Læknablaðið - 15.06.2005, Blaðsíða 32

FRÆÐIGREINAR / VIÐHORF ALDRAÐRA TIL DAUÐANS
hjálpa fólki. „ Lœknisgáfan er til að hjálpa og
því sjálfsagt að þiggja meðöl. “
b. Annar einstaklingur vísaði til ráðlegginga
lækna varðandi meðferð við lífslok, treysti
sér ekki til að taka afstöðu: „Eg myncii spyrja
lœknana afþví þeir hafa mesta vitið á því. “
Hér á eftir verða einstakir þættir teknir og
kafað dýpra í þá. Læknisfræðilegar eða heilsufars-
legar upplýsingar er það fyrsta sem sjúklingurinn
heyrir og tekur afstöðu til. Þar sem markmið þess-
arar rannsóknar er að skoða afstöðu sjúklingsins til
upplýsinganna verður ekki frekar rætt hér um þær.
Fyrst verða viðhorf til lífsins og dauðans tekin fyrir
því þau viðhorf liggja til grundvallar því hvenær
lífið er betra en dauðinn og þess virði að lifa því
og á hinn bóginn hvenær verður dauðinn betri en
lífið? Hvernig nálgast menn dauðann og horfast í
augu við hann og takast á við lífið og tilveruna?
Viðhorf til lífsins, lífsgildi
Hvers vegna er betra að lifa en að deyja? Hvað
gerir lífið þess virði að lifa því? Þessar spurningar
eru mikilvægar þegar rætt er um meðferð sem
varðar líf og dauða. Að lífið sé betra en dauðinn
er forsenda þess að þiggja meðferð við lífshættu-
legum sjúkdómi, annars væri betra að deyja:
1. Andleg gildi, guðstrú og tengsl við náttúruna
gefur lífinu gildi:
„Ég trúi á almœttið og ég trúi á Jesú Krist og
kannski trúi ég númer eitt á almœttið. Ég trúi að
fyrir öllu sé séð. Ég held að náttúran sé svo full-
komin, lífið sé svo fullkomið að það verði fyrir
ölltt séð hvað sem hendir mann. “
2. Tengsl við ástvini:
„ Góðir œttingjar, góðir vinir, tengsl við lífið og
fegurðina, mér finnst það vera það sem maður
lifir á.“
3. Að njóta lífsins á ýmsan hátt til dæmis með
bókalestri, tónlist eða skemmtunum:
„Hlusta á músík og fara í leikhús, nr. 1. að lesa.
Útivera, ferðast um ekki síður hérna heldur
en í útlöndum finnst mér eiginlega vera mjög
skemmtilegt.“
4. Góð heilsa er oft forsenda þess að njóta þess
sem lífið býður uppá:
„ Ég lít nú þannig á það með líftð að mér finnst
það vera yndislegt og er jákvœður að því leyti
... að vera lifandi og heilbrigður, finnst mér dá-
samlegt. Maður veit um marga á mínum aldri,
að þeir eru orðnir leiðir á lífinu vegna þess að
heilsan er slœm. Ég segi fyrir mitt leyti að ég hef
verið heppinn með heilsuna og gert mikið til að
rœkta mína heilsu, farið í sund og gönguferðir
ogfleira. Pað hefur hjálpað mjög mikið. Maður
lítur bjartar á lífið efmaður hreyftr sig mátulega
og stundar íþróttir. Pað finnst mér bara líftð. “
5. Að starfa er uppspretta lífsánægju: „Ég hef
alltafverið ánœgð, ánœgð með mitt kaup og mér
hefur bara fundist það svo dásamlegt að hafa
verið út í samfélaginu og starfa. “
6. Lífslöngun þrátt fyrir erfiðleika:
a. Lífslöngun óháð aldri: „Mér finnst lífið dá-
samlegt. Mig langar ekkert til að deyja strax,
þótt ég sé orðin 82 ára gömul. Ég er svo hepp-
in að ég hefverið heilsuhraust. “
b. Lífslöngun óháð heilsuleysi: „Ég held aðfólk
sem er orðið svona illafarið, hugsa ég að það
vilji frekar halda í lífið eins lengi og hœgt er. “
7. Þroski við erfiðleika. Margir lýstu erfiðleikum
sem þeir höfðu tekist á við og komist yfir og lífið
verið gott og innihaldsríkt þrátt fyrir það. Sorg
og missir lýsa þeim erfiðleikum helst:
„Fyrst eftir að maðurinn minn dó [hélt ég] að
ég hefði ekkert til að lifa fyrir en á seinni árum
þá hef ég verið svo mikið í að aðstoða hann á
einhvern hátt. En nú er rúmt ár síðan hann dó en
sem beturfer hefég alltafnóg að gera og svo hef
ég börnin og barnabörnin. “
Annar einstaklingur hefur „geymt en ekki
gleymt" og lifað vel þrátt fyrir miklar hörmung-
ar sem hún upplifði sem barn. Hún og aðrir að-
standendur fundu sér mismunandi leiðir til að
takast á við erfiðleika og allir áttu gott líf þrátt
fyrir allt.
„Þessa hluti hefég aldrei rifjað upp, ég hefaldrei
sagt börnunum mínum frá þessu eins og var, nei
ég vil ekki flytja þessa sorg yftr á aðra kynslóð,
sem ekki er fœdd, það er engin þörf á því og
ég hef alveg lifað lífmu vel eftir þó ég hafi ekki
gleymt hlutunum . . . Maður er náttúrulega búin
að sjá margar hliðar á þessu öllu, en ég hef verið
dugleg að ýta frá mér því sem mér hefur fundist
vera neikvœtt. “
Viðhorf til dauðans
1. Sátt við dauðann.
Almennt voru viðmælendur sáttir við dauðann
og enginn beinlínis óttaðist hann eða kveið
honum. Ástæður þess eru ýmsar:
a. Hár aldur: „Þegar maður er kotninn á þennan
aldur þá ftnnst mér dauðinn vera eðlilegtir og
ég er alltaf tilbúinn að taka á móti honum. “
b. Heilsuleysi undirbýr mann fyrir dauðann:
„Ég er ekki að óska eftir að fara að deyja, en
520 Læknablaðið 2005/91