Morgunblaðið - 04.09.2014, Blaðsíða 26

BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Fyrir og eftir síðustu aldamót voru
stundaðar tilraunaveiðar á túnfiski
innan íslenskrar lögsögu í umsjón
Hafrannsóknastofnunar í samvinu
við japanska útgerð. Droplaug
Ólafsdóttir líffræðingur var þá
starfsmaður Hafrannsóknastofnun-
ar og rifjar upp að erindi hafi borist
sjávarútvegsráðuneytinu frá jap-
önsku fyrirtæki árið 1995 um leyfi til
að stunda túnfiskveiðar í íslenskri
lögsögu.
Rannsóknir og eftirlit
„Erindið kom mönnum á óvart því
lítið var vitað um fiskinn í íslenskri
lögsögu á þessum tíma,“ segir Drop-
laug. „ Ekki var
orðið við beiðn-
inni en þess í stað
var ákveðið að
ganga til sam-
starfs við Japan-
ana í tilrauna-
veiðum á svæðinu
ári síðar. Haf-
rannsóknastofn-
un fékk leyfi til
tilraunaveiða á
túnfiski og samdi
síðan við japönsku útgerðina um
veiðarnar. Starfsfólk Hafró var um
borð í skipunum, skráði aflann, tók
sýni og hafði eftirlit með veiðunum.
Þegar mest var voru fimm jap-
önsk skip að veiðum innan lögsög-
unnar, en mörg skip aðallega frá
Japan og Kóreu voru fyrir sunnan
landhelgislínuna. Veiðarnar fóru ró-
lega af stað árið 1996, best gekk 1997
og 1998, en upp úr aldamótum fóru
veiðarnar að fjara út og árið 2005
voru þeir aðeins í nokkra daga í lög-
sögunni. Túnfiskurinn fékkst öll árin
á svipuðu svæði djúpt suður af land-
inu eða í Suðurdjúpi, milli Reykja-
neshryggjar og Færeyjahryggjar.“
Tveir stofnar bláuggatúnfisks
Droplaug segir að í Norður-Atl-
antshafi séu tveir stofnar bláugga-
túnfisks, austur og vestur. Austur-
stofninn sé sterkari og hrygni
snemma sumars í Miðjarðarhafi, en
gangi síðan út um Gíbraltarsund og
haldi aðallega norður á bóginn.
Hann geti verið fyrir sunnan Ísland
frá því síðla í ágústmánuði og fram
eftir hausti. Vesturstofninn hrygni í
Mexíkóflóa og gangi síðan upp með
austurströnd Bandaríkjanna og upp
til Kanada. Lína er dregin milli
stofnanna frá syðsta odda Græn-
lands beint til suðurs, en fiskamerk-
ingar hafa þó leitt í ljós einhverja
blöndun milli stofnsvæðanna.
„Megnið af þeim túnfiski sem
finnst í Norðaustur-Atlantshafi
kemur úr Miðjarðarhafinu,“ segir
Droplaug. „Japanar eltu göngurnar
þaðan, norður á bóginn og í átt að ís-
lenskri lögsögu. Þeir vissu því hvað
þeir voru að gera þegar þeir fóru
fram á leyfi til veiða við Ísland.
Norðmenn voru stórtækir
Veiðar á túnfiski á norðlægum
slóðum eru hins vegar vel þekktar.
Norðmenn voru til dæmis stórtækir
í túnfiskveiðum á árunum milli 1940
og 1960. Frá þeim tíma eru hins veg-
ar litlar upplýsingar um túnfisk hér
við land, en mér finnst freistandi að
ætla að þá hafi hann einnig verið í
Suðurdjúpi. Það svæði var hins veg-
ar utan algengrar veiðislóðar á þeim
tíma. Það má nefna að frá 1929 eru
til frásagnir af túnfiskum út af Aust-
fjörðum og 1944 gekk túnfiskur inn í
Ísafjarðardjúp. Einnig eru frásagnir
frá fyrri tíð um að túnfiskur hafi
komið í veiðarfæri eða rekið á land
sem bendir til að göngur inn á ís-
Eltu túnfiskinn
norður til Íslands
 Áhugi Japana kom mönnum á óvart  Hafrannsóknastofnun
samdi við japanska útgerð  Mest voru fimm skip hér að veiðum
Droplaug
Ólafsdóttir
lensk hafsvæði séu ekki alveg nýtil-
komnar,“ segir Droplaug.
