Læknablaðið - 15.06.2005, Blaðsíða 48

UMRÆÐA & FRÉTTIR / AF SJÓNARHÓLI STJÓRNAR LÍ
Reykingar drepa - þarna er ekki efinn
Sigríður Ólína
Haraldsdóttir
Höfundur er lungnalæknir op
situr í stjórn LÍ.
í pistlunum Af sjónarhóli
stjórnar birta stjórnarmenn
LÍ sínar eigin skoðanir
en ekki félagsins.
Á námskeiði í Noregi um forvarnir sagði sálfræð-
ingur að frá því einstaklingur tekur meðvitaða
ákvörðun um grundvallarbreytingu á lífsstíl sínum
þar til hann hefur tileinkað sér breytinguna líði að
meðaltali sjö ár. Þótt árangur sjáist ekki strax ber
okkur læknum samt skylda til að fræða fólk um
skaðsemi reykinga og gera allt sem í okkar valdi
stendur til að fá reykingafólk til að hætta að reykja.
Ekki er síður mikilvægt að forða öðrum frá því að
byrja að reykja.
Fyrirmyndir margra barna og unglinga eru
popp- og kvikmyndastjörnur. Það getur verið
erfitt að sannfæra ungling sem reykir um skaðsem-
ina þegar fyrirmyndir hans reykja og virðist
ekki verða meint af. Margar myndir hafa birst í
blöðum af bandarísku poppstjörnunni Britney
Spears reykjandi en markhópur hennar eru ungar
stúlkur, allt að níu ára gamlar. Læknar geta ekki
komið í veg fyrir að tóbaksframleiðendur styrki
gerð kvikmynda og ráða ekki yfir poppstjörnum
en við megum ekki gefast upp við að styðja fólk
í að hætta að reykja og upplýsa börn og unglinga
um skaðsemi reykinga. Kannski þurfum við ein-
hvern á borð við íþróttaálfinn sem hvatti börn lil
að lifa heilbrigðu lífi, borða grænmeti og hreyfa
sig mikið. Gaman væri að sjá svo sterka fyrirmynd
vinna gegn reykingum. Þorgrímur Þráinsson og
fleiri hafa reyndar sannarlega lagt sitt af mörkum
sem er þakkarvert. Þótt það sé bannað að reykja á
vinnustöðum líðst enn að það sé reykt á leiksviði
hérlendis. Leikarar eru fyrirmynd unga fólksins
og þótt leikstjórum finnist greinilega að reykingar
tilheyri ákveðnum persónuleikum finnst mér þetta
vítavert og „listræn sjónarmið" ekki nægjanleg af-
sökun.
Ég spurði einu sinni konu hve langt væri síðan
hún hætti að reykja. Hún svaraði: „Fyrir átta
kílóum síðan.“ Ég hef orðið vör við það viðhorf
kvenna sem reykja að þær eru hræddar um að fitna
ef þær hætta. Þarna ætti heilbrigðisstarfsfólk að
grípa inn í og veita skjólstæðingum sem hætta að
reykja andlegan stuðning, hvetja þá til að borða
hollan mat og hreyfa sig.
Fordæmi alþingismanna og ákvarðanir þeirra
á alþingi skipta miklu máli. Fjórar þingkonur úr
þremur flokkum lögðu nýlega fram frumvarp til
laga um breytingu á lögum um tóbaksvarnir. í
greinargerð með frumvarpinu segir: „Meginmark-
mið frumvarpsins er vinnuvernd starfsmanna
með vísan til gildandi vinnuverndarlaga og
tóbaksvarnalaga og vernd almennings með vísan
til hratt vaxandi fjölda vísindalegra sannana fyrir
því að óbeinar reykingar valdi heilsuskaða og
dauðsföllum.“ Frumvarpið var ekki tekið fyrir á
nýafstöðnu vorþingi. Margar þjóðir eru mun lengra
komnar en íslendingar í því að vernda fólk gegn
reykingum. Fundarmenn á aðalfundi Samtaka
ferðaþjónustunnar samþykktu á aðalfundi sínum
í byrjun apríl síðastliðnum tillögu veitingamanna
um að „gengið verði til viðræðna við stjórnvöld
um að reykingar verði bannaðar á veitinga- og
skemmtistöðum frá 1. júní 2007“. Þarna er horft til
sjálfsagðs réttar fólks til þess að allt vinnuumhverfi
sé reyklaust og ber að fagna þessu frumkvæði sam-
takanna.
Fyrir rúmu ári birtist grein Richards Doll í
BMJ um dánartíðni vegna reykinga. Þar var fylgst
með tæplega 35.000 breskum læknum í 50 ár og
dánarorsakir þeirra sem ekki reyktu og þeirra sem
reyktu skoðaðar. Þar kom meðal annars í ljós að
hjá reykingamönnum sem fæddir voru á árunum
1920-30 voru þrefalt meiri líkur en hjá þeim sem
ekki reyktu á að falla frá á miðjum aldri (35-69
ára) (1). Doll birti niðurstöður sínar um tengsl
reykinga og lungnakrabbameins fyrir rúmum 50
árum í sama blaði.
Ég hef mikið rætt við fólk um reykingar þess.
Mér finnst að þrátt fyrir áróður og fræðslu í skól-
um og til almennings hafi margir ekki skilning á
tengslum reykinga við reykingatengda sjúkdóma.
Eftir ítarlegar útskýringar á áhrifum sígarettureyks
á berkjuslímhúð og lungnavef fæ ég oft að heyra
setningar á borð við: „Ég er svona slæm í lungun-
um vegna þess að ég fékk lungnabólgu sem barn“
eða „ég fékk lungnasjúkdóminn af því að vinna á
skrifstofunni í 30 ár og þar var svo mikið ryk og
mikið af pappírum í kringum mig“.
Læknar ættu að spyrja alla um reykingavenjur
og gera blásturspróf hjá þeim sem reykja og koma
á læknisstofu eða heilsugæslu. Við þurfum að tala
ennþá meira um skaðsemina og við verðum sér-
staklega að beina sjónum okkar að unga fólkinu
sem þrátt fyrir alla fræðslu byrjar enn að reykja.
Nýlega birtust niðurstöður rannsóknar í norska
læknablaðinu sem sýna glögglega tengsl reykinga
unglinga og lungnakrabbameins hjá yngra fólki,
40-44 ára (2).
Rúmum 50 árum eftir að fyrst var bent á skað-
536 Læknablaðið 2005/91