Læknablaðið - 15.12.2004, Blaðsíða 51

UMRÆÐA & FRÉTTIR / HEILBRIGÐISMÁL
að laga ríkisreikninginn. Ríkið þarf að hagræða eins
og aðrir. En engin fjölskylda í fjárþröng sparar með
niðurskurði mikilvægustu trygginga.
Góð geðlæknisþjónusta utan sjúkrahúsa er orðin
dýr öðrum en öryrkjum og öldruðum vegna hækkun-
ar sjúklingagjalda (minnkaðra trygginga). Prátt fyrir
þann vaxandi kostnað er þjónusta sjálfstæðra geð-
lækna æ meir notuð og biðraðir lengjast.
En efnaminna fólkið leitar frekar til stofnana rík-
isins sem verjast álaginu. Eftir að hafa heyrt orðin
„því miður ..." nokkrum sinnum hjá úrræðalitlum
ríkisstarfsmanni er sjúklingur líklegur til að hætta að
leita aðstoðar, hrekjast í örorkugildruna sem uppgef-
inn, ósáttur þjóðfélagsþegn. Auk þjónustuskortsins
má nefna örorkuhvatana: Starfsmenntunarskort, at-
vinnuleysi, lága sjúkradagpeninga og heimskulega
hannað tryggingakerfi. Öryrkjum fjölgar hratt, mest
ungum með geðrænar truflanir, meðan geðheilbrigð-
isþjónustan er svelt innan sem utan spítala.
Niðurskurðarþjark
Arið 2003 kynnti fjármálaráðherra frumvarp sitt til
fjárlaga með góðum tekjuafgangi ríkis. Meðal sparn-
aðaraðgerða var hækkun komugjalda sjúklinga. Um
það leyti þurftu sjálfstætt starfandi sérfræðingar að
endurnýja útrunna samninga við Tryggingastofnun
ríkisins. Gekk vinnan seint enda Tryggingastofnun
ósjálfstæð mjög með fulltrúa heilbrigðis- og fjármála-
ráðuneyta í samninganefnd sem stögluðust á „heim-
ildum fjárlaga". Ekki tókst að ræða nein atriði sem
máli skiptu til bættrar heilsu né þjónustu við fólk.
Heilbrigðisráðherra staðhæfði að læknar vildu eyði-
leggja sjúkratryggingarnar. Var honum og heilagt mál
að enginn mætti veita né þiggja þjónustu án þátttöku
þeirra. Ákvað þó ráðherra um áramót, fyrr en samn-
ingar náðust, enn frekari hækkun komugjalda sjúk-
linga til að tryggja hag ríkissjóðs. Sérgreinalæknar
sömdu síðan um engar leiðréttingar sér til handa, til
að halda vinnufrið, en sjúklingar enduðu með skertar
sjúkratryggingar. Ríkið græddi. Eftir á hampaði ráð-
herra þeim árangri sínum að hafa samið innan fjár-
laga sem var rétt en kvaðst einnig hafa bjargað sjúkra-
tryggingunum. Var það öfugmæli. Hann hafði unnið
að eyðileggingu þeirra. Sagan kann að endurtaka sig
í ár.
Ríkið óhæfur aðili
Fjármálaráðherra og heilbrigðisráðherra hnupluðu
þannig hvor sinni sneið af sjúkratryggingum almenn-
ings. Fjárlagastjórnunin ákveður skerta þjónustu
langt fram í tímann. Herrar ákveða og þrælar í röðum
framkvæma. Lægra settir embættismenn og síðast fag-
fólkið, læknar og hjúkrunarfræðingar reyna að fram-
kvæma þessar ákvarðanir á almenningi, illa tryggðum
sjúklingum. Sparnaður ríkisins þýðir auðveldlega
meiri vanrækslu, fleiri slys og miklu meiri kostnað.
Með skilningslausu fjárlagasvelti sjúkratrygginganna
þrengir ríkið að hagkvæmasta og best rekna hluta
heilbrigðisþjónustunnar - sjálfstæðri þjónustu sér-
fræðilækna. Sjúklingar skaðast mest. Ríkið ersísti að-
ili í landinu til að fjármagna og reka heilbrigðisþjón-
ustu vegna síns innbyggða siðleysis - skilningsleysis
fjarlœgðarinnar.
Tryggingar: Leið út úr ríkisrekstri
íslendingum er þörf á alvöru viðskiptaháttum í heil-
brigðisþjónustu. Eðlilegast væri að taka upp okkar
íslensku aðferð aftur, alvöru sjúkratryggingar aðlag-
aðar nútíðinni. Með menningu þjóðarinnar að leið-
arljósi komu íslendingar sér upp viturlegum sjúkra-
tryggingum sem urðu skylda og almannaeign 1936.
Nefndust þær alþýðutryggingar og síðar sjúkrasamlög
sveitarfélaga. Fullorðnir einstaklingar báru ábyrgð á
tryggingu sinni, greiddu þriðjung kostnaðar en sveit-
arfélag og ríki hvort sinn þriðjung á móti. Sjúkrasam-
lagsgjöld gátu hækkað eða lækkað eftir heilsufari í
sveitarfélaginu.
Samlögin dugðu dável í hálfa öld og stóðu lengi
undir meginhluta heilbrigðisþjónustunnar. En þegar
menn fóru að líta á þessar tryggingar sem sjálfsagðan
hlut fengu þær að drabbast ofan í ríkisrekstur. Ein-
staklingar og sveitarfélög misstu forræðið yfir þeim
og ábyrgðin hvarf. Heilbrigðisyfirvöld hafa misst
sjónar á tryggingahugtakinu. Skömmtun á þjónustu-
framboði er aðalaðferð til að stjórna útþenslu kostn-
aðar og ríkið skammtar fólki tryggingarnar. En saga
trygginga og hlutverk er þekkt með þjóðinni og sið-
ferðisvitund lítið breytt frá fyrri tíð.
Hvernig eru raunverulegar sjúkratryggingar?
Sá sem hefur raunverulega sjúkratryggingu hefur
tryggt sér skýran rétt. Pann að fá Iæknishjálp innan
sem utan sjúkrahúss, hjúkrun og sjúkraflutning án
tafar og eftir þörfum sé slíkt fáanlegt þar sem hann er
staddur. Tryggingakort hans er viðskiptakort. Trygg-
ingin hlýtur þó að vera takmörkuð að einhverju leyti,
innihalda sjálfsábyrgð eða aðra tilgreinda takmörkun
ábyrgðar en samningar þar um skulu vera skýrir. Al-
vöru trygging hlýtur að verðlauna heilbrigða lífshætti
en krefja ábyrgðar þá sem með lífsháttum (til dæmis
reykingum, aukakílóum eða hættuíþróttum) skaða
heilsuna. Pótt lengi megi laga og lœkna megnar ekkert
efnahagskerfi að metta þœr endalausu þarfrfyrir heil-
brigðisþjónustu sem óhollur lífsstíll skapar. Sá tryggði
ber vissa ábyrgð. Ljóst þarf að vera hvað hann greiðir
fyrir trygginguna og hve mikið aðrir kunna að greiða
í mótframlög. Einnig hvað tryggingin greiðir í hans
þágu (árlegt yfirlit). „Sjálfbær heilbrigðisþjónusta"
Læknablaðið 2004/90 871