Stígandi - 01.01.1949, Blaðsíða 25

út seinna, en þó einnig synir margra elclri landnámsmanna, þá
gat venjan samt verið svo römm, að niðurstaðan var lík.
I hinum Norðurlöndunum hefir mönnum víða verið heimilt
að ryðja og rækta land í almenningum og auðnum og eiga það
þá, en þó aðeinskinnan þröngra takmarka. Á liinn bóginn hefir
llest landeign hjá Germönum að nokkru leyti verið frekar afnota-
réttindi en frjálst umráð. Hvort tveggja mátti laga hér eftir að-
stöðum nýnumna landsins og snúa því þannig, að sá, sem Iiag-
nýtti ekki landið, sem hann átti, liat'ði fyrirgert því, en að hins
vegar sá, sem tók að liagnýta slíkt land, mátti eiga það, en þó vita-
skuld ekki meira en svo, að hann gat hagnýtt það.
En hvernig sem þetta liefir farið, þá var nrikið komið undir
því, hvernig þeir tóku því, sem áttu stóru landnámin. Ef þeir
hefðu átt bæði afl og vilja til þess að verja land sitt fyrir búsetn-
ingu annarra manna, þá hefði það stoðað lítið að dæma þá frá
landi þeirra, enda er tvísýnt, hvort þá hefði náðst það samþykki,
sem til slíks samnings eða slíkrar higgjafar þurfti, því að stór-
bokkarnir hafa þar einafrt ráðið mestu.
Að öllum líkindum hafa þó eigendur flestra stórra landnáma
þegar á seinni hluta landnámsaldar varla átt bolmagn til þess að
spyrna á móti kröfum almennings, að minnsta kosti ekki svo mik*
ið, sem svaraði stærð þess lands, sem þeir höfðu eignað sér, og þeir
munu auk þess ekki hafa hirt mikið um það að halda eignarrétt-
inum í þeim lilutunr landnáms síns, sem lágu þá ennþá óbyggðir.
Meðal rótanna íil mannaforráða á söguöld virðist óvíða vera
mikil landeign.Hvorki afkomendur Ingólfs Arnarsonar né Helga
liins magra hafa haldið yfirráðum yfir öllu landnámi þeirra né
heldur mesta hluta þess- Það er langt frá því. Um niðja Ingólfs er
lítið kunnugt, og við vitum ekki, hvað lengi þeir áttu Reykjar-
vík. Þeir virðast liafa notið mikilla metorða, þeir áttu hlut í
stofnun Kjalarnesþings, en héraðsstjórn þeirra, eða Ingólfs sjálfs,
var ekki meiri en svo, að Hrolleifur Einarsson, einn þeirra manna,
sem numið liöfðu land í landnámi Ingólfs án leyfis lians, gat
kúgað Eyvind, frænda og fóstra Steinunnar hinnar gömlu, til
landaskipta við sig. Eyvindur bjó á Vatnsleysuströnd í landinu,
sem Ingólfur hafði gefið Steinunni frændkonu sinni, og hefði
sakir þess átt að vera skjólstæðingur hans.
Um afkomendur Helga hins magra og afdrif þeirra eru tit betri
heimildir. Þar hefir farið svo. að um aldamótin 1000 virðist
STÍGANDI 23