Læknablaðið - 15.06.2005, Blaðsíða 21

FRÆÐIGREINAR / MERGÆXLI í BEINAGRIND
Umræða
Heimildir
Beinagrindin frá Hofstöðum er fyrsta birta tilfell-
ið af illkynja sjúkdómi í fornum beinum á Islandi
og eitt af fáum tilfellum um mergæxli sem birt
hafa verið almennt. í grein frá 1998 (1) er listi
yfir öll birt tilfelli af mergæxli sem greind hafa
verið í fornum beinum. Þar eru talin upp 19 til-
felli, þar af sjö karlar og níu konur (ekki er gefið
upp kyn í þremur tilfellum). Tólf eru 40 ára eða
eldri, einn eldri en tvítugur, einn eldri en þrítugur,
þrír eru skráðir fullvaxnir og ekki er gefinn upp
aldur í tveimur tilfellum. Þau eru frá ýmsum tíma-
bilum, frá 4000 f.Kr. til 18. aldar e.Kr., og frá tíu
löndum, Austurríki (1), Þýskalandi (4), Sviss (1),
Ungverjalandi (2), Póllandi (1), Tékklandi (1),
Rússlandi (2), Japan (1), Súdan (2) og Egyptalandi
(4). í tíu tilfellum er greiningin ekki örugg og
gefnar upp aðrar mögulegar sjúkdómsgreiningar.
I sjö tilfellum er talið að beineyðandi meinvarp
hafi getað valdið þeim breytingum sem sjást á
beinunum, í tveimur tilfellum haemoblastosis og
í einu hvítblæði (22). í mörgum tilfellum voru
þessar beinagrindur illa varðveittar og oft fundust
aðeins einstök bein með beineyður en ekki heil-
legar beinagrindur. Beinagrindin frá Hofstöðum er
því með öruggustu fornmeinafræðilegri greiningu
mergæxlis sem birt hefur verið til þessa.
Þakkir
Sérstakar þakkir fá starfsmenn og nemar Forn-
leifaskóla Fornleifastofnunar íslands og North
Atlantic Biocultural Organisation (NABO), en
uppgröfturinn á Hofstöðum er liður í skólanum.
Einnig ber að þakka Önnu Birnu Ólafsdóttur,
Læknasetrinu, sem tók röntgenmyndirnar og Sif
Guðmundsdóttur, sem ljósmyndaði beinin.
Helsti styrktaraðili rannsókna Fornleifastofn-
unar íslands í Mývatnssveit hefur verið Rann-
sóknamiðstöð Islands (RANNIS) og Fornleifa-
sjóður.
1. Wakely J, Strouhal E, Vyhánek L, Nemecková A. Case of a
Malignant Tumour from Abingdon, Oxfordshire, England. J
Arch Sci 1998; 25: 949-55.
2. íslenskt fornbréfasafn VI. Hið íslenska bókmenntafélag:
Reykjavík, 1904: 110.
3. Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalín, XI. Þingeyjar-
sýslur. Kaupmannahöfn, 1943: 242.
4. Vésteinsson O. Fornleifaskráning í Skútustaðahreppi I: Forn-
leifar á Hofstöðum, Helluvaði, Gautlöndum og í Hörgsdal.
Skýrslur Fornleifastofnun íslands (Fjölrit): FS022-96011,1996.
5. Horsley TJ. A Preliminary Assessment of the Use of Routine
Geophysical Techniques for the Location, Characterisation
and Interpretation of Buried Archaeology in Iceland (MSc
dissertation). University of Bradford, 1999.
6. Gestsdóttir H, ed. Hofstaðir 2004: Framvinduskýrsla/Interim
Report. Fornleifastofnun íslands (Fjölrit): í vinnslu.
7. Gestsdóttir H. Area Z (Farm Mound). In: Lucas, G, ed. Hof-
staðir 2002: Framvinduskýrslur/Interim Report. Fornleifastofn-
un íslands (Fjölrit): FS193-910110, 2003: 26-8.
8. Hauglid. R. Norske Stavkirker. Dryers Forlag: Oslo, 1969.
9. Gestsdóttir H. 2003. Area Z (Farm Mound). In: Lucas, G, ed.
Hofstaðir 2002: Framvinduskýrslur/Interim Report. Fornleifa-
stofnun íslands (Fjölrit): FS193-910110,2003: 26-8.
10. Mehler N. The Finds. In: Lucas, G, ed. Hofstaðir 2001: Fram-
vinduskýrsla/lnterim Report. Skýrslur Fornleifastofnunar
íslands (Fjölrit): FS167-91019, 2002: 43-54.
11. Steffensen J. Knoglerne fra Skeljastadir i Thjórsárdalur. In:
Stenberger M, ed. Forntida gárdar i Island. Ejnar Munksgaard:
Kóbenhaven, 1943; 227-60.
12. Gestsdóttir H, ed. Hofstaðir 2003: Framvinduskýrsla/Interim
Report. Fornleifastofnun íslands (Fjölrit): FS193-910111,
2004.
13. Brothwell DR. Digging up Bones. Oxford University Press:
Oxford, 1981.
14. Schwartz JH. Skeleton Keys. Oxford University Press: Oxford,
1995.
15. Bass WM. Human Osteology. Special Publication No. 2 of the
Missouri Archaeological Society, 1995.
16. Lovejoy CO, Meindl RS, Pryzbeck TR, Mensforth RP. Chrono-
logical Metamorphosis of the Auricular Surface of the Ilium:
A New Method for the Determination of Age of Death. Am J
Phys Anthropol 1985; 68:15-28.
17. Meindl RS, Lovejoy CO. Ectocranial Suture Closure Ageing
Scheme. Am J Phys Anthropol 1985; 68: 57-66.
18. Trotter M. Estimation of Stature from Intact Long Limb
Bones. In: Stewart, TD, ed. Personal Identification in Mass
Disasters. Smithsonian Institute: Washington DC, 1970: 71-83.
19. Ortner DJ, Putschar WGJ. Indentification of Pathological
Conditions in Human Skeletal Remains. Smithsonian Institu-
tion Press: Washington, 1981.
20. Strouhal E. Myeloma Multiplex versus Osteolytic Metastatic
Carcinoma: Differential Diagnosis in Dry Bones. Int J Osteo-
archaeol 1991; 1: 219-24.
21. Alt KW, Adler CP. Multiple Myeloma in an Early Medieval
Skeleton. Int J Osteoarchaeol 1992; 2:205-9.
22. Lee R. Wintrobe’s Clinical Hematology. Lea & Febiger: Phila-
delphia, 1993; 2220.
Læknablaðið 2005/91 509