Morgunblaðið - 17.10.2013, Blaðsíða 28

28 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. OKTÓBER 2013
Fyrir stuttu voru
birtar niðurstöður
bandarískrar rann-
sóknar um ástand
barna eftir fæðingu í
heimahúsi. Þær nið-
urstöður voru á þann
veg að umtalsvert
fleiri börn væru með
apgar 0* fimm mín-
útum eftir fæðingu í
heimahúsi heldur en á
sjúkrahúsi.
Þessar niðurstöður komu töluvert
á óvart enda ganga þær þvert á
niðurstöður flestra rannsókna sem
hafa sýnt fram á góða útkomu
heimafæðinga. Góð útkoma stemm-
ir við þá tilfinningu sem við ljós-
mæður höfum og óformleg athugun
á útkomu heimafæðinga sl. 10 ár
hérlendis var mjög góð. Öll 645
börnin sem fæddust heima á þessu
tímabili eru komin vel á legg og eru
hress, kát og heilbrigð.
Í kjölfar þessa fóru af stað
nokkrar umræður um öryggi
heimafæðinga og hvort þessa
bandarísku rannsókn mætti heim-
færa á íslenskar aðstæður. Að sjálf-
sögðu ber að skoða niðurstöður
allra rannsókna gaumgæfilega og
strax við skoðun þessarar rann-
sóknar kemur í ljós að hún er mein-
gölluð.
Það sem blasir við er að í rann-
sókninni koma ekki fram upplýs-
ingar um heilsufar móður fyrir
meðgöngu eða á meðgöngu og ekki
kemur fram hvort eða hvar hún
hafi verið í mæðravernd. Það er í
mæðraverndinni sem
hornsteinn að góðri út-
komu fæðinga er lagð-
ur. Þar gefst tækifæri
á að greina mögulegan
vanda og læra að
þekkja konuna og
meta hvort heimafæð-
ing er raunhæfur kost-
ur. Á Íslandi fæðir
engin kona heima
nema að mjög vel at-
huguðu máli, hún þarf
að vera hraust og með-
gangan þarf í alla staði
að vera eðlileg og höf-
um við viðmiðunarleiðbeiningar frá
landlækni til að styðjast við þegar
metið er hvort kona eigi möguleika
á að velja heimafæðingu. Í banda-
rísku rannsókninni kemur ekki
fram hvort nokkurt viðmið sé þegar
kemur að því að velja heimafæð-
ingu, hvort að hvaða kona sem er
geti valið þann kost algjörlega óháð
hennar heilsufari fyrir og á með-
göngunni. Það kemur ekki einu
sinni fram hvort að barn hafi þegar
verið látið í móðurkviði áður en
fæðing hófst og móðir valið þann
kost að fæða andvana barn heima.
Ekki kemur heldur fram mennt-
unarstig né reynsla þeirrar ljós-
móður sem tekur á móti. Við hér á
Íslandi erum svo heppin og búum
svo vel að okkar ljósmæður eru
mjög vel menntaðar konur sem
fylgjast vel með því sem er að ger-
ast í faginu, stéttin er lítil og mjög
auðvelt að ná til allra með allar
upplýsingar um það sem nýjustu
rannsóknir sýna hverju sinni. Auk
þess er á Íslandi löng hefð fyrir
starfi ljósmóður. Ljósmæður hafa
tekið á móti nær öllum Íslendingum
a.m.k. 200 ár aftur í tímann. Í USA
er þessu ekki þannig farið, lang-
flestar fæðingar eru inni á sjúkra-
húsum og í umsjá lækna (sbr. sjón-
varpsþáttinn Private Practice). Lítil
hefð er fyrir starfi ljósmóður í
USA, þær eiga víða erfitt upp-
dráttar og á sumum stöðum er starf
ljósmæðra hálfgerð grasrótarhreyf-
ing sem þær eru að pukrast með
bak við tjöldin.
Einnig er óljóst í rannsókninni
hvert aðgengi er að hjálp og hvaða
samningar eru varðandi flutning á
sjúkrahús ef gangur fæðingar er
ekki eins og vænlegast er. Aftur er-
um við Íslendingar svo heppnir að
samstarf við stofnanir er gott og
engin vandkvæði eru á að flytja
konu á sjúkrahús ef minnsti grunur
vaknar um að ekki sé allt með
felldu. Ljósmæður hika ekki við að
gera það því hver einasta ljósmóðir
hvar sem hún starfar vill fyrst og
fremst góða útkomu fyrir móður og
barn og mun aldrei taka þátt í
neinu sem hún telur ekki öruggt.