Um aldamótin gerðu menn sér
væntingar um að túnfiskur gæti far-
ið að ganga lengra norður á bóginn
með hækkandi sjávarhita. Á sama
tíma voru miklar veiðar í Miðjarðar-
hafi sem kunna að hafa unnið á móti
norðurgöngum, en nú er spurning
hvort túnfiskurinn er að koma eins
og makríllinn fyrir nokkrum árum,“
segir Droplaug.
Enginn makríll var í fæðunni
Túnfiskur og makríll eru skyldar
tegundir og eiga það sameiginlegt að
fara í langar fæðugöngur utan
hrygningartíma á sumrin og haustin.
Túnfiskurinn er hins vegar miklu
stærri. Magasýni úr túnfiski voru
skoðuð í tilraunaveiðunum og var
þar einkum að finna smokkfiska,
geirsíli og aðra djúpsjávarfiska, að
sögn Droplaugar. Engan makríl hafi
verið að finna í fæðunni enda makríll
ekki farinn að ganga til Íslands í
miklum mæli á þeim tíma.
Hugsanlega hefur fæða túnfisks-
ins breyst með auknu magni makríls
á svæðinu en þó gæti mismunandi
göngumynstur tegundanna dregið
út líkum á því. Makríllinn sé fyrr á
ferðinni og á leið út úr lögsögunni
þegar túnfiskurinn nálgist hana.
26 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. SEPTEMBER 2014
erhlutverkþitt að sjá umbókhaldið?- snjallar lausnir
Kynntu þér lausnina á www.navaskrift.is
545 3200 navaskrift.is sala@wise.isGold Enterprise Resource Planning
Silver Independent Software Vendor (ISV)
TM
Borgartún 26, Reykjavík » Hafnarstræti 93-95, Akureyri
sími: 545 3200 » wise@wise.is » www.wise.is
Fullbúin viðskiptalausn í áskrift
- Microsoft Dynamics NAV
Verð frá kr.
pr.mán. án vsk
11.900-
Mánaðarlegt gjald veitir aðgang að einu mest selda bókhaldskerfi
landsins ásamt kostnaði við uppfærslu- og þjónustugjöld,
hýsingu, afritun á gögnum, öryggisvarnir og SQL gagnagrunn.
Breytilegur fjöldi notenda eftir mánuðum sem lágmarkar kostnað.
Kerfinu fylgir rafræn sending reikninga, samskipti við RSK og fleira.
Fjöldi sérlausna í boði fyrir þá sem þurfa aukna virkni.
Vonir eru bundnar við að í ár takist
að ná þeim 25 tonnum, sem úthlutað
var til línuveiða á túnfiski. Veiðarnar
fara vel af stað og hefur Jóhanna
Gísladóttir GK landað 25 fiskum í
Grindavík í tveimur löndunum. Tún-
fiskkvóti Íslendinga hefur ekki náðst
síðustu ár, en það er hagsmunamál
að nýta kvótann.
„Við erum aðilar að alþjóðlegum
samningum og ef við nýtum kvótann
ekki kemur örugglega upp sú spurn-
ing á þeim vettvangi hvort við höfum
veiðireynslu á túnfiski,“ segir Bryn-
hildur Benediktsdóttir, sérfræðing-
ur á sviði auðlindanýtingar í sjávar-
útvegsráðuneytinu.
Ævintýralegt verð
Heildarkvóti á veiðum á bláugga-
túnfiski í Norður-Atlantshafi er
13.400 tonn og koma 0,23% í hlut Ís-
lendinga. Evrópusambandið er með
langmestan kvóta eða tæplega 60%.
