Læknablaðið

Árgangur

Læknablaðið - 15.11.2001, Blaðsíða 83

Læknablaðið - 15.11.2001, Blaðsíða 83
UMRÆÐA & FRÉTTIR / (ÐORÐAPISTILL 138 Fótaóeirð Jóhann Heiðar Jóhannsson Netfang: johannhj@landspitali.is JÓN SlGMUNDSSON, BARNALÆKNIR, HRINGDI OG VILDI fá tillögu að íslensku heiti á restless legs syndrome. Læknisfræðiorðabók Dorlands lýsir fyrirbærinu þannig: djúplœg, óþœgindatilfinning í kálfum við setu eða legu, sérstaklega rétt fyrir svefn, sem leiðir til óviðráðanlegrar löngunar til að hreyfa fœturna. Sam- heiti eru restless legs og Ekbom syndrome. Lýsingin í læknisfræðiorðabók Stedmans er heldur áhrifameiri: ólýsanleg óróatilfinning, kippir eða eirðarleysi, sem kemur fyrir ífótleggjum eftir að gengið er til hvílu og leiðir oft til svefnleysis; léttir tímabundið við að ganga um. Þar er að auki vísað í almenna samheitið akuthisia. Um akathisia var fjallað í 102. pistli (Lbl 1998; 84:596) og stungið upp á heitinu óeirð. Beinast liggur því við að nefna fyrirbærið fótaóeirð eða, ef menn vilja vera mjög nákvæmir, heilkenni fóta- óeirðar. Hreyfingaraskanir Jón er nákvæmnismaður og lét ekki kyrrt liggja við þessa úrlausn. Hann bætti því við að sjúklingar með fótaóeirð gætu einnig haft sérkennilegar, ósjálfráðar útlimahreyfingar í svefni eða vöku. Slikt nefnist periodic limb inovements in slcep eða periodic Iimb movements while awake. Undirritaður sá ekki annan kost en að þýða þessar samsetningar nánast orðrétt: lotuhreyfingar (út)lima í svefni og lotuhreyfmgar (út)lima í vöku. Að lokum lét Jón þess getið að útlimahreyfingar í svefni gætu valdið marktækum svefntruflunum og nefndist fyrirbærið þá periodic limb movement disorder. Hreyfingaraskanir voru fyrrum nefndar dyskinesias (ft.). Þá rifjaðist upp tillaga Þorkels Jóhannessonar frá 101. pistli (Lbl 1998; 84:505), að nota orðhlutann -hreyfni til að þýða heiti sem táknuðu tegund eða eðli lireyfinga og enduðu á gríska orðhlutanum -kincsia. Movement disorder verður samkvæmt því hreyfniröskun og sennilega er óhætt að halda áfram og þýða alla sam- setninguna lotuhreyfniröskun útlima. Local, systemic Hjördís Harðardóttir, læknir á sýkladeild Land- spítala, hringdi og bað um tillögu að íslenskun á heit- unum local treatment og systemic treatment. Fyrra heitið ætti ekki að vera neitt vandamál. Enska lýsingarorðið local er komið úr miðaldalatínu þar sem nafnorðið locus (ft. loci) merkir staður. íðorðasafn lækna notar ýmist staðbundinn eða stað- til að þýða local og localis. Tölvuorðabók Máls og menningar bætir við þýðingunum nœrlœgur og staðar-. Treatment er meðferð og því má tala um stað- bundna meðferð, staðarmeðferð eða staðmeðferð, samanber heitið staðdeyfing. Fyrstnefnda samsetn- ingin er án efa sú sem mest er notuð. Síðara heitið er ekki alveg eins auðvelt í þessu samhengi. Enska lýsingarorðið systcmic er komið úr grísku þar sem systema merkir kerfi eða heild í til- teknu skipulagi. Iðorðasafn lækna gefur þýðinguna kerfistengdur, en notar að auki almennur eða dreifður í samsetningum og bendir á að systemic sé notað um það sem varðar allan líkamann. Það hljómar ekki rétt að meðferð, sem á að ná til alls líkamans, sé nefnd kcrfistcngd og litlu skárra er að segja að hún sé dreifð. Undirritaður lagði því til við Hjördísi að hún talaði um almenna meðferð í sínum texta. Gaman væri að fá fréttir af öðrum hugmyndum. Preload, afterload Asta Thoroddsen, hjúkrunarfræðingur, kom að máli við undirritaðan vegna heitanna preload og after- load. Hvorugt er að finna í Iðorðasafni lækna. Sam- kvæmt tiltækum læknisfræðiorðabókum var heitið ventricular preload notað unt mældan blóðþrýsting í slegli við lok þanbils eða hlébils (diastole). Nú mun þetta vera útreiknuð stærð, skilgreind sem spennan í slegilvegg áður en samdráttur hefst. Ventricular afterload var á sama hátt notað um þann mælda slagæðaþrýsting sem dælt er á móti í slagbili (systole), en nú um útreiknaða spennu í slegilveggnum eftir að samdráttur hefst. Undirritaður ráðfærði sig strax við tvo hjarta- lækna. Annar notaði ekki íslensk heiti, en hinn, Árni Kristinsson, sagðist nota heitið fylliþrýstingur um preload og mótstaða um afterload. Undirritaður fékk strax löngun til að gera úr þessu samstæðu og lagði til við Ástu að hún notaði heitið fylliþrýstingur um preload og tæmiþrýstingur eða mótþrýstingur um afterload. Um reiknuðu gildin gæti þó verið réttara að nota heitin fyllispenna og tænúspenna. Ambulant Ingunn Þorsteinsdóttir, læknir á meinefnafræðideild Landspítala, hringdi og var að leita að íslensku heiti til að tákna ambulant rannsóknir á rannsóknarbeiðn- um. Undirrituðum kom þá ekkert betra í hug en utanspítalarannsóknir. Latneska sögnin anibularc merkir að ganga og „ambulant" sjúklingur er gang- andi, andstætt við það að vera rúmliggjandi. íðorða- safn lækna þýðir lýsingarorðið ambulant þannig: á fótum, fótavistar-, ferlivistar-. Notkunin hefur þó í seinni tíð takmarkast við það sem er utan stofnunar og ekki náð til sjúklinga sem hafa fótavist eða eru á ferli innan stofnunar. Lipurt væri nú að nota heitin fcrlisjúklingar, ferlirannsóknir og ferliaðgerðir, og að láta heitið ferliverk ekki verða of sértækt. Læknablaðið 2001/87 943
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100

x

Læknablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Læknablaðið
https://timarit.is/publication/986

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.