Læknablaðið - 15.12.2004, Blaðsíða 27

FRÆÐIGREINAR / EINELTI Á VINNUSTAÐ
Einelti á vinnustað, vinnuskipulag
og líðan starfsmanna
Guðbjörg Linda
Rafnsdóttir1,2
FÉLAGSFRÆÐINGUR
Kristinn
Tómasson1
GEÐ- OG EMBÆTTISLÆKNIR
‘Vinnueftirlitið, rannsókna- og
heilbrigðisdeild, Bfldshöfða
16,110 Reykjavík,
2félagsvísindadeild Háskóla
íslands, Odda v/ Sturlugötu,
101 Reykjavík.
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Guðbjörg Linda Rafnsdóttir,
rannsókna- og heilbrigðisdeild
Vinnueftirlitsins, Bfldshöfða
16,110 Reykjavík.
Sími 550 4600.
linda@ver.is
Lykilorð: einelti, sálfélagslegt
vinnuumhverfi, áhœttuþœttir,
líðan.
Ágrip
Tilgangur rannsóknarinnar var að kanna líðan, vinnu-
umhverfi og heilsufar starfsmanna í útibúum banka
og sparisjóða með hliðsjón af því hvort þeir hefðu
orðið fyrir einelti í starfi.
Efniviður og aðferðir: Spurningalisti sem byggist á
Norræna spurningalistanum um sálfélagslega þætti í
vinnu (General Nordic Questionnaire for Psychologi-
cal and Social Factors at Work) var lagður fyrir alla
starfsmenn vorið 2002, samtals 1847 manns. Útreikn-
ingarnir voru gerðir með SPSS tölfræðiforritinu.
Niðurstöður: Alls svöruðu 1475 starfsmenn spurninga-
listanum, svarhlutfallið var 80%. Konur voru 86%
(n=1192) svarenda. Um 15% starfsmanna (n=209)
höfðu orðið fyrir ýmiss konar áreitni í starfi, meiri hluti
þeirra, 8% (n=110), hafði orðið fyrir einelti. Þolendur
eineltis voru líklegri en aðrir til að búa við slæmt sál-
félagslegt vinnufyrirkomulag og höfðu síður upplifað
jákvætt samband á milli starfsmanna og stjórnenda.
Lítil tengsl voru á milli eineltis og þess að hafa leit-
að læknis vegna tiltekinna heilsufarsþátta. Þolendur
voru líklegri en aðrir til að hafa fundið fyrir mikilli
streitu nýlega (p=0,025), vera andlega úrvinda eftir
vinnudaginn (p=0,013), hafa oft átt við svefnvanda-
má! að stríða (p=0,001), búa við slæma andleg heilsu
(p<0,0001) og vera óánægðir í starfi (p<0,0001).
Alyktun: Vegna tengsla sem í Ijós komu á milli vinnu-
fyrirkomulags og eineltis er mikilvægt að stjórn-
endur kunni vel til samskipta og þekki áhættuþætti
í sálfélagslegu vinnuumhverfi starfsmanna. Þar sem
þolendur eineltis eru ósáttari með starf sitt en aðrir
má ætla að þeir hætti frekar störfum ef þeir veikjast
og tengi veikindin vinnu sinni. Því er mikilvægt rann-
sóknarefni að skoða algengi eineltis á meðal þeirra
sem þiggja bætur hjá Tryggingastofnun ríkisins.
Inngangur
Umræður um einelti á vinnustöðum hafa aukist mjög
að undanförnu og kvörtunum sem koma til Vinnu-
eftirlitsins og aðila vinnumarkaðarins vegna einelt-
ismála fer fjölgandi. Ekki hefur verið gerð íslensk
þversniðsrannsókn á algengi eineltis á vinnustöðum
hér á landi, en samkvæmt gögnum frá nágrannalönd-
um má ætla að um 3-10% starfsmanna verði fyrir ein-
elti á vinnustað.
Við endurskoðun laga nr. 46/1980 um aðbúnað,
hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum vorið 2003
ENGLISH SUMMARY
Rafnsdóttir GL, Tómasson K
Bullying, work organization and employee
well-being
Læknablaðið 2004; 90: 847-51
Introduction: The study assessed the association
between well-being, work-environment and employ-
ees' health among the personnel in savings- and other
banks’ branches with reference to whether they had
been exposed to bullying at work.
Methods: A questionnaire based on the General Nordic
Questionnaire for Psychological and Social Factors
at Work was sent to all employees (N=1847) in the
spring of 2002. The data was analyzed using the SPSS
statistical package.
Results: The response rate was 80% with 1475
employees returning the questionnaire. Women were
86% (n=1192) of the responders. About 15% of the em-
ployees (n=209) had experienced some form of harass-
ment in connection with work. The majority of those
had experienced bullying (8% (n=110)). The victims of
bullying were more likely to have poor psychosocial
work-environment and were less likely to have experi-
enced a positive relationship with supervisors and oth-
er staff. There was only minimal association between
bullying and seeking medical attention for a selected
number of medical conditions. The victims of bullying
were more likely to have experienced significant stress
recently (p=0.025), to be mentally exhausted at the end
of the workday (p=0.013), to have significant sleep dif-
ficulties (p=0.001), and poor mental health (p<0.0001),
and to be dissatisfied in their job (p<0.0001).
Conclusion: In the light of the association between
work organization and bullying it is of importance
that supervisors and employers are well versified in
communication skills as pertains to staff relations and
recognizing psychosocial risk factors in the employees’
work environment. As victims of bullying are more
dissatisfied with their work than others, it is likely that if
they become sick and link their illness to the work-
place, that they will quit their job. In light of this it is of
importance to study the experience of bullying among
those receiving benefits due to long-term sickness
absence or disability.
Key words: bullying, psychosocial work environment,
rísk, well-being.
Correspondence: Guöbjörg Linda Rafnsdóttir
linda@ver.is
Læknablaðið 2004/90 847