Fréttablaðið - 12.04.2014, Qupperneq 16

12. apríl 2014 LAUGARDAGURSKOÐUN
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRI: Andri Ólafsson andri@frettabladid.is RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Álfrún Pálsdóttir alfrun@frettabladid.is VIÐSKIPTI: Fanney Birna Jónsdóttir fanney@frettabladid.is MENNING: Friðrika Benónýsdóttir fridrikab@frettabladid.is
DÆGURMÁL: Lilja Katrín Gunnarsdóttir liljakatrin@frettabladid.is VÍSIR: Kolbeinn Tumi Daðason, kolbeinntumi@365.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is ÚTLITSHÖNNUN: Silja Ástþórsdóttir siljaa@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRAR: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is, Mikael Torfason mikael@frettabladid.is Fréttablaðið kemur út í 90.000
eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á
landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Skýrsla Alþjóðamálastofn-unar Háskóla Íslands um stöðu aðildarviðræðna við Evrópusambandið, sem
kom út í vikunni, og skýrsla Hag-
fræðistofnunar mynda saman
mikilvægan þekkingargrunn
fyrir upplýsta umræðu. Spurn-
ingin er: Hvaða ályktanir má svo
draga af þessum skýrslum?
Með ýtrustu hófsemi má orða
niðurstöðuna á þann veg að engin
rök hafi komið fram sem mæla
með því að slíta viðræðunum
eða gera hlé á þeim. Í raun verð-
ur þó ekki önnur ályktun dregin
af nýju skýrslunni en sú að það
sé beinlínis andstætt íslenskum
hagsmunum að láta ekki reyna á
samninga.
Pólitísku
áhrifin eru þau
að hófsamasta
túlkunin kippir
öllum stoðum
undan viðræðu-
slitatillögu
utanríkisráð-
herra.
Efnislega niðurstaðan er sú
að engin vissa er fyrir því að
við fáum sérlausnir í nægjan-
lega ríkum mæli vegna einstakra
hagsmuna eins og fiskveiða. En
líkurnar eru það miklar að annað
er óverjandi en ljúka verkinu.
Með öðrum orðum er þeirri kenn-
ingu hafnað með skýrum rökum
að Íslendingar geti sagt sér það
fyrir fram að tilgangslaust sé að
halda áfram.
Aftur á móti gefur skýrslan
ekki svar við þeirri spurningu
hvort aðild verði á endanum hag-
stæð þegar heildaráhrifin á öllum
sviðum samfélagsins eru metin.
Á kynningarfundi sögðu höfundar
að ályktanir af því tagi væri ekki
unnt að draga fyrr en samnings-
niðurstaðan liggur fyrir. Erfitt er
að andmæla því.
Skýrslurnar geyma einfaldlega
fullnægjandi upplýsingar til þess
að svara megi spurningunni hvort
skynsamlegra sé að ljúka viðræð-
unum eða slíta þeim. Á þessu stigi
er óþarfi að deila um annað.
Andstætt íslenskum hagsmunum að slíta
Skýrslurnar marka tímamót. Eftir útkomu þeirra er erf-iðara að taka afstöðu með
hleypidóma eina að vopni. Með
þeim er leitt í ljós að sú ákvörðun
utanríkisráðherra að slíta viðræð-
unum var ekki byggð á athugun
eða fræðilegu mati á hagsmunum
Íslands. Og að baki henni bjó held-
ur ekki könnun á möguleikunum
til að fá sérstöðu landsins viður-
kennda á tilteknum sviðum.
Ályktunartillaga utanríkisráð-
herra um viðræðuslit virðist fyrst
og fremst vera reist á hleypidóm-
um. Lítill málefnalegur grundvöll-
ur hefur verið kynntur til sögunn-
ar.
