Læknablaðið - 15.05.2003, Blaðsíða 70

UMRÆÐA & FRÉTTIR / HEILKENNI ALVARLEGRAR BRÁÐRAR LUNGNABÓLGU
Heilkenni alvarlegrar bráðrar lungnabólgu
(HABL)
Haraldur Briem
Kórónaveira sem veldur
HABL rœktuð íFRhK-4
frumum. Mynd með raf-
eindasmásjá með neikvœðri
litun veiruagna.
Heimild: Department of
Microbiology, The Univer-
sity ofHong Kong and the
Government Virus Unit,
Department ofhealth,
Hong Kong SAR China.
Upphaf faraldurs
Um miðjan febrúar 2003 birti Alþjóðaheilbrigðismála-
stofnunin (WHO) upplýsingar um 305 tillfelli af
óvenjulegri lungnabólgu með fimm dauðsföllum í
Guangdonghéraði í Kína á tímabilinu 16. nóvember
2002 - 9. febrúar 2003 (1). Orsök sjúkdómsins var
ókunn og talið var að sjúkdómstilfellum færi fækk-
andi. Þann 20. febrúar 2003 tilkynntu kínversk heil-
brigðisyfirvöld að hópsýkingin í Guangdonghéraði
stafaði sennilega af Chlamydia pneumoniae (2). Þó
var þessi sjúkdómsgreining einungis staðfest hjá tveim-
ur sjúklingum. Faraldurinn hélt áfram að breiðast út.
Tilfella varð vart í Hong Kong og Hanoi í Víet Nam,
einkum meðal heilbrigðisstarfsmanna á sjúkrahúsum
sem stunduðu sjúklingana og nánustu aðstandendur
þeirra (3). Við rannsókn á þessum faraldri hefur ver-
ið stuðst við sjúkdómsskilgreiningu sem kennd er við
heilkenni alvarlegrar bráðrar lungnabólgu (HABL)
(4). Sjúkdómurinn hefur dreifst að undanförnu um
heiminn og hefur nú verið lýst í Asíu, Ameríku, Suð-
ur-Afríku og Evrópu. Miðað við 23. apríl 2003 hafði
WHO verið tilkynnt um 4288 tilfelli og 251 dauðsfall
af völdum sjúkdómsins (5). Flest tilfellin hafa greinst
í Kína. Enn sem komið er hefur ekkert tilfelli greinst
á íslandi.
Orsök
Talið er fullvíst að áður óþekkt kórónaveira valdi
sjúkdómnum enda hefur veiran ræktast frá sjúkling-
um með HABL og sýnt hefur verið fram á sértæka
mótefnasvörun gegn veirunni (6) (sjá myndir). Eftir
að tókst að sýkja apa með kórónaveirunni sem veikt-
ust í kjölfarið af HABL hefur skilyrðum Kochs verið
fullnægt og því sýnt fram á orsakasamhengi veirusýk-
ingar og sjúkdómsins (7). Kórónaveirur eru einþátta
RNA hjúpveirur sem sýkja bæði menn og dýr (8).
Þekktar kórónaveirur geta valdið kvefi í mönnum.
Þær geta valdið lungnabólgu í börnum og fullorðnum
og einnig drepi í digurgirni nýfæddra (8,9). Veirurnar
geta lifað í umhverfinu í allt að þrjár klukkustundir
(9) og geta borist milli manna með dropasmiti og
snertimengun (10). Hafa verður í huga að veiran sem
veldur HABL kann að hafa aðra eiginleika en þær
kórónaveirur sem þekktar eru.
Smitleiðir
Fyrstu vikurnar eftir að sjúkdómnum var lýst voru
Höfundur er sóttvarnaiækmr. flestir þeirra sem sýktust heilbrigðisstarfsmenn sem
stunduðu sjúklinga með HABL og nánustu aðstand-
endur sjúklinganna. Virðist nána umgengni þurfa til
við smitaða svo smitun eigi sér stað. Talið er líklegt
að sjúkdómurinn smitist með dropasmiti en hugsan-
legt að sjúkdómurinn geti smitast með slími úr önd-
unarvegum eða öðrum líkamsvessum (11). Rann-
sókn hefur leitt í ljós (11) að sjúklingur frá Guang-
donghéraði í Kína sem veiktist um miðjan febrúar
2003 af HABL dvaldi á hótel M í Hong Kong í lok
mánaðarins. Annar gestur sem dvaldist á sama hóteli
á sama tíma veiktist síðar og var lagður inn á sjúkra-
hús í Hong Kong með HABL í byrjun mars 2003.
Síðar kom í ljós að 13 sjúklingar fengu HABL en þeir
höfðu dvalið á sama hóteli um sama leyti og fyrsta
tilfellið. Níu af þeim dvöldust á 9. hæð hótelsins þar
sem upphafstilfellið bjó, einn dvaldist á 14. hæð, einn
á 11. hæð og tveir dvöldust á bæði 9. og 14. hæð.
Margir þessara sjúklinga sem dvöldu á hótelinu báru
síðar sjúkdóminn til Hanoi í Víet Nam, Singapore,
Þýskalands og Toronto í Kanada. Einnig voru mörg
tilfelli á sjúkrahúsum í Hong Kong rakin til þessara
sjúklinga. Eftir að yfirvöld bættu sýkingavarnir á
sjúkrahúsum í Hong Kong tók að draga úr nýgengi
sýkinga þar.
Önnur hópsýking í Hong Kong hefur verið rann-
sökuð sérstaklega (12). Karlmaður sem veiktist 14.
mars 2003 með einkenni HABL heimsótti ættingja í
fjölbýlishúsi í Amoy Gardens í Hong Kong. Meðal
einkenna hans var niðurgangur. Sjúkdómurinn barst
síðan til annarra íbúa hússins og þann 15. apríl hafði
321 íbúi veikst af sjúkdómnum. Líkleg skýring á út-
breiðslu smits er að vatnslásar voru víða bilaðir í hús-
inu, brotin salerni, skemmd skolprör og öflugar viftur
í opnum baðherbergisgluggum sem vissu að ljós-
brunni þar sem rörin lágu um. Strok sem tekið var frá
salernisskál HABL sjúklings sýndi að þar var veiruna
að finna en ekki tókst að finna veiruna í öðrum um-
hverfissýnum í húsinu, svo sem vatni, ryki eða lofti.
Þessi smitleið er óvenjuleg en getur útskýrt hópsýk-
ingar sem ekki tengjast algengustu smitleiðinni sem
er dropasmit frá öndunarvegi frá sjúklingi til þeirra
sem standa augliti til auglitis við hann.
Einkenni sjúkdómsins
Birtar hafa verið greinar sem lýsa fyrstu tilfellunum
sem greindust í Hong Kong (13) og Kanada (14).
Megineinkenni heilkennisins eru hiti, þurrhósti og
öndunarerfiðleikar sem fylgja í kjölfarið á þriðja til
fimmta degi eftir að einkenni hefjast. Meirihluti sjúk-
442 Læknablaðið 2003/89