Læknablaðið - 15.12.2004, Blaðsíða 52

UMRÆÐA & FRÉTTIR / HEILBRIGÐISMÁL
Úrræði
A) Skilgreina lágmarksskyldutryggingu íslenskra ríkisborgara svo að fólk viti hver trygging þess er og geti bætt við sig tryggingum af skynsemi.
B) Afnema ríkiseinokun sjúkratrygginga svo að fólk geti tryggt sig annars staðar en hjá ríkinu og fengið skatta til baka.
C) Flytja stjórnun og rekstur heilsugæslu frá ríki til sveitarfélaga eða einkaaðila.
D) Greiða leiðir sjúkrastofnana út úr fjárlagarekstri svo að þær geti þrifist og starfað vel.
E) Ráðuneytisstjórar sitji lengst í 8 ár.
þar sem til dæmis sjúkrahús vinna fyrir sér sjálf er
vel hugsanleg í upplýstu samfélagi með góðar sjúkra-
tryggingar. Upplýstur sjúklingur velur alltaf þá þjón-
ustu sem hann treystir best, að miklu leyti án tillits til
kostnaðar og stýrir þannig óbeint þróun og gæðum.
Síðustu ár hefur fólk í auknum mæli reynt að auka
öryggi með kaupum svonefndra líf- og sjúkdóma-
trygginga sem þó eru ekki sjúkratryggingar. Skyldu-
trygging ríkisins er óljós. Má því líkja þessu við
óvissuferð. Öryggi eykst lítið, útgjöld mikið, skattar
óbreyttir en öryggisleysið knýr þróunina áfram. Sú
íslenska krafa að allir skuli vera tryggðir hefur löngu
gert það að forgangsverkefni að skilgreina með lög-
um lágmarksskyldutryggingu hvers ríkisborgara. Það
öryggismál er einnig forsenda viðbótartrygginga sem
og nauðsynlegrar þátttöku annarra en ríkisins í sjúkra-
tryggingum.
Samantekt
1. Beint samband er milli ákvarðana fjármálaráðherra og vanrækslu og
„slysa“ í heilbrigðisþjónustu. Þessa gætir mjög í geðheilbrigðisþjónustu
sem er svelt vegna niðurskurðar stofnanaþjónustu og sjúkratrygginga.
Öryrkjum fjölgar ört.
2. Skilningslaus fjárlagarekstur sjúkratrygginga er ómenning og stefnir á
eyðileggingu mikilvægs tryggingakerfis. Sjúkratryggingar þurfa að kom-
ast úr böndum ríkisins til að verða alvöru tryggingar.
3. Heilbrigðisráðuneyti virðist undirstofnun fjármálaráðuneytis en ekki
fagráðuneyti. Embættismannastjórnun viðheldur vanþjónustu á sjúkra-
húsum og í heilsugæslu.
4. Skilgreining sjúkratrygginga er öryggismál og forsenda ábyrgrar þátt-
töku annarra en ríkis í tryggingstarfsemi.
5. Sjálfstæð starfsemi uppbyggð á eigin vegum er þrátt fyrir mótbyr yfir-
valda vaxtarsvæðið í íslenskri heilbrigðisþjónustu. Hún er hagkvæm, vel
metin af neytendum en óvinsæl af yfirvöldum sem ráða ekki yfir henni.
Afköst hennar eru mikil og opinber kostnaður lítill.
Ríkisútgerð heilbrigðismáia
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið var stofnað
með lögum 1. janúar 1970. Aður var heilbrigðismál-
unum stýrt frá Landlæknisembættinu og úr „skúffu"
í dóms- og kirkjumálaráðuneyti en almannatrygg-
ingamálum úr félagsmálaráðuneyti. Nær frá upphafi
hafa ráðuneytisstjórar verið aðeins tveir í þessi ár.
Ráðherrar hafa komið og farið en stefnan verið sú
sama, ríkisrekstur vaxandi einokun - „yes minister"
miðstýring. Síðari áratugi hafa ráðherrar gjarnan ver-
ið fyrrverandi formenn fjárlaganefnda Alþingis.
A 20 ára afmæli ráðuneytisins skrifaði ráðuneytis-
stjórinn fyrri í afmælisgrein (Mbl. 28/09/90): „Á síð-
ustu tíu árum hefur verið markvisst unnið að því að
sjúkrahús landsins fœru á föst fjárlög og má nú segja
að meginhluti útgjalda sjúkrahúsanna sé ákveðinn á
fjárlögum. Með því hefur tekist að stöðva útgjalda-
aukningu heilbrigðisþjónustunnar". Draumsýnin frá
ævikvöldi kommúnismans dugir enn sem uppistaða í
stefnu ráðuneytisins.
Síðar tók við sæti ráðuneytisstjóra reyndur forstjóri
ríkisspítala. Ötull fagmaður í miðstýringu og hafði þá
þegar aflað sér hæstaréttardóms fyrir að kæfa og sölsa
undir spítalana þjónustu sem „keppti“ við ríkið. Hef-
ur sæti ráðuneytisstjórans síðan breikkað og aukist að
valdi. Oft með þeirri einföldu aðferð að sinna ekki
málum, svara ekki bréfum. Fleyg eru orðin: „My final
answer is maybe“. Hvar sem ráðuneytið hefur komið
að málum hefur það stjórnað áfram eins og landvinn-
ingaher.
Eðli miðstýringar er að leyfa fátt, banna margt og
skipulagsbinda allt „undir einni hendi“. Útiloka val-
frelsi, fjölbreytni ogþróun. Ráðuneytið hefurofstjórn-
að heilsugæslunni um landið sem áralöng, árangurs-
laus frelsisstríð heilsugæslulækna vitna um. Sjálfstætt
starfandi heimilislæknar hafa verið á útrýmingarlista
í átján ár og fækkað úr 29 í 12 þótt tugþúsundir vanti
heimilislækni. Það tók Tæknifrjóvgunardeild mörg
ár að losna úr vistarbandi Landspítala. í Trygginga-
stofnun hefur ráðuneytið áhrif á viðgang sjálfstæðrar
starfsemi hvar sem sjúkratryggingar koma við sögu.
Yfirgangur eða ofbeldi ríkisins gegn einkarekstri er
enn aðalreglan.
Ríkisrekstur heilbrigðisráðuneytisins minnir á
SIS fyrri tíma. Ríkisstjórnir Sjálfstæðismanna sem
fyrrum áttu hugsjónir um minni ríkisrekstur breyttu
engu. Margyfirlýst stefnan um endurreisn raunveru-
legra sjúkratrygginga og valfrelsi fólks um heilbrigð-
isþjónustu er vanefnd vegna pólitískrar einfeldni og
tvöfeldni. Fer því sem horfir enn um stund.
872
Læknablaðið 2004/90
J