Læknablaðið - 15.06.2005, Blaðsíða 31

FRÆÐIGREINAR / VIÐHORF ALDRAÐRA TIL DAUÐANS
Læknir gefur sjúklingi upplýsingar um sjúkdóm,
horfur og meðferðarkosti þannig að hann geti á
upplýstan hátt tekið ákvörðun um að þiggja eða
hafna meðferð sem stendur til boða. Mynd 1 sýnir
lækninn í því hlutverki eins og hugmyndir manna
um upplýst samþykki gera ráð fyrir.
Myndin af sjúklingnum sýnir þá þætti sem hann
hugleiðir og skipta hann máli þegar hann veltir
ákvörðun um meðferð fyrir sér. Hér að neðan er
listi yfir þætti með dæmum. Hér liggur spurningin
um hvenær dauðinn er betri en lífið til grundvallar
en ef einstaklingur hafnar meðferð sem hugsanlega
gæti lengt líf hans eitthvað hefur hann horfst í augu
við dauðann sem betri kost. Flestir viðmælenda
höfnuðu endurlífgun en aðrir lýstu aðstæðum þar
sem þeir myndu vilja þiggja endurlífgun. Svör við-
mælenda eru auðkennd með skáletrun.
1) Heilsufarsleg atriði, horfur.
a. Þjáningar án vonar um bata eru augljósasta
og skýrasta dæmi þess að hafna eða stöðva
meðferð sem hefur lengra líf að markmiði:
„ Effólk er alveg búið heilsufarslega þá fmnst
mér eiginlega eðlilegt að það geti fengið að
deyja bara eðlilega. Við skitlum segja fólk
sem hefurfengið krabbamein og búið að þjást
mikið og það hefur ekki neitt tœkifœri til að
komast í gegnum þetta þá finnst mér að œtti
að lofa svona fólki að fá að deyja, ekki halda
í því lífinu. “
b. Að geta bjargað sér er mikilvægt hvort sem
það er líkamleg eða andleg heilsa sem hindr-
ar það:
„Ég myndi ekki vilja láta lengja í mér líftð ef
ég vœri svona. (Hún var orðin svo rugluð að
hún gat ekki verið ein og var á spítala). “
2) Mat á eigin lífi.
Þegar hinn aldraði hlustar á upplýsingar lækn-
isins um sjúkdóminn leggur hann mat á eigið líf,
hvar hann sem einstaklingur stendur gagnvart
þessum upplýsingum. Það mat byggir á aldri og
heilsu auk viðhorfa til lífs og dauða:
a. Aldur og heilsa: „Ég er orðin svo gömul, það
vœri annað efmaður vœri yngri. “
b. Viðhorf til lífsins: „Já það er svolítið mis-
munandi eftir því hvað skeði. Ef ég fengi
skyndilega hjartaáfall og vœru líkur á að hœgt
vœri að endurlífga mig aftur þannig að ég
gœti lifað svona mannsœmandi lífi þá myndi
ég vilja það. “ Hér er höfðað til hverjar horfur
eru en orðin „mannsæmandi“ líf er kjarninn í
viðhorfinu og er ekki skilgreint frekar.
c. Viðhorf til dauðans, hvernig inenn vilja
deyja: „Hjartalœknirinn minn vildisetja ímig
gangráð og ég afþakkaði það, ég vil ekki hafa
nein svona hjálpartœki, vil láta þetta gerast á
sem náttúrulegastan hátt án tœkja, það hefég
alltafsagt. “
3) Afstaða til ástvina.
Tilhugsunin um að verða byrði á ástvinum virð-
ist flestum mjög fráhrindandi, sumir vilja frekar
deyja en lifa og verða byrði. Að þekkja ekki
sína nánustu er tekið hér sem mörk þess þegar
heilabilun er orðin svo alvarleg að ekki er vert
að lifa lengur. Annar einstaklingur sem tekur
mið af ástvinum þegar hann var spurður um
endurlífgun hefði viljað hana ef makinn hefði
verið á lífi:
„Ef ég vœri með Alzheimers og þekkti ekki
fólkið mitt og vœri til vandrœða og svo veiktist
ég, fengi kannski flensu, og þyrfti að gefa mér
antibiotika til að lifa það vceri ekki spurning að
ég vildi enga meðferð. “
4) Reynsla.
Margir horfa lil reynslu annarra af slíkum
ákvörðunum og byggja sínar á því: „Hann vildi
ekki þiggja endurlífgun eða neitt svoleiðis. Hann
hafði horft uppá vin sinn á gjörgœslu eftir endur-
lífgun og vildi ekkert slíkt. “
Mynd 1. Samtal lœknis
og sjúklings um meðferð
við líflok. Lœknir veitir
upplýsingar um sjúkdóms-
greiningu, horfur, meðferð
og líklegar afleiðingar
hennar. Sjúklingur metur
upplýsingarnar í Ijósi
heildarmats á lífi sínu og
byggir það á eigin aldri og
heilsu auk viðhorfa til lífs
og dauða. Hann hugleiðir
áhrif ákvörðunarinnar á
ástvini stna og reynslu sína
og annarra afsorg, missi
og dattða. Siðferðileg álita-
mál ber stundum á góma
en ekki alltaf. Ákvörðttn er
svo tekin sameiginlega.
5) Siðferðileg afstaða.
Þegar rætt er um siðferðilega afstöðu er það
afstaða til umræðu uin meðferð eða afstaða til
þess hvernig sú umræða á að eiga sér stað og
hvernig ákvarðanir eru teknar frekar en þeir
siðferðilegu þættir sem réðu því hvaða ákvörð-
un væri tekin.
a. Þessum einstaklingi fannst sjálfsagt að þiggja
það sem boðið væri uppá til að gera gott og
Læknablaðið 2005/91 519