Læknablaðið - 15.06.2005, Blaðsíða 29

FRÆÐIGREINAR / VIÐHORF ALDRAÐRA TIL DAUÐANS
Samtöl um dauðann
Fyrirbærafræðileg rannsókn á viðhorfum aldraðra til lífs og dauða
og til meðferðar við lífslok
Helga Hansdótdr1
SÉRFRÆÐINGUR í LYF- OG
ÖLDRUNARLÆKNINGUM
Sigríður
Halldórsdóttir2
HJÚKRUNARFRÆÐINGUR,
DOKTOR í HEILBRIGÐIS-
VISINDUM
'Öldrunarsvið Landspítala
Landakoti, 2heilbrigðisdeild
Háskólans á Akureyri.
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Helga Hansdóttir,
Öldrunarsviði Landspítala
Landakoti,
101 Reykjavík.
Sími: 543-1000,
helgah@landspitali. is
Lykilorð: viðhorftil dauðans,
meðferð við lífslok, aldraðir,
eigindlegar rannsóknir, fyrir-
bœrafrœði, viðtöl.
Ágrip
Tilgangur: Þessi rannsókn var gerð til að auka
þekkingu og dýpka skilning á viðhorfum aldraðra
til lífs og dauða, læknisfræðilegrar meðferðar við
lífslok og hvernig þessar hugmyndir tengjast.
Aðferðir: Fyrirbærafræðileg rannsókn. Rætt var
við átta aldraða einstaklinga á heimilum þeirra.
Viðtölin voru opin með tveimur aðalspurningum.
Sérstök áhersla var lögð á viðhorf til lífs og dauða
því rannsóknir benda til mikilvægis þeirra hug-
mynda í sambandi við viðhorf til meðferðar við
lífslok.
Niðurstöður: Allir einstaklingarnir töldu sig hafa
lifað góðu lífi þrátt fyrir sorg og missi. Lífsgleði
var mikil og almenn sátt við dauðann. Allir voru
sáttir við tilhugsunina um að takmarka meðferð
við lífslok ef ekki væri von urn bata, þjáningar fyr-
irsjáanlegar, líkamleg og andleg geta léleg, enginn
möguleiki á að lifa mannsæmandi lífi eða ef þeir
yrðu byrði á öðrum. Viðmælendur byggðu viðhorf
sín til meðferðar á horfum, mati á eigin lífi, áhrif-
um ákvörðunar á ástvini og reynslu af dauða, sorg
og missi. Margir hugleiða siðferðilega afstöðu sína
gagnvart slíkum ákvörðunum.
Umræða: Líkan er sett fram í ljósi niðurstaðna
þessarar rannsóknar og annarra, af umræðu lækn-
is og aldraðs sjúklings um meðferð við lífslok.
Siðferðileg álitamál eru oft rædd og móta umræðu
um meðferð. Læknir gefur upplýsingar um sjúk-
dóm, horfur og meðferðarkosti. Sjúklingur metur
þær upplýsingar í ljósi aldurs, heilsu og viðhorfa
til lífs og dauða. Hann hugleiðir áhrif ákvörðunar
sinnar á ástvini og skoðar reynslu sína og annarra.
Hver þessara þátta hefur hlið sem getur verið
annaðhvort jákvæð eða neikvæð gagnvart með-
ferð. Læknir og sjúklingur taka síðan ákvörðun í
sameiningu.
Ályktun: Umræða um meðferð við lífslok felur í
sér eftirfarandi þætti: Siðferðilega, læknisfræði-
lega, mat sjúklings á eigin lífi, áhrif ákvörðunar á
ástvini og reynslu af dauða, sorg og missi.
Inngangur
Meðalaldur fólks hefur hækkað verulega á síðustu
öld að hluta vegna framfara í læknisfræði. Nú lifir
fólk oft lengi þrátt fyrir langvinna sjúkdóma og
ENGLISH SUMMARY
Hansdóttir H, Halldórsdóttir S
Díalogs on Death
Læknablaðið 2005; 91: 517-32
Objective: This study is done to examine the ideas
of elderly individuals on life, death and end-of-life
treatment in order to understand how they interact and
influence choices of treatment.
Design: A phenomenological study. Eight lcelandic
individuals 70 years old or more were interviewed in
their homes. The interviews were open with two main
questions. A special emphasis was on views toward life
and death as studies have indicated their importance.
Results: All participants had a history of a good life
despite experiences of death and loss. Enjoyment
of life was evident along with an accepting attitude
towards death. Everyone agreed on the neccessity
to limit life prolongation if there was no hope of
recovery, much suffering, mental and physical ability
compromised, no possibility of living a good life and
being a burden to others. The participants based their
attitudes toward end-of-life treatment on the likely
outcome; evaluation of their own live; the impact on
loved ones and experience of loss, grief and death.
Discussion: A model of end-of-life discussion
between a physician and a patient is presented: The
discussion takes place within an ethical and cultural
framework, which is sometimes discussed. Phycisians
give information on diagnosis, prognosis, treatment
options and the likely outcome. The patient evaluates
the information in view of his/her own life based on
age, health and views on life and death. The patient
considers the impact of the decision made on loved
ones and evaluates own experiences and that of
others. Each factor has a negative and a positive side
towards treatment. The decision on treatment is then
made collectively.
Conclusion: Discussion on end of life treatment
involves following themes: Ethical, medical, the
patients’ evaluation of his/her own life, the impact of
the decision on loved ones and experiences of loss,
grief and death.
Key words: views on death, end-of-life treatment, aged,
qualitative research, phenomenology, interviews.
Correspondence: Helga Hansdóttir, helgah@landspitali.is
Læknablaðið 2005/91 517