Verið er að vinna íslenska rann-
sókn um heimafæðingar og lofa
fyrstu niðurstöður góðu fyrir
heimafæðingar. Það verður spenn-
andi að sjá endanlegar niðurstöður
rannsóknar sem unnin er við þær
aðstæður sem við störfum við, okk-
ar raunveruleika en ekki bandarísk-
an, þó að vissulega fylgjumst við vel
með niðurstöðum erlendra rann-
sókna líka. Segja má að þó að
bandarísku niðurstöðurnar séu ekki
trúverðugar og stangist á við fyrri
rannsóknir þá gefa þær tilefni til
frekari rannsókna en þangað til og í
ljósi góðrar útkomu heimafæðinga á
Íslandi hygg ég að það sé með öllu
óhætt að hraustar konur í eðlilegri
meðgöngu haldi áfram sem fyrr að
hafa heimafæðingu í umsjón ljós-
móður sem valkost.
*(apgar er ákveðinn kvarði frá 0-10 þar
sem 0 er líflaust barn en 10 sprækt barn.
Þetta er metið 1 og 5 mínútum eftir fæð-
ingu barns.)
Er óhætt að fæða
barn í heimahúsi?
Eftir Áslaugu
Valsdóttur » Það verður spenn-
andi að sjá end-
anlegar niðurstöður
rannsóknar sem unnin
er við þær aðstæður
sem við störfum við,
okkar raunveruleika.
Áslaug
Valsdóttir
Höfundur er formaður Ljósmæðra-
félags Íslands.
- með morgunkaffinu
Legugreining
Frí legugreining
Heilsurúm
rafmagnsrúm
Stillanleg
Rúmgott er eini
aðilinn á Íslandi
sem býður upp
á legugreiningu.
20-50%
afsl. af öllum
heilsurúmum
ÞÉR ER BOÐIÐ Í
FRÍA
LEGUGREININGU
Betri svefn - betri heilsa
Smiðjuvegi 2 (við hliðina á Bónus), Kópavogi • sími 544 2121
Opið virka daga frá kl. 10-18 og laugardaga kl. 11-16 • www.rumgott.is
Til eru traustar
heimildir um að
magn koldíoxíðs í
lofti hefur náð því
marki að meðaltals-
hlýnun yfir tvö stig á
heimsvísu fyrir 2100
er óhjákvæmileg.
Gildið, 400 millj-
ónustu hlutar (ppm),
hefur ekki verið
hærra í a.m.k. 400
þúsund ár og hækk-
aði úr 340 ppm (árið 1950) á met-
hraða. Milljarða tonna árleg losun
af mannavöldum og sífellt minni
binding efnisins í landgróðri
vegna skóga- og jarðvegseyðingar
koma við sögu en margt annað að
auki. Losunin eykst enn og ekk-
ert annað í sjónmáli uns sannara
reynist. Um tveir þriðju hlutar
stafa af orkuframleiðslu og þótt
gas eða olía komi í stað kola
eykst útblásturinn vegna hraðrar
efnahagsþróunar. Með þessu er
ljóst að það stefnir í þriggja til
fjögurra stiga hækkun hitastigs á
öldinni. Varnaðarorð vísinda-
manna, stofnana og aðila á borð
við Alþjóðabankann mega sín lít-
ils enn sem komið er.
Áhrif hækkandi hitastigs eru
augljós og koma til með að kosta
svita, tár og hrikalegar fjárhæðir
svo verjast megi ágangi sjávar
(minni hækkun sjávarborðs verð-
ur við Ísland en víðast hvar),
tryggja vatn og fæðu og færa til
fólk og mannvirki. Hvíti varnar-
og endurkastsskjöldur jarðar á
norðurhveli er orðinn hættulega
lítill en það er ávísun á enn hrað-
ari hlýnun. Hér er hvorki um að
ræða óljósar spár eða heimsend-
aþvaður, heldur alvarlegar stað-
reyndir enda farið að hyggja að
dýrum flóðavörnum í Reykjavík
og súrnun hafsins tekin að nálg-
ast þau mörk að kalkberandi líf-
verur, til dæmis þörungar neðst í
fæðukeðjunni, taka að leysast
upp, svo dæmi séu nefnd.
Ófullnægjandi ráðstefna
Í þessu andrúmslofti var haldin
ráðstefnan Arctic Circle í Hörpu,
eins konar stefnumót ólíkra hags-
munaaðila, vísindamanna, stjórn-
málamanna og fjárfesta. Fjöl-
mörg erindi með stuttum
spurningatímum (ekki með mögu-
legum ræðutíma annarra en boðs-
gesta) voru flutt og enn fleiri
spjallfundir smærri hópa fóru
fram. Þar sat aðallega fólk úr ein-
um og sama geira, nema helst í
hópi um málefni Himalaja. Und-
arleg fjarvera Norðmanna (nema
fulltrúa Statoil) og afar lítið áber-
andi viðvera frumbyggja, nema
Grænlendinga, stakk í augu.
