Læknablaðið - 15.06.2005, Blaðsíða 34

FRÆÐIGREINAR / VIÐHORF ALDRAÐRA TIL DAUÐANS
1. Áslæða til að deyja. Að forðast að verða byrði á
sínum nánustu:
„ ... ég myndi óska að minn dauði gœti verið
þannig að hann yrði ekki of erfiður mínum
nánustu. Pað er kannske það sem ég hefmestar
áhyggjur af og að verða einhver heilalaus vesa-
lingur, það finnst mér mjög grimm örlög, sér-
staklega œttingja minna vegna. “
2. Ástæða þess að lifa, að lifa lengur með ástvin-
um:
„Já, ég myndi allavega vilja það (endurlífgiin)
meðan maðurinn minn lifði. Þá hefði ég viljað
láta endurlífga mig ef ég gœti verið eitthvað
áfram með honum. “
3. Það erfiðasta við dauðann er að skilja við sína
nánustu:
„Ef ég kvíði einhverju í sambandi við dauðann
þá náttúrulega veit ég að það verður erfitt að
skilja við þá sem maður elskar. “
4. Það besta við lífið eru ástvinir. Margir töluðu
um að börnin væru það mikilvægasta í lífinu:
„Að vera í kœrleikssambandi við manneskju er
mér lífsnauðsynlegt. “
Kcynsla af dauða, sorg og niissi
Reynsla eins og henni er lýst hér að neðan er
ekki beinlínis reynsla af meðferð við lífslok né
ákvörðunum henni tengdri heldur frekar reynsla
af dauða, sorg og missi. Nokkrir einstaklingar
urðu fyrir mjög erfiðri og sárri reynslu ungir og
hafði sú reynsla áhrif á þá og viðhorf þeirra alla
ævi. Sársauki þeirrar reynslu leiddi oft til aukins
þroska og menn áttu gott líf þrátt fyrir sára sorg.
Æðruleysi gagnvart lífinu og dauðanunt er mjög
áberandi, og ekki síst hjá konu sem lýsir reynslu
sinni sem barn er hún var leidd af fullorðnum að
dánarbeði frænku sinnar:
„Besta lexía sem ég heffengið um dauðann var
frá föðurbróður mínum. Dóttir hans var að
deyja úr berklum og var deyjandi í heilan vetur.
Hún var 14 ára gönud. Ég heimsótti hana á
hverjum degi því hún var svo mikill sögumaður
og gerði mér lífið voða skemmtilegt með því að
lesa fyrir mig og ég fékk að vera hjá henni og
stundum lagði ég mig hjá henni. Ég puntaði mig
alltaf áður en ég fór til hennar. Þetta voru svo
miklar gleðistundir. Ég vissi náttúridega ekkert
að Itún vœri endilega að deyja, ég vissi bara að
hún var mjög veik. Ég var bara 8 ára gömul. Svo
var það einn morguninn um vorið að það voru
svona að byrja að koma hrafnaklukkur upp úr
túninu og ég fór að heimsœkja liana. Ég var búin
að skvera mig þarna til og gera ýmislegt fyrir
liárið og fer að heimsœkja hana og tíni nokkur
blóm á leiðinni. Þegar ég kem að húsi föður
hennar þá situr hann grátandi á tröppunum.
Hann segir: „Komdu og vertu hérna hjá mér,
sittu ífanginu á mér, ég þarf að tala við þig áður
en þú ferð inn til hennar." Svo ég náttúrulega
skríð upp í fangið á honum, var ekki ókunnug
þar, og þá segir hann við mig að nú sé hún farin
til Guðs, sálin hennar, en líkaminn sé uppi á lofti
og hann sé orðinn kaldur en mér sé velkomið að
heimsœkja hana og endilega fara með blómin til
hennar. Ég skuli vita það að ég þurfi ekkert að
vera hrœdd þótt hún sé köld, svona sé dauðinn.
Líkaminn verði kaldur og sálin fari, ég skuli
endilega setja blómin sem síðustu kveðju mína til
hennar fyrir samverustundirnar. Svefnherbergið
var upp á lofti og ég fór til hennar og horfði á
hana ogfannst hún svofalleg og ég setti blómin á
brjóstið á henni ogfrœndi minn sagði að ég skuli
endilega kveðja hana með kossi eins og ég var
vön. Svo gerði ég það og við grétum saman svo-
litla stund saman og ég var í fanginu á honum. “
Hún tekst síðar á við meiri erfiðleika og af mikl-
um styrk og er freistandi að þakka miklum stuðn-
ingi á barnsaldri fyrir það að einhverju leyti:
„ Ég missti œttingja þegar ég var ung. Ég missti
bróður minn t.d., hann varð úti þegar ég var 12
ára og ég var mjög virkur þátttakandi íþví, gerði
mér grein fyrir því eftir á að ég var ofung til að
gera sumt sem ég gerði. En ég lœrði heilmikið á
þvíeftir að égfór að vinna lirþvíen sú sorg var í
mér allri, sál minni og líkama lengi... Ég missti
barn sem var hjartasjúklingur og sem varð mér
mjög erfitt á meðan á því stóð en ég lærði afþví
að meta hvað er dásamlegt þegar heilbrigð börn
fœðast sem er náttúrulega mesta undur sem til
er. Svoleiðis fœr mann til að hugsa um hvað ég
hef verið lánsöm. Annars hefði manni kannske
bara fundist allt sjálfsagt. Ég var afar heilbrigð
manneskja. Ég var afskaplega líkamlega heil-
brigð, naut lífsins, hafði gaman af að dansa og
skemmta mér og bara taka þátt í lífinu svoleiðis
að mérfinnst ég hafa afar margt til að vera þakk-
lát fyrir. Ég hefði ekki viljað missa afneinu, ekki
einu sinni erfiðleikunum. “
Önnur kona fékk ekki sama stuðning að því er
virðist við að horfast í augu við dauðann á unga
aldri en hún missti bæði systkini og frændsystkini.
Það er athyglisverl að hún finnur sér leið í gegnum
þessa reynslu og hefur átt mjög gott líf þrátt fyrir
að hún hafi átt í vissunt erfiðleika með að horfast í
augu við dauðann:
„Þegar ég var barn þá náttúrulega komst ég
mjög í snertingu við þetta og hryllti við því, því
522 Læknablaðið 2005/91