Læknablaðið - 15.12.2004, Blaðsíða 20

FRÆÐIGREINAR / VÍSINDASTÖRF Á LANDSPÍTALA
endanlegan árangur sameiningarinnar á vísindavinnu
sem hefur langan aðdraganda og þróunartíma.
Tilgangur þessarar greinar er að leggja mat á vís-
indavirkni við Landspítala á síðustu árum og leggja
þannig grunn að framtíðarmati á áhrifum samein-
ingarinnar á þennan þátt starfseminnar. Jafnframt er
gerð tilraun til meta framlag spítalans til íslenskra og
alþjóðlegra vísinda.
Aðferðir
Vísindastarf á Landspítala birtist í mörgum myndum
og ýmis aðferðafræðileg vandamál eru við að skrá
þau og meta. Önnur háskólasjúkrahús hafa glímt við
sama vandamál og var meðal annars höfð til hlið-
sjónar grein frá Mayo Clinik í Rochester í Bandaríkj-
unum sem lýsti því hvernig þetta var framkvæmt þar
(2). í okkar úttekt verður einungis fjallað um greinar
sem hafa birst í alþjóðlegum ritrýndum tímaritum og
koma fram í Institude of Scientific Information (ISI)
gagnagrunninum. Ennfremur var kannaður fjöldi til-
vitnana í greinarnar og í einstaka starfsmenn Land-
spítala í Science Citation Index (SCI). Forsendurnar
eru þær að fjöldi greina í ISI gagnagrunninum sé vís-
bending um magn vísinda eða nýrrar þekkingar og að
fjöldi tilvitnana sé vísbending um gæði vísinda.
UmlSIogSCI
Það er til fjöldi af gagnagrunnum fyrir vísindarit en
ástæður fyrir vali á þessum grunnum er að þeir eru
elstir og best þróaðir. ISI og SCI gagnagrunnarnir
eru staðsettir í Philadelphiu í Bandaríkjunum og
stofnaðir 1963. Hugmyndafræðingur og stofnandi var
Eugene Garfield sem setti fram kenningar um að ekki
væri mögulegt eða nauðsynlegt að skrá öll tímarit í
grunninn heldur myndu 500-1000 tímarit nægja til að
fá yfirsýn yfir framgang allra vísinda (3). Hann notaði
kenningar úr upplýsingatækni, Bradfords lögmál (4),
sem var sett fram 1950 og þróaði það enn frekar með
því að nota tilvitnanir til að velja þau tímarit sem skrá
skyldi í grunninn (5). Árið 1981 voru aðeins 1000
vísindarit skráð í grunninn en þá voru gefin út 70.000
tímarit. Gagnagrunnarnir hafa stækkað og þróast
og þeir þjóna enn því markmiði að gera grein fyrir
meginstraumum í grunnvísindum og líf- og læknisfræði
en þeir gefa ekki fullnægjandi mynd af félagsvísindum
og listum. Fyrir þessar greinar hafa verið stofnaðir nýir
gagnagrunnar: Social Science Citation Index (SSCI)
og Arts & Humanities Citation Index (AHCI) (6).
Einn megin kostur SCI umfram aðra gagnagrunna
er að hann gerir mögulegt að sjá tilvitnanir í alla
höfunda að greinum en ekki bara fyrsta höfund eins
og var reyndar fyrst í þróun SCI. Gagnagrunnur ISI
hefur verið gefinn út á geisladiski, National Science
Indicators on Diskette (NSIOD), sem gefur upplýs-
ingar um fjölda útgefinna greina og tilvitnanir í þær
fyrir lönd og fagsvið yfir tímabilið 1981-1999. NSIOD
skráir 5500 tímarit í grunnvísindum og á tæknisviðum,
1800 í félagsvísindum og 1200 í listum og bókmenntum.
Alls eru skráðar 11 milljónir greina á NSIOD fyrir
þetta tímabil. Stuðst var við upplýsingar af NSIOD
í erlendum samanburði. Bókasafn Landspítala hefur
ekki aðgang að NSIOD og voru upplýsingarnar því
fengnar úr norskri (7) og finnskri (8) skýrslu og af
vefsíðu RANNÍS. Ennfremur var stuðst við OECD
skýrslur (9, 10) en önnur þeirra byggir á NSIOD
1981-2003 (18). Það er ekki hægt að gera beinan al-
þjóðlegan samanburð á framlagi Landspítala en
óbeinn samanburður er mögulegur þar sem hlutfall
spítalans af framlagi íslands til ISI greinasafnsins
kemur fram. Flokkun greina eftir fagsviðum var
samkvæmt tímaritum sem þær voru birtar í og voru
greinar ekki tvítaldar þó fleiri enn eitt fagsvið stæði
að þeim. Upplýsingar um þessa flokkun má finna í
heimild (7).
Gert er ráð fyrir að birtar greinar á tímabilinu
1999-2003 sýni vísindavirkni eins og hún var fyrir sam-
einingu sjúkrahúsanna en venjulegur tími frá upphafi
rannsókna þar til þær birtast í ritrýndu tímariti er 3-5
ár. Til samanburðar var gerð samskonar úttekt fyrir
helstu samstarfsaðila innanlands, Hjartavernd (HV)
og íslenska erfðagreiningu (ÍE). Tímabilið 1970-2003
var skoðað í SCI varðandi tilvísanir í greinar og var
það gert á Web of Science.
Fjöldi greina
Notaðar voru tvær meginaðferðir við að finna birtar
ritrýndar greinar.
1. Gerð var leit í ISI gagnagrunninum að öllum
greinum sem skráðar (lyklaðar) voru á gömul og
ný heiti Landspítala fyrir tímabilið 1999-2003.
Notaður var hugbúnaðurinn EndNote og í gegnum
hann tengt á gagnagrunninn PubMed og leitað að
nöfnum spítalans í lyklinum „affiliation". Gerð var
samskonar leit að greinum fyrir ÍE og HV. Gallinn
við þessa aðferð er að leitin verður aldrei tæmandi
vegna mismunandi heita sem notuð voru og þess
að skráningu rannsóknarstofnunar var stundum
ábótavant. Greinar frá ÍE voru best skráðar. Fjöldi
greina fyrir ísland allt var fundinn á sama hátt,
með því að finna greinar í ISI grunninum sem voru
skráðar á ísland.
2. Undanfarin þrjú ár hefur Skrifstofa kennslu, vís-
inda og þróunar (SKVP) gefið út vísindahefti (11-
13) sem fyrstu tvö árin var þannig unnið að send
var beiðni til allra forstöðumanna sérgreina og
fræðasviða og þeir beðnir að gera grein fyrir vísinda-
vinnu á árinu. Gallinn við þessa aðferð var sá að
skil voru aldrei tæmandi og nokkur vinna var við
að finna út hvaða útgáfur uppfylltu ISI skilmerkin.
Við öflun upplýsinga fyrir árið 2003 voru aðferðir
1&2 notaðar saman og bættu hvor aðra upp. Það
840
Læknablaðið 2004/90
i