Langflestir ræðumenn litu á opn-
un norðurslóða sem sæg tækifæra
án þess að tengja umhverfismál
og umhverfisvernd nýjum nátt-
úrunytjum í stóra samhenginu.
Vissulega lýstu nokkrir vís-
indamenn réttilega hlýnuninni,
hopi hafíss og bráðun jökla, þeir
störfuðu einnig í fáeinum hópum,
og sumir náttúrunýt-
endur minntust á um-
hverfisvernd sem
varnir gegn skipstapa,
olíuleka eða ófullnægj-
andi frágangi við
námurekstur. Hvergi
var opnun norðurslóða
tengd meginorsökum
sömu opnunar og
dregnar ályktanir um
hvernig hlífa verði
náttúruauðlindum sem
eru þess eðlis að
vinnsla og notkun
þeirra eykur vanda alls heimsins.
Allt sem máli virtist skipta var
aukin eftirspurn eftir nátt-
úrurauðæfum. Kosti hún hvað sem
er. En í raun hefur verðmiðinn
einföld og augljós takmörk:
Kostnaðinn við að bregðast við af-
ar víðtækum afleiðingum hlýn-
unarinnar.
Betur má ef duga skal
Í Hörpu var aðallega horft með
blindu auga á það sem ekki hentar
kapphlaupinu um tækifærin sem
vissulega eru mörg og mikilvæg ef
rétt er á haldið. Þetta minnti á
hegðun eða röksemdir bólufólks
áranna fyrir hrun. Sem sagt: Við
fögnum því hvað hlýnun gerir fyr-
ir okkur og bætum í hana þrátt
fyrir að hún bíti okkur í hælana.
Auðvitað getum við ekki hugs-
unarlaust unnið olíu og gas og
notað sífellt meira af kolefniselds-
neyti. Bjargráðin munu skerða
hagvöxt og reyna á ríki, þjóðir,
fyrirtæki, á þig og mig. Helsta
leifturljósið á ráðstefnunni voru
orð um að aðalumsvif á norð-
urslóðum skuli vera á ábyrgð
heimsbyggðarinnar en ekki fimm
strandríkja.
Spyrja mætti þorra ræðumanna
og stýrenda Arctic Circle hvort
þeim þyki snjallt til dæmis að
auka á olíu- og gasvinnslu með
starfsemi á erfiðustu námusvæð-
um heims svo keyra megi fleiri
loftkælingar vegna hlýnunar af
völdum sömu jarðefna? Eða hvort
þeir treysti sér til að nefna efri
mörk þess koldíoxíðsmagns sem
við þolum. Eigum við að velja okk-
ur 500 ppm?
Gagn var að ráðstefnunni sem
stefnumóti ólíkra hópa en í fram-
haldinu verður að skerpa um-
hverfisprófílinn, ræða raunveru-
leikann og fá ólíka hagsmunaaðila
og vísindamenn og frumbyggja til
að ræða beint saman. Þá fyrst
skýrist sýnin á norðrið.
Blinda augað
Eftir Ara Trausta
Guðmundsson
Ari Trausti
Guðmundsson
» Í Hörpu var aðallega
horft með blindu
auga á það sem ekki
hentar kapphlaupinu
um tækifærin sem
vissulega eru mörg og
mikilvæg ef rétt er á
haldið
Höfundur er jarðvísindamaður og rit-
höfundur.
Móttaka aðsendra greina
Morgunblaðið er vettvangur lifandi umræðu í landinu og birtir aðsendar grein-
ar alla útgáfudaga.
Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu greinar eru vinsamlega beðnir að nota
innsendikerfi blaðsins. Kerfið er auðvelt í notkun og tryggir öryggi í sam-
skiptum milli starfsfólks Morgunblaðsins og höfunda. Morgunblaðið birtir
ekki greinar sem einnig eru sendar eru á aðra miðla.
Að senda grein
Kerfið er aðgengilegt undir Morgunblaðslógóinu efst í hægra horni forsíðu
mbl.is. Þegar smellt er á lógóið birtist felligluggi þar sem liðurinn "Senda inn
grein" er valinn.
Í fyrsta skipti sem innsendikerfið er notað þarf notandinn að nýskrá sig inn
í kerfið. Ítarlegar leiðbeiningar fylgja hverju þrepi í skráningarferlinu. Eftir að
viðkomandi hefur skráð sig sem notanda í kerfið nóg að slá inn kennitölu not-
anda og lykilorð til að opna svæðið. Hægt er að senda greinar allan sólar-
hringinn.
Nánari upplýsingar veitir starfsfólk Morgunblaðsins alla virka daga í síma
569-1100 frá kl. 8-18.