Stígandi - 01.04.1944, Page 26

104
NOKKUR ORÐ UM SKÁLDSKAP
STÍGANDI
sér. Á þeim vettvangi verður fenginn traustur grunnur í hvaða
starfi sem er og ekki sízt skáldskapnum. Á hinn bóginn sýnir
margföld reynsla, að mennirnir eru hneigðir til að fela ýmislegt
í fari sínu. I skáldskap og einkum skáldsagnagerð þykir því oft
tiltækilegra að hafa aðra en sjálfa sig að skáldsagnarefni; „ætla
menn af sjálfum sér“, að sumu leyti, þar sem raunveruleiki er
ekki staðfestanlegur, og nota stuðning af ímyndunarafli og get-
gátum að öðru leyti. En þá er komið að því, að „dæma sjálfan
sig“, skyggni sína, nærfærni o. fl. — og stundum án þess að ætla
það. Að sem flestu athuguðu ætti sjálfsþekking og sjálfslýsing,
sem framkvæmd er af hreinskilni, að komast næst sannleika í
skáldskap. Og gerir það vafalaust á sumum sviðum.
Orðið list er haft um margt og kemur víða við. En þegar um
listamennsku er talað, er það venjulegast tengt við myndlist (og
systur hennar byggingarlistina), tónlist, orðlist og leiklist. Og
sú list, er lengst hefir geymzt handan úr forneskju, er myndlist-
in — eins og áður er tekið fram. En líklega stafar það einkum
af því, að hún er tengd, fremur en aðrar listir, við efni, sem
geymslu þolir. — Allur skáldskapur grundvallast aðallega á
skilningarvitund mannsins og einkum sjón, heyrn og tilfinn-
ingu. Og eftir mismunandi styrkleika skilningarvitanna fer það,
að miklu leyti, hvernig matið verður á framleiðslunni — og af
beggja hálfu framleiðenda og viðtakenda. Einum er það mest
virði, sem augað sér; öðrum leiðsla og hrifni fagurra tóna. Ein-
um vitsmunaleiftur efnismikilla orða. Og enn öðrum óteljandi
blæbrigði tilfinningalífsins; þar á meðal samúð og andúð o. s.
frv. En sú list, sern yfirgripsmest er, er orðlistin. Hún er sú list,
er lengst hefir komizt í því að fela allar listir aðrar í fangi sínu.
í íslenzkri orðlist mun bera einna mest á augans list, mynd-
listinni. Og einkum á fyrri ævistigum skáldanna. Þetta er t. d.
mjög ljóst um Einar skáld Benediktsson. Mér er enn í ljósu
minni mynd — lýsing í óbundnu máli — í blaði hans Dagskrá
frá gamalli tíð, sem ég hefi aldrei lesið síðan, af enskum veiði-
manna með laxastöng, hreyfingum hans og öllu atferli. Og líkt
má segja að háttað sé um kvæðið Skútahraun og margt fleira.
Með vaxandi aldri og þroska verða vegir hans víðtækari og
einkum öldur tilfinningalífsins. Áhrif frá tónlistinni vaxa og
koma fram á mjög sérkennilegan hátt. Kvæði hans „Stefja-
hreimur" virðist hafa átt að vera lofsöngur til tónlistarinnar