Læknablaðið - 15.10.2002, Blaðsíða 14

FRÆÐIGREINAR / ALVARLEGAR AUKAVERKANIR KÍNÍNS
Table I. Clinical and laboratorv features of the patients (the most abnormal laboratorv values are shown).
Patient Age No. of Clinical Hb WBC/ PMN Platelets PT APTT FDP/D-dimer LDH Creatinine Quinine-
no. (yrs) hospital presentation (g/L) (xl09/L) (XIO’/L) (sec) (sec) (mg/L) (U/L) (rrmol/L) dependent
admissions antibodies
i 79 3 Fever, nausea, vomiting, abdominal pain 107 1.2 79 - - - - - -
2 53 1 Fever, nausea, vomiting 127 17.2/16.7 166 - - - 607 89 -
3 60 3 Nausea, vomiting, abdominal pain 103 2.0 87 21.2 57.8 >40/- 656 102
4 65 2 Fever, chills, nausea, abdominal pain 130 6.7/6.2 151 . . 527 81
5 75 1 Fever, nausea, vomiting, diarrhea 158 0.7 62 _ _ . 245 64 Granulocytes
6 52 2 Fever, nausea, vomiting, diarrhea, abdominal pain,
anuria 108 0.9/0.7 95 19 52 -/32-64 10940 750 Platelets
7 69 1 Fever, nausea, vomiting, diarrhea, abdominal pain, oliguria 61 3.2/1.95 28 18.5 29 -/6.5 5383 963 Platelets
Abbreviations are: Hb, hemoglobin; WBC, white blood cells: PMN, polymorphonuclear leukocytes; PT, prothrombin time; APTT, activated partial thromboplastln time;
FDP, fibrin degradation products; LDH, lactate dehydrogenase.
lagi sem er algengt vandamál, sérstaklega meðal aldr-
aðra. Vöðvakrampi sem oftast er nefndur sinadráttur
getur verið mjög sársaukafullur og geta tíð köst haft
slæm áhrif á lífsgæði. Meðferð hefur miðað að því að
fyrirbyggja eða lina einkennin og er kínín það með-
ferðarúrræði sem mest hefur verið beitt frá því byij-
að var að nota það í þessum tilgangi fyrir 60 árum (1).
Verkunarmáti lyfsins er óviss en það virðist auka
torleiðnitíma hreyfiendaplötu þverrákóttra vöðva og
minnka þannig samdráttarhæfni þeirra (2).
Kínín getur haft margvíslegar alvarlegar auka-
verkanir í för með sér. Meðal þeirra er svonefnt kína-
barkarheilkenni (cinchonism) sem orsakast af beinni
eiturverkun lyfsins og einkennist af ógleði, uppköst-
um, niðurgangi, eyrnasuði, heymarskerðingu, and-
litsroða, svitamyndun og höfuðverk (3). Við alvarleg-
ar eitranir koma fyrir sjónskerðing, blóðsykurfall,
lífshættulegar hjartsláttartruflanir, lágþrýstingur, með-
vitundarleysi og krampar.
Kínín getur einnig valdið aukaverkunum sem
stafa af ofnæmisviðbrögðum gegn lyfinu og er ónæm-
isblóðflagnafæð (immune thrombocytopenia) þekkt-
ust þeirra (4). A síðustu árum hefur verið lýst tilfell-
um af blóðkornafæð (pancytopenia), blóðstorkusótt
(disseminated intravascular coagulation, DIC) og
blóðlýsu- og nýrnabilunarheilkenni (hemolytic-
uremic syndrome, HUS) (5-7). Fundist hafa kínínháð
mótefni gegn blóðflögum, kleyfkyrningum og rauð-
um blóðkornum í sermi slíkra sjúklinga (7,8).
Hér er greint frá sjö tilfellum alvarlegra aukaverk-
ana kíníns sem uppgötvast hafa hérlendis á undan-
förnum árum.
Sjúkrahúsi Reykjavíkur á tímabilinu 1978-2000.
Upplýsinga um klínísk einkenni og niðurstöður rann-
sókna var aflað úr sjúkraskrám. Sérstaklega var
kannað hvort merki væru um blóðkornafæð, blóð-
lýsu af völdum smáæðakvilla (microangiopathic
hemolysis), blóðstorkusótt og skerta nýrnastarfsemi.
Þá var athugað með hvaða hætti sýnt var fram á að
um aukaverkun kíníns væri að ræða, magn kíníns sem
tekið var inn og tímalengd frá töku þess til upphafs
einkenna. Loks var athugað hvaða meðferð sjúkling-
arnir fengu og hver afdrif þeirra urðu.
Greining kínínliáðra mótefna í sermi
Hjá þremur sjúklingum var leitað að kínínháðum
mótefnum gegn blóðflögum og/eða kleyfkymingum í
sermi með flæðisfrumugreiningu. Blóðflögur og
kleyfkyrningar voru einangraðir úr blóðsýnum frá
heilbrigðum gjöfum. Kíníni (0,3 mmól/1) var blandað
saman við frumurnar og þær látnar standa við 20°C í
15 mínútur. Sermi sjúklings, þynnt t/io, var bætt
saman við og frumurnar látnar standa við 20°C í 15
mínútur. Til samanburðar voru blóðflögur og
kleyfkymingar sem ekki höfðu verið meðhöndlaðir
með kíníni og sermi frá heilbrigðum einstaklingi. Að
loknum þvotti var frumunum brugðið við flúrskins-
tengdu kanínumótefni, sértæku fyrir IgG mótefni úr
mönnum (DAKO a/s, Glostrup, Denmark), á ís í 30
mínútur í myrkri. Að því búnu voru frumumar
þvegnar og meðhöndlaðar með 0,5% formaldehýði í
fimm mínútur við 20°C. Að lokum voru frumurnar
rannsakaðar í flæðisfrumusjá (FACScan, Becton,
Dickinson and Company, San Jose, CA, USA).
Efniviöur og aðferöir
Sjúklingar
Lýst er sjö sjúklingum sem greindust með alvarlegar
aukaverkanir af völdum kíníns á Landspítala eða
Niðurstöður
Tafla I gefur yfirlit yfir klíníska mynd og helstu niður-
stöður blóðrannsókna hjá sjúklingunum sjö sem allir
voru konur á aldrinum 52-79 ára (meðalaldur 64,7
718 Læknablaðið 2002/88