Marokkó 9,5%, Japan 8,5% og Túnis
er með tæp 8% kvótans. Fyrir
nokkrum árum var dregið verulega
úr veiðunum vegna versnandi
ástands stofnsins, en veiðarnar gefa
eigi að síður mikil verðmæti því tún-
fiskur er eftirsótt neysluvara víða
um heim og seldur dýrum dómum á
fiskmörkuðum. Ævintýralegt verð
hefur t.d. fengist fyrir bestu vöruna í
Japan.
Íslendingar mega í ár veiða rúm
30 tonn og var 25 tonnum úthlutað
til Jóhönnu Gísladóttur sem er í eigu
Vísis hf. í Grindavík. Fimm tonn af
kvóta Íslendinga voru tekin til hliðar
vegna meðafla og til að veiða túnfisk
á sjóstöng. Þær veiðar voru fyrst í
boði í fyrrasumar, en möguleikinn
hefur ekki enn verið nýttur. Ef allt
gengur að óskum á vertíðinni í haust
og 25 tonn nást í línuveiðunum gætu
skipverjar á Jóhönnu landað um 140
fiskum í haust miðað við að hver
fiskur sé að meðaltali 180 kíló að
þyngd upp úr sjó.
Krafa um stærð veiðiskips
Í sumar var ákveðið að gera
ákveðnar kröfur um stærð skipa við
túnfiskveiðar. Einkum vegna þess
að sækja þarf langt suður fyrir land
og þegar kemur fram á haustið er
allra veðra von. Aðeins Vísir hf. í
Grindavík sótti um leyfi fyrir Jó-
hönnu Gísladóttur þegar endur-
úthlutun var auglýst. Tvö síðustu
haust hafa veiðar skilað litlum ár-
angri og er t.d. talið að haustið 2012
hafi of seint verið haldið til veiða.
Áður virtist lítill áhugi á veiðunum.
Að sögn Brynhildar hafa Íslend-
ingar haft sömu hlutfallstölu í út-
hlutuðum túnfiskkvóta frá 2001 er
Ísland gerðist aðili að Atlantshafs-
túnfiskveiðiráðinu (ICCAT). Það
sinnir verndun og veiðiráðgjöf á tún-
fiski og skyldum fisktegundum í Atl-
antshafi og aðlægum höfum. Veiði-
ráðgjöf er væntanleg í nóvember og
í kjölfarið er von á ákvörðun um afla-
mark fyrir næsta ár, en viðræður um
kvóta fara fram á fjögurra ára fresti.
Heldur að braggast
Norðaustur-Atlantshafs bláugga-
túnfiskur, sem fengist hefur suður af
Íslandi, hefur lengi átt erfitt upp-
dráttar, en nú eru vísbendingar um
að stofninn sé heldur að ná sér á
strik.
Kvótasetning var um tíma um-
fram ráðgjöf og afli auk þess meiri
en aflamarkið. Síðustu ár hefur
breyting orðið á, nú er farið eftir
ráðgjöfinni og eftirlit með veiðunum
hefur aukist.
Kvóti Íslend-
inga hefur
ekki náðst
 Heildarkvóti í N-Atlantshafi 13.400
tonn  Hlutur Íslands 30 t. eða 0,23%
Ljósmynd/Optimus margmiðlun/Sölvi
Túnfiskur Mikil áhersla er lögð á
kælingu og vandaða meðferð aflans.
» Árið 1997 veiddu þrjú japönsk skip samtals 1.577 fiska innan lögsögu.
» 1998 voru fimm japönsk túnfiskveiðiskip að veiðum við Ísland frá því í
byrjun ágúst til 5. nóv. og veiddust 2.259 fiskar á 385 sóknardögum.
» 741 fiskur veiddist 1999, 671 árið 2000, 107 2001 og 324 árið 2002.
Túnfiskveiðar Hafrannsóknastofnunar
1997-2005, unnar í samvinnu við Japani
140
120
100
80
60
40
20
0
1.400
1.200
1.000
800
600
400
200
0
1997 20011999 20031998 20022000 2004 2005
H
ei
ld
ar
þy
ng
d
afl
a
(t
on
n)
M
eð
al
þy
ng
d
afl
a/
lö
gn
(k
g)
Heildarþyngd, tonn (vinstri ás) Meðalþyngd á lögn, kg (hægri ás)