Margir hafa velt fyrir sér hvers
vegna utanríkisráðherra lagði
ofurkapp á að knýja fram sam-
þykki Alþingis fyrir viðræðuslit-
um áður en umræðu um skýrslu
Hagfræðistofnunar lyki og áður
en skýrsla Alþjóðastofnunar birt-
ist. Þegar báðar þessar skýrslur
eru komnar út blasir svarið við.
Tillagan stóðst einfaldlega ekki
þá fræðilegu úttekt á stöðu aðild-
arviðræðnanna sem nú liggur
fyrir. Ráðherrann hefur verið
búinn að átta sig á þessu.
Um leið er ljóst hvers vegna
utanríkisráðherra hafnaði sam-
starfi við samtök launafólks og
atvinnufyrirtækja um heild-
stæða skýrslu. Hann hefur gert
sér fulla grein fyrir því að sú
ákvörðun, sem búið var að taka
fyrir fram, þyldi ekki jafn djúpt
og víðtækt mat á stöðunni og nú
liggur fyrir.
Þegar þjóðin reis upp gegn
tillögunni um viðræðuslit, með
hætti sem á sér fáar hliðstæður í
stjórnmálasögunni, viðurkenndi
utanríkisráðherra að óðagotið við
framlagningu hennar hefði verið
mistök. En nú þegar þrengt hefur
verið að hleypidómunum sem til-
lagan byggist á bregst hann við
með því að segja að viðurkenn-
ing á mistökum breyti engu um
efnislega afstöðu hans eða áform.
Þrengt að hleypidómunum
Pólitíska klípan er þessi: Utan-ríkisráðherra segir að mis-tökin við framlagningu til-
lögunnar hafi legið í því að hann
gerði sér ekki grein fyrir viðbrögð-
um almennings. Mikill meirihluti
þjóðarinnar hefur lýst því í könn-
unum að hann vilji ljúka viðræðun-
um. Ríflega fimmtíu þúsund kjós-
endur hafa auk þess skrifað undir
áskorun um að fá að greiða atkvæði
um framhaldið eins og lofað var í
kosningabaráttunni.
Viðbrögð almennings höfðu þau
áhrif að utanríkisráðherra ákvað að
hægja á framgangi málsins. Óhjá-
kvæmilegt var að utanríkisnefnd
fengi að fjalla um skýrslu Alþjóða-
málastofnunar. En klukkan gengur
eigi að síður á utanríkisráðherra
eins og þá sem tefla skák. Hann
þarf að sýna hvernig hann ætlar að
losa sjálfan sig og þjóðina úr klíp-
unni.
Það er erfitt að leika úr skák eftir
að hafa fengið á sig gaffal. Ráð-
herrann er því ekki í öfundsverðri
stöðu. Ósanngjarnt væri að gefa
honum ekki rýmri tíma en þekkist
í hraðskák þó að hann hafi sjálfur
opnað skákina með þeim tímamörk-
um. Það eru miklir þjóðarhagsmun-
ir í húfi og því réttmætt að ráð-
herrann fái bæði dymbilvikuna og
páskavikuna til að hugsa næsta leik.
Fyrstu viðbrögð aðildarandstæð-
inga við skýrslu Alþjóðamálastofn-
unar hafa verið fremur nöldursleg.
En það er ekki kostur fyrir ráð-
herrann að standa upp frá skákinni
og sífra. Á honum hvílir sú ábyrgð
að leika úr stöðunni.
Klukkan gengur á utanríkisráðherra
Aðalsafnaðarfundur
Háteigssafnaðar
Aðalsafnaðarfundur Háteigssafnaðar
verður haldinn sunnudaginn 27. apríl
að lokinni messu klukkan 12:00.
Dagskrá:
Skýrsla sóknarnefndar
Ársreikningar lagðir fram
Önnur mál
Sóknarnefnd Háteigskirkju
R
annsóknarnefnd Alþingis, sem skilað hefur skýrslu um
fall sparisjóðanna, er varkárari í ályktunum sínum og
yfirlýsingum en fyrri rannsóknarnefndir. Af skýrslu
hennar má þó ráða að víða var pottur brotinn í starf-
semi sparisjóðanna fyrir hrun.
