Læknablaðið - 15.11.2000, Blaðsíða 18

FRÆÐIGREINAR / LYFLÆKNINGAR
r
setningu, kynjaskiptingu, hlutfall þeirra sem höfðu
skjaldkirtilspróf utan viðmiðunarmarka, tíðni og
dreifingu grunnsjúkdóma, fjölda tilfella er komu inn í
rannsóknina hvert ár og hvort gáttatif var viðvarandi
eða í köstum.
Skjaldkirtilsstarfsemi: Fullnægjandi upplýsingar
um niðurstöður úr skjaldkirtilsprófum fengust hjá
meirihluta sjúklinganna (81%). Skortur á upp-
lýsingum um niðurstöður skjaldkirtilsprófa var
eins og vænta mátti mun algengari í afturskyggna
hluta rannsóknarinnar.
Erlendar rannsóknir hafa gefið mismunandi
upplýsingar um tengsl skjaldkirtilssjúkdóms og
gáttatifs. Þessar rannsóknir hafa ýmist stuðst við
mælingar á T4 eingöngu eða notast við ný og mun
næmari próf á skjaldstýrihormóni. Rannsókn sem
byggði á niðurstöðum T4 mælinga sýndi fram á að
ofstarfsemi í skjaldkirtli væri algeng hjá konum
sem dvöldu á stofnunum og voru með gáttatif (12).
Önnur rannsókn kemst að þeirri niðurstöðu að
skjaldkirtilssjúkdómur sé sexfalt algengari meðal
aldraðra einstaklinga með gáttatif en þeirra sem
ekki hafa sjúkdóminn (6). í langtíma framskyggnri
rannsókn reyndist hins vegar ekki unnt að sýna
fram á tengsl milli gáttatifs og skjaldkirtilssjúk-
dóms (5). í okkar rannsókn var enginn sjúkling-
anna með ofstarfsemi í skjaldkirtli og er það í
samræmi við niðurstöður erlendrar rannsóknar
sem studdist við mælingar með næmu skjald-
stýrihormóns- (TSH-) prófi og náði til karlmanna
á hjúkrunarheimili (13).
Skjaldkirtilspróf voru óeðlileg hjá 17,8%
sjúklinganna, en algengast var að um ósértækar
breytingar væri að ræða sem ekki benda til
sérstaks sjúkdóms í skjaldkirtli. Þetta er í samræmi
við niðurstöður nýlegrar rannsóknar á gagnsemi
þess að mæla skjaldstýrihormón í nýgreindu
gáttatifi. I þeirri rannsókn reyndist algengt að
skjaldstýrihormón væri utan viðmiðunarmarka en
sjaldgæft að um raunverulegan sjúkdóm í
skjaldkirtli væri að ræða (11). í annarri nýlegri
rannsókn, sem að hluta til byggir á niðurstöðum
mælinga á skjaldkirtilshormónum aldraðra Islend-
inga, reyndust 19% íslensku einstaklinganna hafa
skjaldstýrihormón utan viðmiðunarmarka í
handahófssýni (14). Algengasta truflunin á
Tafla IV. Tíöni grunnsjúkdóma hjá rannsóknarhópnum í heild og eftir kynjaskiptingu. Marktæki miðaö viö p-gildi <0,05.
Karlar % Konur % p-gildi Basði kynin %
Kransæðasjúkdómur 30,3 20,6 0,12 26,3
Háþrýstingur 37,4 57,4 0,005 45,5
Lokusjúkdómur 15,2 17,6 0,65 16,2
Hjartavöðvasjúkdómur 8,1 1,5 0,03 5,4
Langvinnur lungnasjúkdómur 7,1 11,8 0,26 9,0
Aðrir sjúkdómar 16,2 5,9 0,02 12,0
Enginn grunnsjúkdómur 21,2 16,2 0,36 19,2
skjaldkirtilsprófum þessara einstaklinga, líkt og
hjá sjúklingum okkar, var einangruð hækkun á
skjaldstýrihormóni. Ekki er getið um takt
hjartsláttar þessara einstaklinga en ástæða
breytinganna talin geta skýrst af mikilli
joðinntöku íslendinga. Af þessum tölum má
álykta að tíðni óeðlilegra skjaldkirtilsprófa hjá
sjúklingum sem leggjast inn á lyflækningadeild og
hafa gáttatif sé ekki frábrugðin því sem gerist hjá
einstaklingum á sambærilegum aldri í þjóðfélag-
inu hverju sinni. Hjá sjö einstaklingum í okkar
sjúklingahópi (29,2%) var um eingangraða
lækkun á skjaldstýrihormóni að ræða. I Framing-
ham rannsókninni var athugað hvort lækkun á
skjaldstýrihormóni feli í sér framtíðaráhættu á
gáttatifi eða sjúkdómi í skjaldkirtli. í þeirri
rannsókn var eldri einstaklingum með einangraða
lækkun á skjaldstýrihormóni (<0,1 mU/L) en ekki
gáttatif fylgt eftir í 10 ár. Kom í ljós að þessir
einstaklingar hafa þrefalda áhættu að fá gáttatif í
samanburði við þá einstaklinga sem höfðu
skjaldstýrihormón innan viðmiðunarmarka við
upphaf rannsóknartímans. Athygli vekur þó að
einungis tveir af 13 þeirra sem fengu gáttatif á
eftirlitstímanum þróuðu með sér ofstarfsemi í
skjaldkirtli (15). í rannsókn okkar reyndust tveir
sjúklingar hafa vanstarfsemi í skjaldkirtli, annar
þeirra hafði haft ofvirkan skjaldkirtil og fengið
meðferð með geislajoði. Bráð og langvinn veikindi
geta leitt til truflana á skjaldkirtilsprófum. Er hér
einkum um að ræða lækkun á T3 og/eða T4, en
áhrif á skjaldstýrihormóna eru lítil og eru þau
algengust í endurbata sjúklinga eftir bráð veikindi
(16). Mörg lyf geta einnig haft áhrif á niðurstöður
mælinga á skjaldkirtilshormónum, ýmist með
truflun á dreifingu eða niðurbroti þeirra eða með
áhrifum á losun skjaldstýrihormóns. Sykursterar
og dópamín hafa bælandi áhrif á losun
skjaldstýrihormón en fúrósemíð og salísýlöt hafa
áhrif á dreifingu skjaldkirtilshormóna í blóði (16).
Amíódarón (Cordarone®) sem er talsvert notað
við gáttatifi hefur hins vegar margvísleg áhrif á
starfsemi skjaldkirtilsins. Einn af þeim 24
sjúklingum sem höfðu skjaldkirtilspróf utan
viðmiðunarmarka hafði tekið amíódarón í
skamman tíma en 11 aðrir sjúklingar notuðu lyfið
að staðaldri. Sú staðreynd að konur eru í miklum
meirihluta þeirra sjúklinga sem hafa brengluð
skjaldkirtilspróf gæti skýrst af því að
skjaldkirtilssjúkdómar eru mun algengari hjá
konum en körlum, þar með talin einangruð
hækkun á skjaldstýrihormóni (subclinical hypo-
thyroidism) sem var algengasta brenglunin á
skjaldkirtilsprófum í þessari rannsókn. Athygli
vekur að enginn okkar sjúklinga hafði ofstarfsemi
í skjaldkirtli. Það, og að tíðni óeðlilegra
skjaldkirtilsprófa er nærri hin sama í sjúklingahópi
746 Læknablaðið 2000/86