Stígandi - 01.04.1944, Blaðsíða 18

96
,ÍSLANDS ÞÚSUND ÁR'
STÍGANDI
við litla sæmd. Eftir það kom hann naumast nokkru valdi við
og naut lítt vitsmuna sinna og fyrri vinsælda.
Þegar hann andaðist, var hann blindur orðinn og örvasa og
hafði setið mörg ár í skugganum.
Þannig lauk ævi Víga-Glúms, mannsins, sem var afrenndur
að öllu atgervi og sagan segir, að hafi í tuttugu vetur verið mest-
ur höfðingi í Eyjafirði og aðra tuttugu svo, að engir hafi verið
meir en til jafns við hann.
Saga Víga-Glúms er saga manns, sem er borinn til auðs og
ríkis og alinn upp til mikils sjálfræðis, manns, sem fer ungur
utan og aflað sér þar f jár og frama með því að leysa stórvirki af
höndum, kemur út til íslands aftur í víkingshug, situr að óðali
sínu með rausn og myndugleika, vex ótt að auðæfum og met-
orðum, sækir hvert mál með ofurkappi hins sterka manns, neytir
valds, hvenær sem er, og vopna, hvenær sem mótstaða er fyrir.
Mynd hans er mynd vígreifs víkings með brugðinn brand og
blóði drifin klæði, — en við hlið hans birtist önnur og bjartari
mynd, — friðargyðjan í hvítum klæðum, hin prúða kona, sem
sýnir í verki, að hún ann lífinu í hvers brjósti, sem það hreyfir
sér og virðir því tilfinningar og rétt annarra manna „úr hvárra
liði, sem þeir eru“. Mynd slíkrar konu stendur ófölnuð, löngu
eftir að víkingurinn er fallinn, því að hún hefir borið aðalsmerki
kærleika og friðar fram til sigurs yfir ójöfnuði og vopnavaldi
hans.
Ég minntist þess í upphafi, að íslenzk skáld hefðu ekki gert
sér far um að heiðra minningu Halldóru Gunnsteinsdóttur.
Guðmundur Friðjónsson lét hana þó ekki liggja óbætta hjá
garði, er hann reit sína afburðasnjöllu grein — „Konur í iorn-
öld“, heldur minntist hann virðulega athafnar hennar á orr-
ustuvellinum á Hrísateigi. En sú athöfn mátti teljast einsdæmi
á þeirri tíð, er var háð siðalögmálinu, að gjalda „auga fyrir auga
og tönn fyrir tönn.“
Þá þótti enginn sæmdarauki að liðsinna óvinum sínum, að
fyrirgefa mótgerðir og bera ósigur í hljóði.
íslendingasögurnar leiða þó fram á sjónarsviðið menn, sem
voru þess megnugir að fara með auð og völd í mildum friði —
og þó með fullri sæmd. Þessir menn hlýddu fremur rödd hjarta
síns en siðalögmáli samtíðarinnar — voru mannvinir inn að