Stígandi - 01.01.1949, Blaðsíða 64

bakur, og cr nafn fclagsins valið til þess
að minna á uppruna Hagalins, eftir
því sem honum segist frá í formála fyrir
I. bindi ritsafnsins. En sá Kaldbakur,
sem félagið er heitið eftir, er milli Arn-
arfjarðar og Dýrafjarðar og „rís hæst
allra fjalla á Vestfjörðum, og þá er sjó-
menn eru að veiðum á dýpstu miðum út
af fjörðunum, sést hann stundum einn
allra hnjúka hins hrikalega hálendis
þessa landshluta, sem hefir ekki aðeins
alið og mótað mig einan minnar ættar,
heldur og forfeður mína og formæður
langt afttir í aldir," að því cr Hagalín
segir.
Hagalín segir í formála þessum: „Út-
gáftifélagið hefir ákveðið það fyrirkomu-
lag á útgáfunni, sem mér er bezt að
skapi." Er hún hin smekklegasta að
prentun, pappír og bandi, og prófarka-
lestur góður. En erfitt er að gera sér
grein fvrir, hvaða skipun á að hafa um
röð ritanna, neina helzt, að sú regla eigi
að gilda að hafa um það enga reglu.
í fyrsta bindi ritsafnsins er, auk for-
mála, er Hagalín ritar sjálfur, ra'ða, er
hann flutti á listamannaþingi 1942, og
15 smásögur, ritaðar 1943—1947, sumar
áður prentaðar í blöðum og tímaritum,
aðrar prentaðar hér í fyrsta sinn. Þetta
bindi ritsafnsins kallast Gestagangur og
á líklega að tákna það, að söguefnin hafi
komið aðvífandi úr ýmsum stöðum. Þó
eru sutnar þessar sögur raunar minning-
ar höfundarins sjálfs, misjafnlega mikið
færðar í skáldlegan hjúp (Friiken Bakke,
llrcnnið þið vitar, Svipvindur, og a. m.
k. að cinhverju leyti Jólagjafir barn-
anna o. fl.). En telja má liklega, að beztu
söguefnin, eða þatt, er höfundinum varð
niest úr, hafi kontið aðvífandi inn í hug
hans: Strandið á heiðinni, Staddur á
Lágeyri, Fornar dyggðir, Drengskapur,
Snúran, Eordæmi, Undarleg er mann-
eskjan, Olltt breyta þeir. Sumar þessar
stigttr ertt nteðal beztu smásagna Hága-
líns, en engin þeirra sýnir þó nýja ltlið
á rithöfundarhæfileikum hans.
í tiðru bindi er fyrst löng ritgerð eftir
Stefán prófessor Einarsson: Guðmundur
Gfslason Hagalín fimmtugur. Er það
mjög greinargott yfirlit yfir æviferil og
rithöfundarferil Hagalíns, ritað af kunn-
tigleik og samúð, enda hefir Hagalín
sjálfur lagt til mikið af heimildunum.
Þessa ritgerð ættu allir þeir, er unna ís-
lenzkum bókmenntttm, að lesa, hvert
setn er viðhorf þeirra til Hagalíns sem
skálds, því að úr mörgu greiðir hún til
skilnings og sumu ágætlega. Verið getur
að vfsu, að einhverjum þyki ekki til
bragðbætis sums staðar, hve þykkt er
smurt lofið. en skafi þeir það þá ofan
af, því að þá er góðttr matur eftir.
Eftir þessari ritgerð, sem er 140 bls.,
fara þrjár hinna eldri sagna Hagalíns.
Vestan úr Fjprðum (lokið 1924), Veðttr
öll válynd (rituð 1925) og Kristrún í
Hamravík (lokið 1933). Þessar sögttr eru
hér í réttri aldursröð sín á milli, en á
milli þeirra ritaði Hagalín aðrar sögttr,
sem eflaust eiga að koma í síðari bind-
ttnum. Vestan úr fjörðttm cr fyrsta langa
sagan, er Hagalín birti. Hann mttn hafa
ætlað að rita framhald þeirrar sögu, en
horfið frá því, e. t. v. vegna þess að hon-
iim hefir fundizt sagan misheppnuð það
sem komið var, og hefir það þá verið rétt
á litið. \'eðttr öll válynd ber helzt að
skoða sem nokkttð langa smásögu (no-
vellette). Það er ein af allra beztu sögum
Hagalíns, lýsing á þögulu og stórbrotnu
fólki í grimmúðugu ttmhverfi, römm,
sérstæð og eftirminnileg. Kristrún í
Hamravík er of kunn til þess að um
þurfi að ra'ða.
Rit séra Jónasar Jónssonar
frá Hrafnagili.
I. Sahamálasögur. II. ]nn lialti og
fleiri sögur. Útgáfa Jónasar og
Halldórs Rafnar.
Séra Jónas Jónasson á Hrafnagili var
um eitt skeið einhver umdeildasti rit-
höfundur þjóðarinnar og þótti þeim, er
62 STÍGANDI