinni. Þetta
þótti lítilsvirðing og
grjóti var hent að
ráðamönnum.
Hreinsanir og valdbeiting
Hermenn brugðust við og komu
fyrirmönnunum undan. Næstu vik-
ur mótmæltu munkar og nunnur á
götum úti þar til gripið var í taum-
ana. Háttsettir Tíbetar voru hreins-
aðir út úr valdakerfinu og kínversk-
um komið fyrir í staðinn. Þeirra á
meðal var Hu Jintao, sem síðar
varð æðsti ráðamaður flokksins. Ári
síðar lét hann hefja skothríð á mót-
mælendur. Viðmælandi Der Spiegel
segir að þá hafi 138 látið lífið og
3.870 verið settir í fangelsi: „Þegar
einhver dó kipptu þeir sér ekki
meira upp við það en hefðu þeir
verið að ganga á grasi og stigið á
maur.“
Eftir þessa atburði færðist yfir
ró, en nú kraumar ólgan á ný. And-
ófsmaðurinn segir að ein ástæðan
sé að kínverskar öryggissveitir
hegði sér eins og hernámslið: „Fé-
lagar í hinni vopnuðu lögreglu
hegða sér allt annað en mannúðlega
gagnvart Tíbetunum, þeir myrða
með köldu blóði eins og eit-
urslöngur. Þeir beita innfædda bar-
smíðum af geðþótta, ræna þá og
svipta lífi ef þeir verja sig,“ segir í
handriti hans.
2008 kom til mótmæla í Lhasa,
höfuðborg Tíbets, þegar undirbún-
ingur Ólympíuleikanna í Peking
stóð sem hæst. Nú mótmæltu ekki
aðeins munkar, heldur einnig al-
menningur. Tíbetar í öðrum hér-
uðum tóku undir mótmælin. Sex
þúsund manns var stungið inn. Upp
úr því byrjuðu Tíbetar að kveikja í
sér á almannafæri.
Kínversk stjórnvöld reyna að
friða Tíbeta með fjárfestingum, en
um leið fer fram innrætingarherferð
í svokölluðum ættjarðaruppeld-
isbúðum, sem haldnar eru í klaustr-
um. Þar er munkunum gert að af-
neita Dalaí Lama. Margir eru
sendir í „uppeldisbúðir“ eða fang-
elsi. Meintir stuðningsmenn þeirra,
sem kveikt hafa í sér, hafa einnig
verið settir í fangelsi.
Nú síðast hóf kínverska lögreglan
skothríð á Tíbeta, sem héldu upp á
78 ára afmæli Dalaí Lama 6. júlí í
Daofu í Sichuan-héraði. Tveir
munkar voru skotnir í höfuðið og
fjöldi manns til viðbótar særður al-
varlegum sárum, samkvæmt frá-
sögnum tíbetskra útlaga. Yfirvöld í
Daofu svöruðu fyrirspurn AFP:
„Ekkert slíkt atvik átti sér stað.“
Þjarmað að
siðmenn-
ingu Tíbeta
KÍNVERSK STJÓRNVÖLD VILJA EKKI FARA SÖMU
LEIÐ OG SOVÉTRÍKIN. ÞVÍ ER FREKAR LÖGÐ ÁHERSLA
Á AÐLÖGUN EN SJÁLFSTJÓRN OG TÍBETAR ERU
MEÐAL ÞEIRRA, SEM FÁ AÐ KENNA Á ÞVÍ.
Dalaí Lama
AÐLÖGUN TÍBETS
Búddamunkar sitja á viðardrumbum og tala saman í Seda-klaustrinu, sem er stærsti skóli heims fyrir tíbetska búddista.
Seda er í Ganzi í Sichuan-héraði í Kína. Þar hafa verið mótmæli, sem hefur verið svarað með valdi.
AFP
* „Kínverjar hafa tekið mikilvægum framförum í mannréttinda-málum. Fólk á ýmsum svæðum í Kína, þar á meðal Xinjiang ogTíbet, lifir hamingjusamara lífi en áður og nýtur fordæmalauss frelsis.“
Yang Jiechi, ríkisráðsmaður og fyrrverandi utanríkisráðherra Kína.
Alþjóðamál
KARL BLÖNDAL
kbl@mbl.is