Stjórnendur og stofnfjáreigendur sjóðanna misstu sjónar á
upphaflegum samfélagslegum markmiðum þeirra og vildu vera
með í leiknum sem stóru strákarnir í viðskiptabönkunum léku.
Margt fór á sömu leið og í bönkunum; stjórnendur fengu ofur-
laun, útlánastefnan varð áhættusæknari og græðgin virðist hafa
náð tökum á mörgum.
Rannsóknarnefndin telur
þannig að lög hafi verið brotin
með of háum arðgreiðslum
sparisjóðanna; jafnvel hafi verið
greitt meira út en sem nam
hagnaði viðkomandi rekstrar-
árs. Þannig hafi beinlínis verið
gengið á varasjóðinn. Spari-
sjóðirnir hafi spilað á reglurnar með því að hækka stofnfé í lok
árs, sem hafi ekki dregið úr arðsemi, en gefið háa arðgreiðslu til
stofnfjáreigendanna.
„Enginn hafði að lögum eftirlitsskyldu með arðgreiðslum
sparisjóðanna. Þegar yfirverðsvæntingar og arðsvonir stofnfjár-
eigenda voru komnar í algleyming var ugglaust erfitt að standa
gegn kröfum þeirra um háan arð,“ segir í skýrslunni. Þetta er
alveg prýðilegt dæmi um að eigendur og stjórnendur sparisjóð-
anna voru dottnir úr sambandi við upphaflegt hlutverk þeirra.
Í ýmsum tilvikum kann að hafa verið um refsiverða háttsemi
að ræða í starfsemi sparisjóðanna; þannig tilkynnti nefndin 21
mál til saksóknara, sem sum hver hafa ekki ratað á hans borð
áður.
Fall sparisjóðanna hefur þegar kostað skattgreiðendur um 30
milljarða króna og gæti átt eftir að kosta allt að 300 milljörðum.
Í skýrslu rannsóknarnefndarinnar er lýst fálmkenndri viðleitni
stjórnvalda eftir hrun til að bjarga sparisjóðunum. Sumar þeirra
ákvarðana, eins og um dýra endurreisn Sparisjóðsins í Keflavík,
má draga mjög í efa að hafi verið réttar.
Þegar sparisjóðaskýrslan var rædd á Alþingi í gær kom fram
það sjónarmið, bæði af hálfu stjórnar og stjórnarandstöðu, að það
gengi ekki að sparisjóðirnir gætu ekki starfað sjálfstætt og án
hjálpar frá ríkinu. Illugi Gunnarsson, staðgengill fjármálaráð-
herra í umræðunni, benti á að ættu sparisjóðirnir að fá að taka
við innlánum frá almenningi yrðu þeir að lúta sama regluverki
og aðrar fjármálastofnanir. Af samkeppnisástæðum og reglum
um ríkisaðstoð, sem Ísland er bundið af, gengi heldur ekki að þeir
nytu fyrirgreiðslu sem aðrar fjármálastofnanir gerðu ekki.
Alþingi verður að nýta vel þá fjárfestingu sem liggur í skýrslu
rannsóknarnefndarinnar og skoða framtíð sparisjóðanna frá
öllum hliðum. Hugsanlega verðum við að horfast í augu við að
mistökin sem gerð voru upp úr síðustu aldamótum í rekstri
sparisjóðanna hafi einfaldlega gengið af merkilegri hreyfingu og
farsælli sögu dauðri. Þá er eftir það verkefni að skoða hvernig ná
megi markmiðum sparisjóðanna með öðrum hætti.
Græðgin náði yfirhöndinni í sparisjóðunum:
Eiga sparisjóðirnir
sér framtíð?
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is