Læknablaðið - 15.06.2005, Blaðsíða 14

FRÆÐIGREINAR / ÖRORKA
Reoipients of disability pension
140
Females
120
100
80
60 -
40 -
20 -
0
Ji
Recipients of disability pension
120
100
80
60
40
20
0
Males
■ ■ i
16-19
20-29
30-39
40-49
50-59 60-66
Age in years
16-19
20-29 30-39 40-49
50-59 60-66
Age in years
Figure 1. Age distribution of those receiving disability pension for the first time in land in the year 1992 . Ice-
Table 1. First (main) diagnosis* among females and males receiving disability pension (partial and full pension) for the first time in lceland in 1992.
Females Males
Malignant neoplasms 56 43
Endocrine, nutritional and metabolic diseases 16 4
Mental and behavioural disorders 64 53
Diseases of the nervous system and sense organs 29 19
Diseases of the circulatory system 24 74
Diseases of the respiratory system 23 10
Diseases of the digestive system 10 4
Diseases of the skin and subcutaneous tissue 9 2
Diseases of the musculoskeletal system and connective tissue 145 57
Congenital mal/deformations and chromosomal abnormalitites 9 3
Injuries 21 17
Other diagnoses 22 11
Total 428 297
*According to the International classification of diseases (5)
gögnum sem unnið var með voru hvorki nöfn né
kennitölur viðkomandi einstaklinga.
Niðurstöður
Á árinu 1992 voru 725 íslendingar metnir til ör-
orku (örorkulífeyris eða örorkustyrks), 428 konur
og 297 karlar. Mynd 1 sýnir aldursdreifingu þeirra,
en á henni sést að fjöldi öryrkja vex jafnt og þétt
með aldri hjá báðum kynjurn. Tafla 1 sýnir fyrstu
(helstu) sjúkdómsgreiningu eftir sjúkdómaflokkum
hjá þeim sem metnir voru í fyrsta skipti til örorku
á árinu 1992, en þetta er sú sjúkdómsgreining sem
tryggingalæknir byggir örorkumat sitt öðru fremur
á. Meðal kvenna voru stoðkerfisraskanir algeng-
asta forsenda örorku, en næst kontu geðraskanir
og krabbamein. Hjá körlum voru sjúkdómar í æða-
kerfi algengastir, en næst komu stoðkerfisraskanir,
geðraskanir og krabbamein. Skoðuð var sérstak-
lega hlutdeild stoðkerfisraskana og geðraskana í
örorku hjá þeim sem voru 60 ára eða eldri í saman-
burði við öryrkjahópinn í heild þegar örorka var
fyrst metin, árið 1992. Hlutdeild stoðkerfisraskana
Figure 2. Survival functions for new recipients ofdisabi-
lity pension in Iceland in the year 1992.
reyndist hjá konum 34% hjá öryrkjahópnum í
heild og 32% hjá 60 ára og eldri, en hjá körlum var
þessi hluldeild 19% og 18%. Hlutdeild geðraskana
reyndist hjá konum 15% hjá öryrkjahópnum í
heild og 6% hjá 60 ára og eldri, en hjá körlum var
þessi hlutdeild 18% og9%.
Tólf árum síðar, eða 30. nóvember 2004, voru
291 úr hópnum enn á örorkuskrá, 188 konur og
103 karlar. Mynd 2 sýnir metnu heldniföllin fyrir
konur og karla einu til tólf árum eftir upphaflega
skráningu. Á myndinni má sjá að af þeim konum
sent metnar voru öryrkjar árið 1992 voru 44%
enn skráðar sem öryrkjar 30. nóvember 2004 og
35% karlanna. Þeir sem ekki voru lengur skráðir
öryrkjar höfðu eitl af þrennu: verið afskráðir og
þá sennilega horfið aftur út á vinnumarkað, farið
á eftirlaun eða látist. í töflu II má sjá eftir hvaða
leiðum fólk hefur horfið af örorkuskrá. Eins og
sjá má af töflunni hverfa langflestir af örorkuskrá
vegna þess að þeir annaðhvort setjast í helgan stein
eða þeir látast - 88% kvenna að meðaltali á ári
og 91% karla. Einungis 12% kvenna og 9% karla
hurfu af öðrunt orsökum af örorkuskrá (væntan-
lega aftur inn á vinnumarkað).
Hjá þeim 28 konum sem afskráðar voru sem
öryrkjar á tímabilinu rann örorkumat út (ekki
var sóst eftir endurmati) hjá 23, en örorka var við
endurmat metin undir lögbundnu lágmarki (minni
en 50%) hjá fimm. Hjá þeim 18 körlum úr hópnum
502 Læknablaðið 2005/91