Læknablaðið - 15.11.2001, Síða 31

FRÆÐIGREINAR / TÍÐNI KRANSÆÐASJÚKDÓMA
Kransæðastífla telst „hugsanleg“ ef dæmigerður
brjóstverkur sem stendur í minnst 20 mínútur er til stað-
ar en minni breytingar á línuriti eða á hjartaensímum.
Banvæn kransæðastífla er skráð örugg ef skil-
merkjum að ofan fyrir ekki banvæna kransæðastíflu
er fullnægt eða ef krufning leiðir í ljós nýlegt hjarta-
vöðvadrep eða nýlega stíflu í kransæð.
Banvæn kransæðastífla er skráð líkleg ef síðustu
einkenni bentu til kransæðastíflu eða saga var um
kransæðasjúkdóm en krufning var ekki gerð eða
krufning sýndi kransæðaþrengingar eða merki um
gamalt hjartadrep en ekki nein önnur merki um
banvænan sjúkdóm (7).
Gæðaeftirlit vegna skráningar kransæðastíflu var
framkvæmt af Alþjóðaheilbrigðisstofnuninni og var
einkum fólgið í tvennu: eftirliti með kóðun hjarta-
línurita samkvæmt Minnesota kóða og eftirliti með
skráningu og flokkun hugsanlegra nýrra tilfella
kransæðastíflu.
Hungarian Institute of Cardiology, Búdapest,
hafði í samvinnu við Minnesota Coding Centre í
Bandaríkjunum eftirlit með kóðun hjartalínurita.
A tímabilinu 1983-1994 voru send átta sinnum frá
Búdapest 60-100 hjartalínurit til allra rannsóknar-
stöðva MONICA verkefnisins. Starfsfólk MONICA
rannsóknarinnar á Islandi sendi til baka úrlestur línu-
ritanna samkvæmt Minnesota kóða. Úrlesturinn var
borinn saman við viðmiðunarkóða Hungarian Insti-
tute of Cardiology og Minnesota Coding Centre.
Misræmi var síðan reiknað eftir sérstökum formúlum
(8). Úrlestur taldist viðunandi ef heildarmisræmi í
kóðum var minna en 50% en taldist góður ef mis-
ræmi var innan við 30%. Úrlestur MONICA stöðvar-
innar á Islandi reyndist í öllum átta línuritasöfnum
góður eða viðunandi.
Háskólinn í Dundee, Skotlandi, hafði eftirlit með
skráningu kransæðastíflu. A tímabilinu 1983-1995
voru sjö sinnum sendar sjúkraskrár (14-30 eintök) og
MONICA stöðvum falið að skrá þær samkvæmt regl-
um MONICA verkefnisins. Úrlausnir voru síðan
bornar saman við viðmiðunarskráningu Háskólans í
Dundee og gefin stig fyrir á bilinu 0-2. í öllum þess
sjö söfnum náði íslenska stöðin tveim stigum.
Upplýsingar um dánartíðni vegna kransæðasjúk-
dóms fram til 1981 eru fengnar frá Hagstofu íslands.
Heildarfjöldi látinna og fjöldi látinna úr blóðþurrðar-
sjúkdómum hjarta (fimm ára meðaltöl) hefur verið
skráður frá 1911-1990 (1). Samsvarandi upplýsingar
fyrir tímabilið 1991-1994 eru fengnar úr Heilbrigðis-
skýrslum (9) og óbirtum gögnum frá Hagstofu (10).
Upplýsingar um dánartíðni kransæðasjúkdóms
eftir kyni og aldri verða fyrst aðgengilegar 1951 og
hafa verið birtar í Læknablaðinu tvívegis, fyrra upp-
gjörið (2) náði yfir tímabilið 1951-1976 en það seinna
yfir tímabilið 1951-1985 (3). Hér á eftir verður stuðst
við þessi uppgjör en þau framlengd til ársloka 1996
og í því efni byggt á tölum úr Heilbrigðisskýrslum.
Table I. Number of deaths from all-causes and from ischemic heart disease. Men and
women. Annual means.*
Year Total deaths Ischemic heart disease (IHD)deaths IHD deaths as percentage of total deaths (%)
1911-1915 1,237 53 (4.3)
1916-1920 1,296 64 (4.9)
1921-1925 1,347 70 (5.2)
1926-1930 1,202 87 (7.2)
1931-1935 1,242 105 (8.4)
1936-1940 1,227 126 (10.2)
1941-1945 1,262 137 (10.8)
1946-1950 1,125 155 (13.7)
1951-1955 1,102 178 (16.1)
1956-1960 1,177 229 (19.4)
1961-1965 1,284 288 (22.5)
1966-1970 1,415 371 (26.2)
1971-1975 1,466 384 (26.2)
1976-1980 1,444 433 (30.0)
1981-1985 1,626 496 (30.5)
1986-1990 1,712 472 (27.6)
1991-1995 1,694 473 (27.9)
* Source: Public Health Reports. Icelandic Historical Statistics.
Tötfrœðiaðferðir: Gögnin úr MONICA rannsókn-
inni voru flokkuð í hópa eftir greiningarári, kyni og
fimm ára aldursflokkum. Poisson aðhvarfsgreining
var notuð við alla úrvinnslu nema á dánarhlutfalli
(case fatality), þar sem notuð var lógistísk aðhvarfs-
greining. í fyrsta lagi var reiknuð tímaþróun aldurs-
staðlaðra talna fyrir heildartíðni (attack rate), það er
ný og endurtekin tilfelli, nýgengi (incidence rate) og
dánartíðni (mortality rate). Viðmiðunarþýði í aldurs-
stöðlun var svokallaður heimsstaðall (world popula-
tion) (11). Þessar niðurstöður eru sýndar á myndum.
I öðru lagi voru mynduð líkön með aðhvarfsgrein-
ingu fyrir aldursbundnar niðurstöður, þar sem hvort
kyn var reiknað fyrir sig og óháðar breytur voru
aldur, ártal, aldur í öðru veldi og margfeldi aldurs og
ártals. Síðasta breytan var notuð vegna mjög sterks
samspils (interaction) aldurs og tímaþróunar. Líkön-
in voru síðan notuð til þess að reikna tölur, sem sýnd-
ar eru í töflum. í þriðja lagi var lækkun dánartíðni frá
1981 til 1998 skipt í þrennt. Það, sem rekja mætti til
lækkunar nýgengis, var fundið sem margfeldi (eftir
hópum) lækkunar nýgengis og dánarhlutfalls. Það,
sem rekja mætti til lækkunar á tíðni endurtekninga
(recurrence rate), sem er mismunur heildartíðni og
nýgengis, var reiknað sem margfeldi lækkunar á tíðni
endurtekninga og dánarhlutfalls. Þá lækkun dánar-
tíðni, sem eftir stóð, var talið að rekja mætti til lækk-
unar dánarhlutfalls.
Niðurstöður
A töflu I má sjá þróun dánartíðni vegna blóðþurrðar-
sjúkdóma í hjarta samkvæmt upplýsingum Hagstofu
(1). Þó tölurnar séu ekki staðlaðar með tilliti til ald-
urs eða kyns, kemur ljóslega fram að dánartíðni
vegna blóðþurrðarsjúkdóma í hjarta er mjög lág í
byrjun síðastliðinnar aldar en fer jafnt og þétt vax-
andi allt fram yfir 1980 en stendur eftir það nokkurn
Læknablaðið 2001/87 891